"O" Harf bo'yicha qidirish

Xolesistit – bu o‘t pufagining yallig‘lanishli jarayoni bo‘lib, ko‘pincha ichak mikroflorasining o‘t yo‘llarida o‘t dimlanib qolishidan a’zoni zararlashidan kelib chiqadigan kasallik. Odatda xolesistit o‘t-tosh kasalligi asorati sifatida yuzaga keladi. O‘t pufagi jigar bilan yonma-yon joylashgan a’zo bo‘lib, hazm qilish jarayonida katta rol o‘ynaydi. Normada o‘t suyuqligi o‘n ikki barmoqqa quyiladi, ba’zi hollarda qandaydir bir patologiya natijasida o‘t suyuqligi evakuatsiyasi buzilib, o‘t pufagida dimlanib qoladi. Bunda inson og‘riq va infeksiya natijasida yallig‘lanib qolish xavfi ortadi.

Odatda xolesistit yondosh kasallik xolangit bilan birgalikda kechadi, ya’ni o‘t chiqaruvchi yo‘llar ham yallig‘lanadi. Xolesistit ko‘p tarqalgan xirurgik kasallik bo‘lib, ko‘proq erkaklarga nisbatan ayollar kasallanadi, ayniqsa o‘rta va katta yoshdagilar.

Ayollarda xolesistitga olib keluvchi xavf omillari

• Homiladorlik paytida o‘t qopining doimo bosilib turishi – xolesterin va o‘t kislotalar balansi buzilishi, o‘t suyuqligining dimlanib qolishi;
• Ayollarda gormonal tizimning o‘ziga xosligi – homiladorlikda va klimaks davrida progesteron gormonining ko‘p ajralishi ham o‘t qopi funksiyasiga salbiy ta’sir etadi;
• Ayollar diyetaga ko‘proq rioya etishadi va natijada o‘t qopining motorikasi (qisqarish funksiyasi) buziladi;

Barcha insonlarda xolesistit kelib chiqishi xavf omillari

• Ichak va (yoki) jigar infeksiyalari;
• Parazitar kasalliklar (gijjalar va sodda hayvonlar invaziyasi);
• O‘t-tosh kasalliklarida o‘t qopi bo‘yinchasi obstruksiyasida (tiqilib qolishida), shilliq qavatlarning zararlashidan;
• O‘t qopi devori qon bilan ta’minlanishi buzilishida;

Yuqorida keltirib o‘tilgan barcha sabablar o‘t qopida tiqilish va uning motorikasi buzilishi bilan bog‘liq.

Xolesistit tasnifi

Etiologiyasiga (kelib chiqishi) ko‘ra xolesistitlar ikki katta guruhga bo‘linadi:

• Kalkulyoz (lotin. Calculus – tosh);
• Nokalkulyoz (toshsiz).

Xolesistit kechishi bo‘yicha:

• O‘tkir;
• Surunkali.

Yallig‘lanish xarakteriga ko‘ra:

• Kataral;
• Yiringli;
• Gangrenoz;
• Flegmonoz;
• Aralash.
• Gangrenoz va flegmonoz xolesistitlar kasallikning destruktiv (organ tuzilishi va funksiyasi buzilishi) formasiga kiradi.

O‘t qopi va o‘t suyuqligi

O‘t qopi anatomik va fiziologik jihatdan jigarga yaqin. Jigarning funksiyalari juda ko‘p, shulardan biri o‘t suyuqligi ishlab chiqarish va uni o‘n ikki barmoq ichakka o‘tkazishdir. Ortiqcha hosil bo‘lgan o‘t suyuqligi o‘t qopida to‘planib, porsiya porsiya holatida kerakli vaqtda ingichka ichakka quyilib turadi.

Hazm qilishda o‘t suyuqliginining roli:

• Oshqozon sokida qayta ishlangan ovqatni parchalash, hazm qilishni oshqozon turidan ichak turiga o‘tkazish;
• Ingichka ichak peristaltikasini stimullash;
• Ichak ichki qavatini himoya qiluvchi fiziolgik shilliqlarni aktivlash;
• Bilirubin, xolesterin va bir qator zararli moddalarni neytrallash;
• Ichakka quyilgan oshqozon osti fermentlarini aktivlash;

Xolesistit belgilari

[caption id="attachment_11203" align="aligncenter" width="700"] Foto: Medicalnewstoday.com[/caption]

Xolesistitning boshlang‘ich belgilari o‘ng qovurg‘a ostida to‘satdan og‘riq paydo bo‘lishi. Bunga sabab o‘t qopidagi toshning tiqilishidir. Buning natijasida o‘t qopi qo‘zg‘aladi va yallig‘lanish jarayoni boshlanadi. Og‘riq bir oz vaqt o‘tgach o‘z-o‘zidan yoki biror-bir analgetik qabul qilganda o‘tib ketadi, ammo keyinchalik og‘riq kuchayib boradi va doimiy ravishda paydo bo‘lib turadi. Kasallik rivojlanib borishida tana harorati ko‘tarilishi, ko‘ngil aynish va qusish kuzatilib, bemor umumiy ahvoli yomonlashadi.

O‘t suyuqligining o‘n ikki barmoqqa tushmasligi natijasida teri va shilliq qavatlar rangi sarg‘aya boshlaydi. Sariqlik paydo bo‘lishiga, aynan o‘t qopidagi toshning tiqilishi sabab bo‘ladi. Kasallik patogenezining og‘irlik darajasi bemor pulslari bilan belgilanadi: odatda bu kasallikda yurak qisqarish soni (puls) bir daqiqada 80 dan 100-130 tagacha bo‘ladi, bu esa organizmda jiddiy o‘zgarishlar ketayotganidan dalolat beradi.

Xolesistitning surunkali ko‘rinishlarida kasallik belgilari yaqqol yuzaga chiqmaydi, sekin astalik bilan rivojlanib boradi, hatto o‘tkir shakliga ham o‘tishi mumkin. Bunday hollarda davolanish, maxsus tibbiy muassasalarda olib boriladi.

Xolesistit kasalligi diagnostikasi

Xolesistitni aniqlash uchun anamnez yig‘iladi, fizikal tekshiruvlar (umumiy ko‘rik va palpatsiya), laborator tekshiruvlar va instrumental tekshiruvlar o‘tkaziladi.

• Bemorda anamneziga ko‘ra avval oshqozon ichak tizimida, jigarda va boshqa organlarda kasallik o‘tkazganligi, og‘riqning xarakteri va hazm qilish tomonidan kamchiliklar (ko‘ngil aynishi, qusish, diareya, ich qotishi, qorin dam bo‘lishi) kuzatilganligi aniqlanadi;
• Fizikal ko‘ruvda tilninig oq karash bilan qoplanganligi, o‘t qopida tosh tiqilganidan dalolat beradi. Qorin sohasining turli qimlarida og‘riq bo‘ladi;
• Instrumental tekshiruvda o‘n ikki barmoq ichakni zondlash, UTT (UZI) va rentgenologik tekshiruvla o‘tkazilib, o‘t qopining peristaltikasi, o‘t qopining o‘tkazuvchaligi va boshqa funksional-morfologik funksiyalari tekshiriladi.

Xolesistitda ko‘ngil aynishi – eng asosiy xolesistit belgilaridan biri. Ko‘ngil aynashi reflektor jarayon bo‘lib, u qusish bilan yuzaga chiqadi. Qusish esa organizmning himoya mexanizmidir, ya’ni zaharlanishlarni tashqariga chiqarib yuborish.

Xolesistitda qusishni boshqa kasalliklar natijasida kelib chiqadigan qusish bilan farqlab olish kerak, masalan:

• Appenditsit;
• Zaharlanish;
• Buyrak xuruji (kolika);
• Oshqozon va o‘n ikki barmoq ichak yarali kasalliklari;
• Ichak tutqichi arteriyasi obstruksiyasi;
• Pankreatit;
• Bachadondan tashqari homiladorlik;

Ushbu kasalliklardan xolesistit farqlash uchun:

• Ko‘ngil aynish vaqti, kunning qaysi qismida qayt qilish kuzatiladi;
• Ovqat iste’mol qilgandan keyin qancha vaqt ichida ko‘ngil ayniydi;
• Ko‘ngil aynishning davomiyligi va uning qayt qilish bilan tugashi yoki tugamasligi;
• Qayt qilgandan keyin yengillik sezishi yoki sezmasligi;
• Qusuq massasining tarkibi (hazm bo‘lganmi yoki yo‘qmi);
• Qusuq tarkibida qon bor yoki yo‘qligi aniqlanadi.

Xolesistitda ich ketishi (diareya) ko‘p kuzatiladi. Ich ketishi, ich qotishi, qorin dam bo‘lishi ovqat hazm qilish organlari kasalliklarida va shu bilan birga xolesistitda ham uchraydi.

Diareyaning kelib chiqishi quyidagi boshqa kasalliklar uchun ham xarakterli:

• Disbakterioz – xolesistit davosida antibiotiklar qabul qilishdan;
• Toksikoinfeksiya;
• Ichak motorikasining turli xil o‘zgarishlari;

Ich qotishi va qorin dam bo‘lishi quyidagilarda kuzatiladi:

• Ichaklar parezida, xolesistitning og‘ir darajasida, peritonitda;
• Gipokinetik holat (kamharakatlilik), bemorning uzoq muddat yotoq rejimida bo‘lishi;
• O‘t qopining uzoq muddatli yallig‘lanishi ichakalarga reflektor ta’siri natijasida.

Xolesistit sabablari

[caption id="attachment_11204" align="aligncenter" width="700"] Foto: Medicalnewstoday.com[/caption]

Xolesistit sabablari turli tuman bo‘lishiga qaramay asosiy o‘rinni o‘t-tosh kasalliklari egallaydi. Toshning o‘t qopi bo‘yinchasida, tanasida va o‘t yo‘llarida paydo bo‘lishi va o‘t suyuqligining to‘sib qo‘yishi sabab bo‘ladi. Bundan tashqari turli xil jarohatlar, og‘ir kasalliklar, masalan qandli diabet, natijasida paydo bo‘lgan xolesistit ikkilamchi ya’ni boshqa kasallik asorati sifatida kelib chiqadi.

Yuqorida keltirilgan sabablar o‘tkir xolesistit chaqiradi. Surunkali xolesistitda yallig‘lanish jarayoni cho‘zilib, o‘t qopi devori qalinlashib ketadi.

O‘tkir xolesistit

O‘tkir xolesistit belgilari ya’ni ko‘ngil aynishi va qusish yog‘li ovqatlar iste’mol qilgandan keyin boshlanadi, faqatgina og‘riqsizlantiruvchi preparatlar qabul qilganda o‘tib ketadi. O‘tkir shakli o‘t qopida toshlar paydo bo‘lib tiqilganda yuzaga chiqadi. Buning asosiy belgilaridan yana biri – kuchli og‘riq. Bulardan tashqari yana quyidagi simptomlar ham kuzatilishi mumkin:

• Ko‘ngil aynishi, og‘izda yoqimsiz ta’m sezish bilan;
• Febril tana harorati (38 – 39 C);
• Neytrofiliya, qon analizida chap tomonga siljigani;

O‘tkir xolesistit asoratlari

• Yiringli tarqoq yoki mahalliy peritonit;
• O‘t qopining yorilishi;
• O‘tkir pankreatit;
• Obturatsion (mexanik) sariqlik.

Og‘riq – xolesistitda asosiy belgi va quyidagi sohalarda paydo bo‘ladi:

• O‘ng qovurg‘a ostida;
• Epigastral sohada, to‘sh suyagi tubi va o‘ng qovurg‘a osti sohalari orasida;
• Kindik atrofi sohasida.
• Og‘riq bemorda – kuchli, o‘tkir, to‘mtoq, xurujli, siquvchi, bosimli, pulsatsiyalanuvchi ko‘rinishlarda paydo bo‘ladi.

O‘tkir xolesistitni og‘riqqa asoslanib tekshirishda quydidagilar bajariladi:

• Ortner simptomi – o‘ng qovurg‘a ostiga yengil urilganda yoki qo‘l bilan ushlanganda kuchli og‘riq;
• Myussi-Georgiyevskiy simptomi – quloq osti bo‘yin soxasiga, to‘sh-o‘mro-so‘rg‘ichsimon mushak palpatsiyasi qilinganda, o‘ng qovurg‘a ostida og‘riq;
• Shetkin-Blyumberg simptomi – chuqur qorin palpatsiyasida og‘riq sezish.

[caption id="attachment_11205" align="aligncenter" width="625"] Foto: Healthline.com[/caption]

Surunkali xolesistit

Surunkali xolesistit sabablari

• Kasallika patogenezi sekin rivojlanishi;
• O‘tkir formasining cho‘zilishi.

Surunkali xolesistit belgilari

• Epigastral sohada og‘irlik hissini doimiy sezish;
• Qorin dam bo‘lishi;
• Ko‘ngil aynishi;
• Og‘izda achchiq ta’m sezish;
• Subfebril temperature (37-38 C);
• Jigar kattalashuvi (qorin devoridan palpatsiyalanadi);
• Instrumental tekshiruvda o‘t qopi devori yupqalashuvi;

Surunkali xolesistitda o‘tkir og‘riq kuzatilmaydi. Ko‘pincha bemorlar to‘mtoq va cho‘ziluvchi og‘riq sezishi mumkin. Surunkali nokalkulez (toshsiz) xolesistit, hattoki simptomlarsiz ham kechishi mumkin. Kasallik tekshiruvida simptomlar yaqqol namoyon bo‘lmaydi.

Xolesistit turlari

• Kalkulyoz;
• Nokalkulyoz;
• O‘t qopi xolesistiti;
• Destruktiv xolesistit;
• Kataral xolesistit;
• Yiringli xolsistit.

Surunkalida va o‘tkir xolesistitda ham kalkulyoz yoki nokalkulyoz turlari uchraydi. Kalkulyoz xolesistitda o‘t qopi devorlari qo‘zg‘alishi kuzatilsa, nokalkulyoz xolesisitida qon va nerv bilan ta’minlanishi buzilishi kuzatiladi.

Kalkulyoz xolesistit

Toshli xolesistit – organizmda uchta patologik o‘zgarish natijasida paydo bo‘ladi, moddalar almashinuvi buzilishi, tosh hosil bo‘lishi va yallig‘lanish jarayoni.

Kalkulyoz xolesistit patogenezi bir necha bosqichlarda kechadi:

• Moddalar almashinuvi buzilishi – tosh hosil bo‘lishi (xolelitiaz);
• O‘tkir toshlar bilan o‘t qopi shilliq qavati shikastlanishi;
• O‘t qopi shilliq qavatining ichak infeksiyalari ta’sirida yallig‘lanishi;

Toshning tarkibiga ko‘ra xolesterinli, pigmentli (bilirubin), kalsiyli va aralash turlari farqlanadi. Normada ortiqcha xolesterin, bilirubin va kalsiy najas orqali chiqib ketadi.

Toshlar strukturasiga ko‘ra:

• Kristallik;
• Amorf;
• Tolali;
• Qavat qavat;

Kalkulyoz xolesistitda toshlar:

• Birlamchi (faqtgina o‘t qopida paydo bo‘ladi);
• Ikkilamchi (o‘t va jigar yo‘llarida paydo bo‘ladi);

Surunkali kalkulyoz xolesistit

Bu o‘t qopi devorining yallig‘lanishli kasalligi bo‘lib, ikki bosqichda kechadi:

• Remissiya davri – tinchlik davri, belgilar yaqqol yuzaga chiqmaydi;
• Xuruj davri – ikkilamchi toshning o‘t qopini berkitib qo‘yishidan kelib chiqadi, belgilari o‘tkir xolesistit kabi bo‘ladi.

Nokalkulyoz xolesistit

[caption id="attachment_11207" align="aligncenter" width="610"] Foto: Medicine-worlds.com[/caption]

O‘t qopining toshlarsiz yallig‘lanishidir. Bu kasallik ko‘pincha gepatitlar, pankreatit va o‘t yo‘llari kasalliklari bilan kechadi.

Nokalkulyoz xolesistit kelib chiqishiga sabablar:

• Infeksiya natijasida o‘t qopi yallig‘lanishi;
• O‘t qopi devorining pankreatik fermentlar ta’sirida shikastlanishi;
• O‘t qopi devorining qon bilan ta’minlanishi buzilishi.

Nokalkulyoz xolesistit belgilari tipik va atipik bo‘ladi:

• Tipik formasida ovqat iste’mol qilgandan keyin 45-90 daqiqa o‘tib to‘mtoq, bir xil kuchdagi o‘griq boshlanishi, o‘tirgan yoki yotgan holda og‘riqning kuchayishi, jig‘ildon qaynashi, ko‘ngil aynishi kuzatiladi;
• Kardiologik sindromda – ko‘ks oralig‘ida og‘riq, aritmiyalar, ekstrasistoliyalar ovqat qabul qilgandan keyin kuzatiladi;
• Ezofagik sindromlar – kuchli jig‘ildon qaynashi, to‘mtoq og‘riq va ko‘ks oralig‘ida yot modda borligi hissini sezish, vaqtinchalig disfagiya (yutishning qiyinlashuvi);
• Ichak sindromlari – qorin dam bo‘lishi va ich qotishining takroriy bo‘lishi;

Surunkali nokalkulyoz xolesistit

Surunkali nokalkulyoz xolesistit – bu o‘t qopining infeksion yallig‘lanishi natijasida, o‘t qopi ichki qavatining qalinlashishi va o‘t suyuqligining dimlanishi hisobiga kelib chiqadigan kasallik. Infeksianing o‘t qopiga kelishida 3 xil yo‘l bor:

• Ko‘tariluvchi yo‘l – ichakdan infeksiyaning o‘t qopi bo‘yinchasiga va undan ichkariga kirishi. Bunda sfinkterlar funksiyasi buzilishi hisobiga ichakdagi suyuqliklar yuqoriga qaytadi;
• Tushuvchi yo‘l – infeksiyaning qonda aylanib yurishidan, ya’ni gematogen yo‘l bilan o‘t qopi yallig‘lanishi;
• Limfogen yo‘l – limfa tizimi organizmni infeksiyalardan tozalash hususiyatiga ega. Ammo kuchli yallig‘lanishlar (siydik yo‘li, nafas yo‘li, hazm qilish tizimidagi kasalliklar) natijasida limfalar infeksiyani zararsizlantira olmaydi va limfa yo‘llaridagi infeksiya o‘t qopini ham zararlashi mumkin.

Destruktiv xolesistit

Flegmonoz va gangrenoz xolesistit bir guruhga ya’ni destruktiv (o‘t qopi butunligining buzilishi) xolesistit guruhiga kiradi. Bunda ko‘pincha flegmanoz xolesistit oqibati yaxshi, gangrenoz xolesistit oqibati esa xavfliroqdir.

Asosiy belgilari og‘riq, ko‘ngil aynishi, og‘izda achchiq ta’m sezishga qorin dam bo‘lishi (ichakalar parezi va atoniyasi), taxikardiya (112 marta yurak qisqarishi 1 daqiqada), nafas olishda o‘ng tomonning ortda qolishi qo‘shiladi.

Gangrenoz xolesistit – flegmonoz xolesistitning davomidan kelib chiqadi. Bunda yuzaki nafas olish, es-hushning yo‘qolishi, kuchli og‘riq va peritonit asoratlari kuzatiladi.

Kataral xolesistit

Katar – bu eksudativ yallig‘lanish ko‘rinishidir. Kataral ekssudatning asosiy tarkibi – shilliq massa. Bunday xolesistitni differensial diagnostika qilish uchun laproskopiya o‘tkaziladi.

Kataral xolesistit belgilari:

• O‘ng qovurg‘a ostida intensiv, xurujsimon og‘riq;
• Kuchli qayt qilish, o‘t suyuqligi va ichak massalari bilan;
• Qorinning barcha devori nafas olishda ishtirok etishi.

Yiringli xolesistit

O‘t qopi empiyemasi (yiringli xolesistit) – bu o‘t qopi shilliq qavatining yallig‘lanishi va yiring to‘planishi bilan kechadi. Bunga sabab yiringli mikrofloraning ta’siridir.

Yiringli xolesistit asoratlari:

• O‘t qopi devorining yupqalashib, hilpillab qolishi, devorlari perforatsiyasi va peritonit;
• Yiringli jarayonning destruktiv holatga o‘tishi, ya’ni butunligi buzilishi;
• Umuniy organizm zararlanishi – sepsis.

Yiringli xolesistitning klinik belgilari flegmonoz formasi kabi ekssudatsiya bilan kechadi. Ekssudativ xolesistitning 3 formasi farqlanadi:

• Flegmona – tarqoq yiringli yallig‘lanishli jarayon;
• Absess – o‘choqli (chegaralangan) yiringli yallig‘lanish;
• Empiyema – o‘t qopining butunlay yiring bilan qoplanishi.

Yiringli xolesisti diagnostikasida leykotsitoz, ECHT oshishi, yuqori tana harorati, kuchli intoksikatsiya va bosh og‘rishi muhim belgilovchi omillar hisoblanadi.

Xolesistit xuruji

O‘tkir xolesistit va surunkali xolesistit xuruji bir xil kechadi. Xurujning xarakterli belgisi yog‘li, achchiq ovqat iste’mol qilgandan keyin qorin sohasida og‘irlik, og‘izda yoqimsiz ta’m sezish kuzatiladi. O‘ng qovurg‘a osti sohasida og‘riq sezish, subfebril va febril tana harorati bemorni bezovta qiladi.

Xolesistit xurujini qanday bartaraf qilish mumkin?

1. Tez tibbiy yordam chaqirish;
2. Spazmolitiklar qabul qilish (papaverin, no-shpa) va analgetikalar (baralgin, analgin);
3. Ko‘ngil aynishini kamaytirish uchun iliq gazlanmagan suv, o‘tkir ta’mli ko‘k choy ichish;
4. Agar qusish kuzatilsa, qusuq massasini analiz uchun olib qo‘yish kerak.

Xolesistit oqibatlari

O‘tkir xolesistit vaqtida davolanmasa, surunkali formasiga o‘tadi va vaqti-vaqti bilan xuruj qilib, inson hayotiga xavf tug‘diradi. Surunkali xolesistitni davolash esa qiyinroq kechadi, chunki jarayonga boshqa organlar ham qo‘shiladi. Surunkali xolesistitlar xuruji davolanmasa, yiringli, flegmonoz, o‘t qopi oqmalariga olib kelib, ichaklar, buyraklar va qorin pardalarni zararlab qo‘yishi mumkin.

Asoratsiz kalkulyoz xolesistit oqibati ko‘pincha ijobiy. Uzoq muddatli va vaqtida davolanish yaxshi natijalar beradi. Nokalkulyoz xolesistit asorati esa xavfliroq, chunki bunda kasallik destruktiv formalariga o‘tib ketishi mumkin.

Xolesistit davosi

[caption id="attachment_11206" align="aligncenter" width="722"] Foto: Everydayhealth.com[/caption]

Konservativ davo

• Antibiotiklar;
• Spazmolitiklar bilan birga o‘t haydovchi preparatlar;
• Gepatoprotektorlar (jigarni himoya qilish uchun);

Xolesistitning xirurgik davosi

Xolesistektomiya – o‘t qopini butunlay olib tashlash, tarqoq va o‘chiqli asoratlar bersa, zudlik bilan o‘tkaziladi. Qolgan hollarda rejali operatsiya o‘tkaziladi.

Xoletsistitni davolash tartibi, yallig‘lanish tabiati va ifodalanganligi,murakkab va jarrohlik aralashuvini talab etuvchi og‘irlanishlarni bor-yo‘qligiga qarab belgilanadi. Operatsiya shoshilinch yoki rejalashtirilgan tartibda, odatiy va organizmga kam kirib borish usullari (masalan,endoskopik) bilan amalga oshirilishi mumkin.

Og‘riq yengil ifodalangan, bemorning umumiy holati yaxshi bo‘lsa va yiringlash belgilari kuzatilmasa, davolash ambulator tarzda amalga oshirilishi mumkin. Tarqalgan og‘riq, ko‘payib borayotgan intoksikatsiya va bir necha soat davomida his qilinayotgan jigar sanchiqlari esa bemorni jarrohlik bo‘limiga zudlik bilan yetkazish uchun sabab bo‘la oladi.

O‘tkir xoletsistitnig odatiy davolash rejasiga quyidagilar kiradi:

• Davolovchi parhez (stol №5a va keyin №5), ifodalangan jigar sanchiqlari bo‘lgan holatda boshidagi 1-3 kunlarda ochlik, tavsiya etilishi mumkin.
• O‘t pufagi bo‘ynidagi sfinkterning faolligini pasaytirish va o‘t suyuqligi oqib ketishini yengillashtirish uchun, spazmolitik preparatlar.
• Yallig‘lanishning infeksion omilini yo‘qotish uchun, bakteriyalarga qarshi vositalar.
• Og‘riq, to‘qimalarning kerkkanligi va yallig‘lanishni kamaytirish uchun nosteroid, yallig‘lanishga qarshi preparatlar.Ular isitma tushiruvchi ta’sir ham ko‘rsatadi.
• Oshqozon va ichak motorikasini tartiblashtirib, qayt qilishga qarshi ta’sir ko‘rsatuvchi preparat-prokinetiklar.
• Ifodalangan og‘riq paytida alomatli davolash sifatida, giyohvand moddalarsiz og‘riqsizlantiruvchi vositalar.
• Ferment yetishmovchiligida o‘rin to‘ldirish, ozuqaviy moddalarni hazm qilish va o‘zlashtirishni yaxshilash, oshqozonosti beziga bo‘lgan funksional yuklamani kamaytirish uchun fermentli preparatlar buyuriladi.
• Fizioterapiyaning ba’zi turlari, lekin surunkali kalkulyoz xoletsistit zo‘rayganda bunday muolajalar juda ehtiyotkorlik bilan amalga oshirilishi zarur.

O‘tkir xoletsistitning alomatlari to‘xtatilgandan keyin ham parhezni davom ettirish, ferment preparatlarni qabul qilishni to‘xtatmaslik, spazmolitik davolash kursini oxiriga yetkazish maslahat beriladi. Shifokorning qaroriga ko‘ra o‘t haydovchi vositalar, suyuqlik ishlab chiqarilishini kuchaytiruvchi (xoleretiklar) yoki ajralib chiqishiga yordam beruvchi vositalar tayinlanishi mumkin.

O‘tkir xoletsistitning zo‘rayishdan keyingi, davolashning asosi-parhez, ovqatlanishdagi xatoliklar va hazm qilish buzilishi belgilari paydo bo‘lganda, ferment preparatlarni qabul qilish, mineral suvlar va boshqa suvli davolash usullarini qo‘llash. O‘t pufagida toshlar bo‘lgan holatda, pufakni butunlay olib tashlash yoki faqat uning oralig‘idagi toshlarni, asbobli litotripsiya (toshlarning teginishsiz maydalanishi) yordamida olib tashlash haqida qaror qabul qilinadi. Bir xil holatlarda, litolitik davolash yordamida, o‘t-toshlarini asta-sekin yo‘qotish samarali bo‘ladi.

Xolesistitda diyeta

[caption id="attachment_11209" align="aligncenter" width="640"] Foto: Nutralegacy.com[/caption]

O‘tkir xuruj paytida iliq suvni porsiya-porsiya qilib beriladi, yarim litrgacha. O‘tkir og‘riqlar o‘tib ketgandan so‘ng kasha, bug‘da pishirilgan ovqatlar, kisel, yog‘i kam bo‘lgan go‘sht mahsulotlari yeyish tavsiya etiladi.

Ovqatlanishni har 5-6 soatda amalga oshirib, kechki ovqatni uyqudan kamida 4-5 soat oldin yeyish kerak.

Xolesistitda yeyish mumkin bo‘lmagan mahsulotlar:

• Konservalangan, dudlangan, sho‘r, yog‘li mahsulotlar yeyish;
• Gazli ichimliklar ichish;
• Alkogol ichish, sitrus mevalar yeyish va chekish mumkin emas!

Xolesistit profilaktikasi

Xoletsistitning profilaktikasi, qo‘zg‘atuvchi omillardan saqlanish, o‘tkir va surunkali infeksiya o‘choqlarini o‘z vaqtida davolash, pankreatitni to‘g‘ri davolashni o‘z ichiga oladi. O‘t pufagida suyuqlik turib qolishi va toshlar paydo bo‘lishi xavfi yuqori bo‘lsa, muntazam UT-nazorat va profilaktik choralarnig shaxsiy to‘plamini aniqlashtirib olish maslahat beriladi.

Ko‘p hollarda, davolash o‘z vaqtida va to‘g‘ri amalga oshirilsa, xoletsistit xurujini odatiy usullar bidan to‘xtatsa bo‘ladi. Keyinchalik, kasallik qaytalashining oldini olish va jarayon surunkali yoki og‘irlashgan shaklga o‘tib ketmasligi profilaktikasi uchun, shifokor nazoratida bo‘lib, uning maslahatlari amal qilish kerak.

Ba’zan og‘izdan noxush hid keladi. Buning sababini turlicha izohlaymiz. Kimdir ertalab tishning yuvilmagani uchun desa, yana birov ovqatdan so‘ng shunaqa bo‘ladi, deydi. Aslida, nega og‘izdan noxush hid keladi?
Yaxshi davolanmagan kariyes noxush hidni keltirib chiqaradi. Parodontit va gingivit (milklar qonashi, shishi) kasalliklari ham og‘izdan noxush hid taralishiga olib keladi.

Og‘izdan noxush hid kelishining yana bir sababi noto‘g‘ri tayyorlangan tish koronkasi (tishning milkdan chiqib turgan qismi, qoplama tish) bo‘lishi ham mumkin. Koronka va milk orasidagi joyda xiltlar to‘planishi oqibatida hid paydo bo‘ladi. Shuningdek, gastrit, oshqozon-yara kasalliklari, yuqori nafas yo‘llari, tanglay bodomchalarining yallig‘lanishi, faringit kabilar ham sababchi  bo‘ladi.

Og‘iz noxush hidini yo‘qotish usullari

Tishingizni yaxshilab tozalang. Ertalab va yotishdan oldin tozalab, tish cho‘tkasini yuvib tanglay, til va lunjlarning ichki qismini arting. Bu bilan og‘iz bo‘shlig‘idagi bakteriyalar ko‘payishining oldini olgan bo‘lasiz.

Tarkibida xlorgeksidin moddasi mavjud tish pastalaridan foydalaning. Chunki u antiseptik ta’sirga ega. Moychechak damlamasida og‘izni chayish ham yaxshi natija beradi.

Ovqat qoldiqlari tish orasiga kirib qolib noxush hid taratmasligi uchun ovqatdan keyin tishni tozalang. Bunda ertalab va kechki paytdagi tish tozalashdan farqli ravishda tish pastasisiz, cho‘tkani suvda ho‘llab tozalasa ham bo‘ladi.

Salomatlikka aloqador muammolarning ko‘pchiligi hazm qilishdagi muammolardan kelib chiqadi. Noto‘g‘ri ovqatlanish tufayli inson organizmiga foydali oziq moddalar juda kam miqdorda tushadi. Shu tufayli, ovqat hazm qilish jarayoni normal kechishi, shuningdek, butun organizm uchun ham to‘g‘ri ovqatlanish kerak.

Ovqat hazm qilishni yaxshilash uchun quyidagi maslahatlarga quloq tuting:

Shoshmasdan tanovvul qiling. Ovqatni yaxshilab chaynash kerak:  hazm qilish og‘iz bo‘shlig‘ida boshlanadi. Yaxshilab chaynash orqali oshqozon va ichak ishini ancha yengillashtirgan bo‘lasiz.

Katta tishlamang. Ovqatni katta-katta tishlab, tez-tez yeganda, hazm qilish tizimiga ovqat bilan birga havo ham kiradi, natijada oshqozonda og‘irlik, og‘riq paydo bo‘ladi.

Ko‘proq suyuqlik iching. Ichak faoliyatini yengillashtirish va qabziyatlar oldini olish uchun kuniga kamida 8—9 stakan suv iching. Me’da shirasini suyultirmaslik va hazm qiluvchi fermentlarni yuvib yubormaslik uchun, suyuqlikni ovqat qabul qilishdan yarim soat avval ichish tavsiya etiladi.

O‘ta qaynoq yoki o‘ta sovuq narsa yemang. Gap shundaki, oshqozonda ovqatni hazm qilish jarayoni ovqatning harorati odam tanasi harorati bilan bir xil bo‘lsagina boshlanadi.

Muntazam ravishda ovqatlaning. Hazm qilish tizimiga ortiqcha og‘irlik tushirmaslik uchun kun davomida asosiy ovqatlanish paytidan oldin tamaddi qilib olmaslik kerak. Shuningdek, har kuni bir xil vaqtda ovqatlanish maslahat beriladi, shunda organizmda ishlay boshlash vaqti bo‘yicha odat shakllanadi.

To‘g‘ri ovqatlaning. Ovqat hazm qilishi yaxshi bo‘lishi uchun tez tayyor bo‘ladigan oziq-ovqatlardan (fast food) voz kechish kerak. Ertalab hali uyg‘onib ulgurmagan organizmga og‘irlik tushirmaslik va butun kun uchun energiya to‘plab olish maqsadida yengil, lekin kaloriyali ovqat yeyish kerak. Og‘irroq taomlar tushlikka mos tushadi, biroq kechki ovqatga bunday taomlar yeyish va to‘yib ovqatlanish hech ham mumkin emas.

Qatiq mahsulotlarini iste’mol qiling. Qatiqda ichak faoliyatini normallashtiruvchi foydali bakteriyalar bo‘ladi. Bundan tashqari, qatiq moddalar almashinuvi jarayonini yaxshilaydi, hazm qilish organlarining shilliq qatlamini shakllantiradi, zaharli moddalarni chiqarib tashlaydi.

Tavsiya etamiz: Oqilona (ratsional) ovqatlanish nima?

© Daryo

 

 

Ovqatlanishdan keyin og‘riq va sohada noqulaylik sezishning ko‘plab sabablari bor. Agar og‘riq ovqatdan keyin darhol sezilsa va u bir ozdan keyin o‘tib ketsa, bunga ko‘pincha ovqat sabab bo‘ladi.

Agar odam ovqatlanish tartibini o‘zgartirgandan keyin ham boshqa simptomlar yoki noqulaylik sezish davomli bo‘lsa, bunga kasallik sabab bo‘lishi mumkin.

[caption id="attachment_10778" align="aligncenter" width="708"] Foto: MD-Health.com[/caption]

Qorin og‘riqlari va noqulayliklarni individual ovqatlanish tartibi tuzish, foydali meva-sabzavotlar iste’mol qilish bilan oldini olish mumkin. Achchiq, yog‘li, kofein va shakarga boy ovqatlarni kamaytirish ham foyda beradi.

Quyidagi maqolada biz odam nima uchun ovqatdan keyin og‘riq yoki ko‘ngil aynish hissini sezishining ovqatga va kasalliklarga bog‘liqligi haqida sizga ma’lumot berib o‘tamiz.

Ovqat

Ovqatdan zaharlanish

Qorin og‘rig‘i ovqatdan zaharlanishning kalit simptomi hisoblanadi. Boshqa simptomlar quyidagilar:

• Qusish;
• Diareya;
• Umumiy holsizlik;
• Tana harorati oshishi;

Ushbu simptomlar ovqatlangandan keyin bir necha soatlar ichida paydo bo‘ladi, ba’zi hollarda bir necha kunlarda ham namoyon bo‘lishi mumkin. Zaharlanish odatda bir necha kun davom etadi, uyda yotoq rejimi va ko‘p suyuqlik ichilganda o‘tib ketadi

Nordon mahsulotlar

Nordon mahsulotlar masalan meva sharbatlari, konservalangan pishloq va tomat pastalari oshqozonni qo‘zg‘atadi. Shu bilan birga meva sharbatlarining o‘rniga choy yoki suv ichish qorindagi og‘riqlarni kamaytiradi.

Oshqozonga ovqat bilan havo kirib qolishi

Ushbu holatda odam noqulaylik sezadi. Qorinning dam bo‘lishi va diskomfort, ba’zi hollarda to‘satdan og‘riq ham kuzatiladi. Shakarli ichimliklar va ba’zi ovqatlar qorin dam bo‘lishiga va gaz to‘planishiga sabab bo‘ladi. Ular quyidagilar:

• Piyoz;
• Dukkakli mahsulotlar;
• Karam;
• Brokkoli.

Saqich chaynaganda, shirinlik so‘rib yurganda va ovqatlanayotganda gapirilsa havo yutib yuborish ham kuzatiladi.

Achchiq ovqatlar

Chili garimdorilari ko‘pincha ovqatga ta’m berish uchun foydalaniladi. Garmdorilar o‘zida kapsaitsin moddasini (achishi va qizdirish hissini sezdiruvchi) tutadi. Kapsaitsin oshqozon shilliq qavatini qo‘zg‘atadi va ko‘ngil aynashi hissini chaqiradi.

Hazm qila olmaslik

Oshqozon hujayralari kislota ishlab chiqarish xususiyatiga ega. Ular ovqatni parchalashga (hazm qilishga) yordam beradi. Ba’zi hollarda kislota shilliq qavatni qo‘zg‘atadi va hazm qilish qiyinlashadi. Yog‘li, to‘yimli ovqatlar, kofein, shakarli mahsulotlar, alkogol mahsulotalari hazm qilishni buzilishiga olib kelishi mumkin.

Kofein

Kofein kofe va achchiq choy tarkibida ko‘p bo‘ladi. Bu moddalar shilliq qavatni qo‘zg‘atuvchi ta’sir ko‘rsatadi. Odam achchiq bo‘lmagan choy va kofe ichishi, iliq qaynagan suvga limon to‘g‘rab ichishi tavsiya etiladi.

Alkogol

Alkogol ichimliklar oshqozon dam bo‘lishiga olib keladi. Ayniqsa karbonatlarga boy bo‘lgan masalan pivo, ko‘p turgan vino jig‘ildon qaynashiga olib kelishi mumkin.

Ovqatga bo‘lgan allergiya

Ko‘pchilik odamlar ayrim mahsulotlarga allergiya bo‘ladi va bu oshqozonning qo‘zg‘alishiga, og‘riq sezishga, ko‘ngil aynishga sabab bo‘ladi. Ovqatni ko‘tara olmaslik allergiyaning yengil darajasi hisoblanadi. Ba’zi oqsillar, bug‘doy oqsili va laktoza hazm qilish qiyin oqsillar hisoblanadi. Insonlar ovqatlanish ratsionini individual tuzishi bilan allergiyadan saqlanib yurishi mumkin. Diyeta tutish hazm qilish muammolaridan qutilishning eng yaxshi yo‘lidir.

Juda ko‘p ovqatlanish

Oshqozonni sig‘imidan ortiq to‘yib ovqatlanish sog‘liq uchun zarar. Ovqatlanishdan keyingi turli xildagi noqulayliklar, bo‘kib qolganlikdan dalolat beradi.

Kasalliklar sababli

Quyida biz tibbiy kasalliklar sababli kuzatiladigan ko‘ngil aynishi va og‘riq sabablaridan ba’zilarini keltiramiz.

Gastrit

Oshqozon shilliq qavatining yallig‘lanishi ovqatdan keyingi og‘riq, ko‘ngil aynashi, qusish va dispepsiya keltirib chiqaruvchi asosiy sababdir. Gastritning yengil darajalarida uy sharoitida diyeta qilib ham davolasa bo‘ladi. Nordon, achchiq ovqatlarni ratsiondan chiqarib tashlash kifoya.

Ichakning yallig‘lanishli kasalliklari

Ichakning yallig‘lanishli kasalliklarining qator simptomlaridan og‘riq hissi asosiy o‘rinni egallaydi. Ichakning yallig‘lanishli kasalliklari konservativ (dorilar bilan) va diyeta qilish bilan davolanadi.

Oshqozon yarasi

Ushbu kasallik ko‘ngil aynash va og‘riq kelib chiqishida yetakchi o‘rinni egallaydi. Odam ovqatlangandan keyin qorinning epigastral (kindik va to‘sh oralig‘i) sohasida kuchli og‘riq his qiladi. Yara kasalligiga infeksiya ham sabab bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari dori preparatlarini ayniqsa aspirin saqlovchilarni noto‘g‘ri uzoq muddat qabul qilishdan kelib chiqadi.

Ichakning qo‘zg‘alish sindromi

Og‘riq ich ketishi yoki ich qotishi bilan keladi, dam bo‘lish va spazm kuzatiladi. Simptomlar kunlab, haftalab, hatto oylab kuzatilishi mumkin, har doim ham ovqatdan keyin kelmasligi mumkin. Ovqatlanish ratsionini o‘zgartirish yordam beradi (sekin ovqatlanish, qovurilgan yog‘li ovqatlarni kamaytirish, jismoniy mashqlar qilish, alkogol iste’mol qilmaslik, o‘z vaqtida ovqatlanish).

O‘t-qopi tosh kasalligi

Agar toshlar o‘t yo‘llarini berkitib qo‘yadigan bo‘lsa, to‘satdan og‘riq, ko‘ngil aynashi kuzatiladi. Buning davosi konservativ yoki operativ bo‘lishi mumkin.

Foydali maqola: O‘t-tosh xastaligi profilaktikasi

Jig‘ildon qaynashi

Tibbiyot tilida gastroesofagal reflyuks (GER) deyiladi. Bu oshqozon shirasining (kislotasining) qizilo‘ngachdan og‘izgacha kelishidir. Ko‘krak qafasida qizish hissi seziladi, odam uni qayt qilib chiqarib yuborgisi keladi. Alkogol, achchiq ovqatlar ko‘p hollarda jig‘ildon qaynashiga sababchi bo‘ladi.

Foydali maqola: Jig‘ildonimda olov yonmoqda yoxud jig‘ildon qaynashi

Qalqonsimon bez giperfunksiyasi

Qalqonsimon bezning tiroid gormonlari organizmga qanday ishlash kerakligini boshqaradi. Uning kuchli ishlashi mushak, suyak tizimiga, yurak va asab tizimiga ta’sir qiladi. Yana bir muhim simptomlaridan biri qorinda og‘riq va diareyadir. Bundan tashqari uyqu buzilishi, tana vaznining yo‘qolishi va yurak urishining buzilishi ham kuzatiladi.

Seliakiya kasalligi

Bu ichak vorsinkalarining ayrim guruh oqsillariga sezuvchanligi tufayli yallig‘lanishidir. Gluten oqsili arpa, bug‘doy va donli mahsulotlarda bo‘ladi. Bu kasallikda qorin og‘rig‘i, ko‘ngil aynashi, ich qotishi, diareya, qorin dam bo‘lishi kuzatiladi. Ushbu mahsulotlarni ratsiondan chiqarib tashlash bu simptomlarni yo‘qotadi.

Boshqa sabablar

Stress

Oshqozon shilliq qavatini qo‘zg‘atib uning spazmiga olib keladi va odam og‘riq sezadi. Ovqatdan oldin chuqur chuqur nafas olish, xotirjamlik qilish, sekin ovqat yeyish simptomlardan xalos etadi.

Ich qotishi

Ovqat massasining ichaklarda harakati kamayishi va najasning qattiq kelishi qorinda diskomfort va og‘riq keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu holatlarda qorin dam bo‘ladi. Kletchatkaga boy mahsulotlar va ko‘p suyuqlik ichish bilan bundan qutilish mumkin.

Qon bosimini tushiruvchi preparatlar

Qon bosimini tushiruvchi preparatlarining nojo‘ya ta’sirlari natijasida qorinda og‘riq sezishingiz mumkin. Bunday holatlarda davolovchi shifokoringizga murojaat qilishingiz zarur.

Shifokor huzuriga qachon borish kerak

Agar yuqoridagi simptomlar ovqatdan keyin kuzatilishi uzoq muddatga davom etsa, diyeta, sog‘lom turmush tarziga rioya qilinganda ham simptomlar yo‘qolmasa, shifokor ko‘rigidan o‘tishingiz kerak bo‘ladi.

O‘g‘il tug‘ilishi sababi er urug‘ining issiqligi, mo‘lligi hamda jinsiy yaqinlik xotinning hayzdan pok bo‘lish vaqtiga to‘g‘ri kelishidadir. Urug‘ning o‘ng tomondan kelishi bunga yordam beradi, chunki bu urug‘ issiqroq va quyuqroq bo‘lib, o‘ng buyrakdan kelgan bo‘ladi; o‘ng buyrak qiziganroq va jigarga yaqinroqdir. Erlik urug‘i bachadonining o‘ng tomoniga tushganida ham shunday bo‘ladi. Xotin urug‘ining xossalari va qay tomondan kelishi ham ahamiyatlidir. Sovuq mamlakatlar, sovuq fasl va shimoliy shamol bolaning o‘g‘il bo‘lishiga yordam beradi; buning ziddi esa aksincha bo‘ladi. Juda yosh ham, keksa ham bo‘lmay, ayni yigitlik yoshida qo‘shilish ham ahamiyatlidir. O‘g‘il tug‘ilishi uchun er ham, xotin ham maxsus tayyorlanishlari kerak. O‘g‘il tug‘ish uchun xotinning urug‘i quyuq, kuchli va issiq bo‘lishi lozim, chunki shunday urug‘ erlikni tezroq qabul qiladi. Er urug‘i ham xotin urug‘idan kuchli bo‘lishi lozim. Bola o‘g‘il tug‘ilishi uchun quyidagi tadbirlarni amalga oshirish zarur: xotin ham, er ham atir, bug‘lash va oziq-ovqat vositasida o‘z organizmini qizdirishi kerak. Bir muddat jinsiy yaqinlikdan saqlanish lozim. Ko‘p suyuqlik ichmaslik, balki choyni oz-ozdan ichib, qizdiradigan kuchli ovqatlardan iste’mol qilishlari darkor. Er o‘z urug‘ini sinab ko‘rishi, agar urug‘ suyuq bo‘lsa, quyulguncha yuqoridagi tadbirlarni davom ettirishi kerak bo‘ladi. Keyin chiroyli joy solinib, yaxshi atirlar bilan xushbo‘ylantirilgan o‘rinda xursand, vaqti chog‘ holda o‘g‘il haqida o‘ylash zarur.

O‘g‘il ko‘radigan homilador ayolning belgilari quyidagilardan iborat:

1. Ayolning rangi yaxshiroq, o‘zi xursandroq, terisi tozaroq, ishtahasi sog‘lomroq, homiladorlik alomatlari tinchroq bo‘ladi.
2. Ayol o‘ng tomondan og‘irlik sezsa, shu yondan homila qimirlasa, bu o‘g‘il bola ekanligidan darak beradi.
3. Ayolning ko‘kragi kattalashib, undagi ...

Oqsillar – har qanday tirik hujayraning asosiy tarkibiy qismi hisoblanib, yangi hujayra va to‘qimalar qurilishiga sarflanadigan azot faqat ularda bo‘ladi. Shuningdek, bolalarning oqsilga ehtiyoji kattalarnikiga qaraganda ancha ko‘p, ular ulg‘aygan sari bu talab ham ortib boraveradi.

Ovqat hazm qilish yo‘llariga tushgan oqsillar me’da va ichak shirasi ta’sirida aminokislotalarga parchalanadi. Aminokislotalar ichak devori orqali qonga so‘rilib, butun organizmga tarqaladi. Ma’lumki, organizmga ovqat bilan birga tushadigan 8 ta aminokislota (triptofan, fenilalanin, lizin, metionin, valin, leysin, izoleysin, treonin) mavjud.

Hayvonlardan olinadigan mahsulotlar (tuxum, sut, tvorog, go‘sht, baliq va boshqalar)da bo‘ladigan oqsillarning biologik jihatdan juda ham faol ekani aniqlangan. Bundan tashqari, ularda inson uchun zarur bo‘lgan barcha zarur aminokislotalar bor. Ayniqsa, emizikli chaqaloqlar to‘la sifatli oqsilga juda muhtojdirlar.

O‘simlik mahsulotlari (non, kartoshka, sabzavotlar, yormalar va boshqalar)dagi oqsillar hayvon oqsillariga qaraganda organizmga sekin singadi. O‘simlik va hayvon mahsulotlari to‘g‘ri aralashtirilib, birinchisini ikkinchisi bilan boyitish orqali odam organizmiga zarur oqsil va aminokislotalarning tanaga tez singishini ta’minlash mumkin. Shu bois bolaga har xil hayvon va o‘simlik mahsulotlaridan iborat turli ovqatlarni bergan ma’qul.

Yog‘lar faqat energiya va issiqlik manbai bo‘libgina qolmay, a’zo va to‘qima hujayralari tarkibiga kiradi, ular ichki a’zolarni turli mexanik shikastlanishlardan saqlaydi. Shuningdek yog‘lar ham oqsillar kabi sifatli va sifatsiz bo‘ladi. Sut mahsulotlari (sariyog‘, qaymoq, smetana, tvorog, pishloq), tarkibiga kiradigan sut yog‘i, baliq moyi va tuxum sarig‘idagi yog‘ eng foydali hisoblanib, ularda bola salomatligi va o‘sishi uchun zarur bo‘lgan A va B vitamini mavjud. Mol va qo‘y yog‘ida bu vitaminlar juda kam, o‘simlik moyida esa deyarli yo‘q. Ammo o‘simlik moyi o‘sib kelayotgan organizm uchun zarur bo‘lgan ba’zi foydali to‘yinmagan yog‘ kislotalarining manbai. Bular moddalar almashinuvida va immunitet ishlab chiqarilishida qatnashadi. Shu sababli 1 yoshdan oshgan bola ovqatiga hayvon oqsillari bilan bir qatorda o‘simlik moyini ham albatta ishlatish kerak.

Uglevodlar energiya va issiqlik hosil bo‘lishiga xizmat qiladi. Bolalarning uglevodlarga bo‘lgan kunlik ehtiyoji kattalarnikiga qaraganda 2 hissa ortiq bo‘ladi.

O‘simliklardan tayyorlanadigan mahsulotlar (non, yormalar, kartoshka, sabzavotlar, mevalar) uglevodlar manbai sanaladi, chunki ularda ko‘p miqdorda qand, kraxmal va kletchatka mavjud. Hayvonlardan olinadigan mahsulotlardan faqatgina sut qandga boy bo‘ladi.

Bolalar ovqatida oddiy qandlar – glyukoza va fruktozadan iborat yengil singuvchi uglevodlar muhim rol o‘ynaydi. Bular mevalar, sabzavotlar, sharbatlar, shuningdek, sut (sutda sut qandi – laktoza bo‘ladi) bilan birga organizmga tushib turadi.

Umuman, bola sog‘lom o‘sib ulg‘ayishi uchun uning taomnomasida oqsil, yog‘ va uglevodlar kerakli miqdorda bo‘lishi shart.

© Rayhon MUDARISOVA, pediatr.
"Sihat-salomatlik" jurnali.

Yangi tug‘ilgan chaqaloqni neonatolog shifokor ilk bora tibbiy ko‘rikdan o‘tkazadi hamda uni birinchi marta gigiyenik parvarish qiladi. Mittivoyning kindigidagi tomir urishi to‘xtashi bilan barcha sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya qilgan holda unga spirt bilan ishlov berilib, rezina halqa yordamida qattiq qisiladi.

[caption id="attachment_10258" align="aligncenter" width="500"] Foto: Shutterstock.com[/caption]

Shifokor har kuni go‘dakni ko‘rikdan o‘tkazishni kindik qoldig‘iga 70 foizli etil spirt eritmasi bilan ishlov berishdan boshlaydi. U kindik tushishini nazorat qilib boradi. Me’yorda go‘dakning kindigi 3-5 kundan so‘ng tushadi. Bu a’zodagi yara butunlay 12-14 kundan so‘ng bitishi mumkin. Mutaxassis onaga kindikni to‘g‘ri parvarish qilish haqida batafsil ma’lumot beradi. Gigiyenik qoidalarga rioya qilinmaganda bolaning ba’zi teri kasalliklarida (piodermiya, follikulit) kindik yarasiga infeksiya tushishiga, bu esa o‘z navbatida omfalit xastaligi avj olishiga sabab bo‘ladi.

Omfalit qanday kasallik?

Omfalit – kindik yarasi sohasidagi teri va uning ostidagi yog‘ qavatining yallig‘lanishidir. Bunday dardga chalinishga ko‘proq chala tug‘ilgan chaqaloqlar, muddatidan o‘tib tug‘ilgan go‘daklar, homila ichi infeksiyasi mavjud bo‘lgan holatlarda moyillik kuchli bo‘ladi. Yana boshidan kislorod yetishmovchiligi kabi salbiy holatni o‘tkazgan mittivoylar ham xavfli guruhga kiritiladi.

Kasallik qo‘zg‘atuvchisi-stafilokokk, streptokokk, 30 foiz holatlarda ichak tayoqchasi va klebsiyella kabi mikroorganizmlar hisoblanadi. Birlamchi omfalit – bevosita kindik yarasiga infeksiya tushishi va ikkilamchi tug‘ma nuqsonlar oqibatida virus tushishi hisobiga rivojlanadi.

Kataral omfalit

Kataral omfalit – kasallikning eng ko‘p uchraydigan turi. Kindik yarasining butunlay bitishi me’yorda tug‘riqdan so‘ng 12-14 kuni kuzatilsa, bu kasallikda yaradan seroz, seroz – gemorragik, ba’zan seroz – yiringli suyuqlik ajralib turadi. Yara po‘stlog‘i tushadi. Ammo unda bitish jarayoni boshlanmaydi. Terida qizarish va shish kuzatiladi. Kindik yarasining namlanishi 2 hafta va undan uzoq davom etsa granulyasion to‘qimaning haddan tashqari o‘sib ketishi – kindik fungusining rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Bolaning umumiy ahvoli kataral omfalitda deyarli o‘zgarmaydi. Ba’zan unda tana haroratining biroz ko‘tarilishi kuzatiladi.

Flegmonoz omfalit

Flegmonoz omfalitda – yallig‘lanish jarayoni atrof to‘qimalarga tarqab ketadi. Bu kataral omfalitning uzoq davom etishidan kelib chiqadi. Bolaning umumiy ahvoli og‘irlashadi, uning tana harorati 38 C darajaga ko‘tariladi. Go‘dak lanj bo‘lib, uning emishi sustlashadi. Uyqusi notinch bo‘ladi. Tana vazning ortishi kamayadi. Chaqaloqning ozib ketishi, immunitetining pasayishi flegmonoz omfalitning zudlik bilan nekrotik (yaraning chirishi) turiga o‘tib ketishiga sabab bo‘ladi.

© Dilfuza TURDIYEVA,
Tosh VMOI “Neonatologiya” kafedrasi dotsenti.
"Sog‘lom avlod" gazetasi.
Soglom.uz

Sepsis yiring hosil qiluvchi mikroblarning qonga tushib uni zararlashi natijasida organizm holati yomonlashuvi bilan kechadi. Uning rivojlanishida og‘ir kasalliklar, jarrohlik operatsiyalari, ko‘p qon yo‘qotish, birdaniga ozib ketish, vitamin yetishmovchiligi natijasida organizmning himoya kuchlari susayishi singari holatlar asosiy rol o‘ynaydi. Sepsis paydo bo‘lishining tashqi va ichki omillari mavjud. Masalan, u ba’zida hasharotlar (chivin, pashsha, kana, burga, o‘rgimchak) chaqqandan so‘ng ham yuzaga keladi. Ko‘pincha sepsis teridagi ochiq jarohatlarga infeksiya tushganda, yaralarning bitishi kechikkanda, turli gangrenozlar (asosan oyoq gangrenasi)da, qorin bo‘shlig‘i a’zolaridagi jarrohliklardan so‘ng va o‘tkir xirurgik kasalliklar asorati sifatida paydo bo‘ladi. Oyoqdagi yara-chaqalar va badanning turli joylaridagi shikastlanishdan keyingi jarohatlar tuzalishi kechiksa yoki ularga o‘z vaqtida davo qilinmasa, sepsis rivojlanishiga sharoit yaratiladi. Sepsis rivojlansa bemorning tana harorati ko‘tariladi, boshi og‘riydi, ko‘p terlaydi, arterial bosimi pasayadi, holsizlanadi, ishtahasi yo‘qoladi, ko‘pincha uyqusizlikdan aziyat chekadi. Bundan tashqari, jigar va taloqning kattalashishi, shishishi, yurak va buyraklar faoliyatining yomonlashishi kuzatiladi. Bemorning oyoq-qo‘llarida mayda qora dog‘lar paydo bo‘lib, bo‘g‘im va mushaklarida yallig‘lanishlar ro‘y beradi. Yosh bolalarda esa sepsis ko‘pincha zotiljam (pnevmoniya) shaklida kechadi. Kasalxona sharoitida konservativ (antibakterial) va jarrohlik muolajalari qo‘llaniladi. Organizmdagi yiringli o‘choqlar dori-darmonlar, fizioterapevtik muolajalar va yana bir necha xil murakkab davo usullari yordamida yo‘qotiladi. Konservativ davolash yordam bermagan hollarda jarrohlik muolajasi amalga oshiriladi. Ma’lumki, sepsis rivojlanganda bemor organizmida og‘ir turdagi zaharlanish (intoksikatsiya) ro‘y beradi, bu vaqtda ishtaha yo‘qoladi va organizm quvvatsizlanadi. Shuning uchun ham sepsisni davolash jarayonida bemorga yuqori kaloriyali, ya’ni servitamin ovqatlar berish zarur. Bemorlar tinch sharoitda bo‘lishlari, sanitariya-gigiyena qoidalariga rioya etishlari lozim. Sepsisning oldini olish uchun quyidagi holatlarga e’tiborli bo‘ling:

• ochiq jarohatlar yiringlasa;
• yuzdagi husnbuzarlar uchi oqarsa;
• chipqon chiqsa yoki xasmol (qo‘l barmog‘i to‘qimalarining o‘tkir yiringli yallig‘lanishi) paydo bo‘lishi;
• flegmona (teri osti yog‘ kletchatkasining o‘tkir yiringli yallig‘lanishi) vujudga kelganda;
• teridagi mayda shikastlar tuzalishi cho‘zilishi;
• unutmangki, revmatizm, adneksit, plevrit, siydik yo‘llari yallig‘lanishi (piyelonefrit), nafas yo‘li yallig‘lanishi, jinsiy a’zolar va teri yallig‘lanishi, jigar va o‘t yo‘llari yallig‘lanishi singarilar surunkali turga o‘tganda ham sepsisning rivojlanishiga imkon yaratiladi.

O‘qing: Sepsis: sabablari, belgilari, turlari va davolash

© Durdona SULTONOVA, mutaxassis. "Sihat-salomatlik" jurnali.

Ochiq suv xavzalarida cho‘milish, tozalanmagan suvni ichish yoki Afrika bo‘ylab safar qilish orqali turli parazitlarning qurboni bo‘lish xavfi yuqori hisoblanadi. Inson o‘zi tanasini qandaydir bir parazitga makon bo‘lganini bilmasligi ham mumkin. Kichkina maxluqlar tomonidan chaqiriladigan kasalliklar uzoq vaqt belgilarsiz kechishi, ammo oxir-oqibatda o‘lim bilan yakunlanishi mumkin. Quyida shular haqida so‘z yuritiladi:

10. Ko‘z chuvalchangi

Bu parazitlar asosan Afrika mamlakatlarida keng tarqalib, "loa-loa" ismi bilan ma’lum. Bu parazit xo‘jayinida ko‘z va teri kasalliklarini keltirib chiqaradi. Organizmga kirgach butun teri osti kletchatkasi bo‘ylab sayr qilib yuradi. O‘z xo‘jayini uchun bir qator noqulayliklar tug‘dirib, ko‘rish jarayonini og‘riqli bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

9. Babeziya

Bu parazit nafaqat hayvonlar, balki odamlarni ham zararlaydi. Ular organizmga kana chaqqanda kirishi mumkin.

Kasallik simptomlari xuddi bezgak belgilariga o‘xshaydi. Bu parazitning 100 dan ortiq turlari mavjud bo‘lib, eng tarqalgan shtammi Babesia Microti hisoblanadi.

8. Amyoba

Parazitarning eng yomon turi hisoblanib, insonning asab tizimi va miyasini zararlaydi. Odamning zararlanishi tezda kechib, bir necha haftadayoq o‘limga olib kelishi mumkin. Afsuski davolash foyda bermaydi.

7. Shistosomalar

Bu «qon so‘ruvchilar» yassi chuvalchangsimonlar guruhga kirib, organizmga zararlangan suv bilan kontakt bo‘lganda kirishi mumkin. Inson ichida qon tomirlar va venalarda hayot kechiradi. Afrika va Osiyoda keng tarqalib, chuchuk suvli chig‘anoqlar tashuvchilar rolini o‘ynaydi.

6. Nematodlar

Ular inson va boshqa sut emizuvchilarning ichaklarida yashab, isitma, yo‘tal, ko‘krakdagi og‘riqlar, xirillash bilan namoyon bo‘ladi. Bu kasallikka oshqozon-ichak yo‘llari faoliyatini buzilishi xos bo‘lib, davriy sog‘ayish bosqichlari ham kuzatiladi.

5. Lyambliylar

Filtrlanmagan suv va yuvilmagan mevalar lyambliylarning ko‘p tarqalishiga sabab bo‘ladi. Ichaklarga joylashib olib, turli kasalliklarni chaqirish mumkin. Organizmda lyambliylar borligi belgilari: suvsizlanish, qorinda og‘riq, vazn tashlash, qorin dam bo‘lishi.

4. Trixotsefalyozlar

Trixotsefalyozlar asosan issiq regionlarda tarqalgan bo‘lib, askaridalar oilasiga mansub. Ular bilan tuxum, guruch, dukkakli va donli mahsulotlar orqali yuqishi mumkin. Asosan yo‘g‘on ichakning zararlanishi kuzatiladi.

3. Bitlar

Ha, bitlar ham parazilar qatoriga kiritiladi. Ularning 3 ta turi mavjud. Eng ko‘p uchraydigani bosh biti. Shuningdek, qov va kiyim bitlari ham uchraydi. Ular insonning soch qoplamalari va tanasida parazitlik qilib, o‘zidan so‘ng parazitlik qilib, o‘zidan so‘ng noqulay hissiyatlar va tirnalish izlari qoldiradi. Bitlar bilan osongina bemor odam bilan kontakt bo‘lganda zararlanish mumkin.

2. Qichima

Bu yuqumli teri infeksiyasi bo‘lib, ma’lum bir joyda qichishish bilan kechuvchi kasallik hisoblanadi. Uning qo‘zg‘atuvchilari kanalar hisoblanadi. Qichima kontakt orqali yotar joy anjomlari, ko‘ylak, klaviatura, sochiq, mebel va boshqa barcha kana tushishi mumkin bo‘lgan buyumlar orqali yuqadi.

1. Soliter

Ham inson ham hayvonlarni zararlanishi kuzatiladi. Uy hayvonlari o‘tlatilayotgan yaylovlarda yoki zararlangan suvni ichganda yuqtirib olishi mumkin. Odam organizmiga go‘sht mahsulotlarini noto‘g‘ri tayyorlash natijasida tushishi mumkin. Infeksiya vaqtida aniqlansa, oson davolanadi. Charchash, bo‘shashish, qorindagi og‘riqlar kabi belgilar bilan kechishi mumkin. Gigiyena talablariga rioya qilish parazitlarni yuqishini oldini oladi.

© Gepamed.uz

Otit — o‘rta quloqning yallig‘lanishi bo'lib, bu kasallik, xususan, yosh bolalarda uchrab, bir muncha og‘ir kechadi, quloq qattiq og‘riydi, harorat ko‘tariladi, eshitishi ancha pasayadi, miya va uning pardasiga asorat berishi mumkin.

Kasallik sabablari

Bunga ko‘pincha yuqori nafas yo‘llari yallig‘lanishi bilan kechadigan yuqumli kasalliklar: gripp, qizamiq, skarlatina va boshqalar sabab bo‘ladi. Bunda yallig‘lanish jarayoni burun-halqumdan eshitish nayi orqali nog‘ora bo‘shlig‘iga o‘tadi, hosil bo‘lgan yiring, ba’zan quloq pardasini teshib, tashki eshituv yo‘lidan oqib chiqadi. O‘rta quloq yallig‘lanishi paydo bo‘lishida (ayniqsa, bolalarda) adenoidlar, polip, burun to‘sig‘ining qiyshayishi muhim o‘rin tutadi.

Belgilar va davolash

O‘rta quloq o‘tkir yallig‘lanishida bemorning qulog‘i, boshi qattiq og‘riydi va eshitish og‘irlashadi, ayrim hollarda harorat 37-38°C darajaga ko‘tariladi. Davoni shifokor tayinlaydi. O‘rta quloq yallig‘lanishida shifokor tavsiyasi bo‘yicha bozillama qilinadi, u og‘riqni pasaytiradi va nog‘ora bo‘shlig‘idagi yallig‘lanishning surilib ketishiga imkon beradi. Bozillamani quloq suprasiga emas, balki uning yon-atrofiga quyiladi. Buning uchun bir necha qavat dokani suvda yoki teng barobar spirt qo‘shilgan suvda ho‘llab, mato o‘rtasini qirqib, quloq suprasiga kiygiziladi.
Bozillamani har 4 soatda, bolalarda esa terisi kuyib qolmasligi uchun har ikki-uch soatda almashtirib turish lozim. Teng barobar suv qo‘shilgan spirtli va quruq-issiq bozillama navbatma-navbat kuyib turiladi.
O‘rta quloqni davolashda ilitilgan suyuq dorilarni (qaynatilgan) pipetka bilan tashqi yo‘lga qo‘yish yaxshi naf beradi. Buning uchun suyuq dori solingan shishacha 2-3 daqiqa ilik suvga kuyib quyiladi. Bemor sog‘ qulog‘ini bosib, yonboshlab yotadi, quloqqa quyilgan dori 10-15 daqiqa turishi kerak.

Profilaktika uchun

Otitning oldini olish uchun organizmni chiniqtirish, darmondorilarga boy ovqatlar iste’mol qilish, jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanish lozim.Tamaki chekish va alkogolga ruju qilish nafas yo‘llarining surunkali yallig‘lanishiga sabab bo‘ladi. Bu yallig‘lanish keyinchalik o‘rta quloqqa ham o‘tadi. O‘z vaqtida to‘g‘ri davo qilinsa, bemor butunlay sog‘ayib ketadi. Ba’zan yallig‘lanish asoratlari yuzaga kelishi yoki surunkali otitda, vaqti-vaqti bilan yiring oqib turishi mumkin.

Diqqat!

Quloqning barcha kasalliklari ham inson hayoti uchun xavfli, ayniqsa, yallig‘lanish va yiring oqishi quloq suyaklarining yemirilishiga olib keladi. Bosh miyaga oqib o‘tishi undan ham xavfliroq. O‘rta quloq yoki ichki quloq bo‘shligidan yiring oqishi quloqning eng og‘ir va xavfli kasalligi hisoblanganligi uchun uni vaqtida davolatib, quloqdan oqayotgan yiringni to‘xtatish lozim. Agarda o‘z vaqtida davo qilinmasa, meningit, sepsis, hatto miya to‘qimasi abssessi kabi asoratlar ro‘y berishi mumkin.

 

Oyoq tirnoqlaridagi zamburug‘ – eng keng tarqalgan kasallik. Bu kasallikning belgilari: barmoqlarning shishishi, sarg‘ayishi, tirnoqlarning yallig‘lanishi va uvalanishi. Infeksiya ancha tez tarqaladi va og‘riq hissini keltirib chiqaradi. Agar odamning immun tizimi zaif bo‘lsa, oyoq kaftlari haddan tashqari ko‘p terlasa, shuningdek muntazam ravishda oyoq gigiyenasiga rioya qilmasa, kasallanish xavfi oshadi. Zamburug‘ o‘z vaqtida davolashni talab qiladi, chunki u tirnoqlarning butunlay yo‘qolishiga olib keladi. Tirnoqlardagi zamburug‘ni davolashning ba’zi usullari haqida aytmoqchimiz:

Iste’mol sodasi va natriy borat

Iste’mol sodasi zamburug‘ni davolashning eng arzon va samarali vositasi hisoblanadi. Shuningdek u oyoqlardagi yoqimsiz hidlarni ham yo‘qotadi. Natriy borat – kasallikni davolashga yordam beruvchi tabiiy ishqorli vosita. Agar siz soda va natriy boratni aralashtirib, uni hafta davomida bir kunda ikki mahal zararlangan tirnoqlarga sursangiz tez kunlarda zamburug‘dan qutulasiz.

Apelsin yog‘i

Zamburug‘ga qarshi tabiiy vosita. Har kuni tirnoqlarga bu yog‘ning bir tomchisini suring. Agar teringiz ta’sirchan bo‘lsa, unda allergik ta’sirlar kuzatilishi mumkin. Unga biroz zaytun yog‘i qo‘shish mumkin. Boshida sizda apelsin yog‘iga allergiya yo‘qligini tekshirib ko‘ring.

Choy daraxti yog‘i

Antiseptik va zamburug‘ga qarshi kurashuvchi samarali vosita hisoblanadi. Bu yog‘ni tirnoqlaringizga suring, singishini kuting va 10 daqiqadan keyin quruq tish cho‘tkasi bilan ishqalang. Choy daraxti yog‘ini ham bodom yoki zaytun yog‘lari bilan aralashtirish mumkin. Zamburug‘ infeksiyasining oldini olish uning kuchayishiga qarshi kurashishning eng yaxshi vositasidir. Agar siz tirnoqlaringizdagi zamburug‘ni o‘z vaqtida davolash bilan shug‘ullansangiz, unda o‘zingizni bu kasallikning noxush oqibatlaridan himoya qilishingiz mumkin.

O‘xshash maqola:  Trixofitiya yoxud temiratki qanday kasallik?

© Nebolet.com / Daryo.uz

OITS (ortirilgan immun tanqisligi sindromi) – sindromi OIV (orttirilgan immun tanqisligi virusi) tomonidan chaqiriladigan kasallik. Kasallik inson immun tizimini o‘zgartiradi, infeksion va boshqa kasalliklarga sezuvchanlikni oshiradi. Agar bu sindrom rivojlansa bu sezuvchanlik yanada oshadi. OIV virusi odamning barcha to‘qimalarida uchraydi, zararlangan odamning organizm ichki suyuqliklari orqali yuqadi. Masalan sperma, qin ajralmasi, qon va ko‘krak suti orqali tarqalishi aniqlangan. Bu maqolada biz sizga OIV va OITS, ularning simptomlari, sabablari va davolash haqida ma’lumot bermoqchimiz. OIV – bu virus odamning immun hujayrasi bo‘lgan CD-4 hujayralarini zararlaydi. OITS – bu sindrom OIV virusining immun tizimiga bo‘lgan ta’siri natijasida yuzaga keladi. OIV – bu virus. OITS – bu organizmning immun tanqislik holati. [caption id="attachment_10903" align="aligncenter" width="700"] Foto: Medicalnewstoday.com[/caption]

OITS sabablari

OIV – virusi OITS ning rivojlanishi sababidir. Ba’zi hollarda esa virus bilan zararlangan odamlarda OITS rivojlanmasligi mumkin. OITS ko‘p hollarda OIV o‘z vaqtida davolamaslik natijasida yuzaga keladi. OIV – bu retrovirus oilasiga kiradi, organizmning muhim organlari va immun tizimi hujayralarini zararlaydi. Agar virusning rivojlanishiga qarshi antirertovirus terapiyasi olib borilmasa, virus organizmda tez rivojlanadi. Virusning rivojlanishi turli omillarga bog‘liq. Bular insonning yoshi, organizmning OIV virusdan himoya xususiyati, sog‘ligi, boshqa infeksiyalar, irsiy omillar bo‘lishi mumkin.

OIV qanday yuqishi mumkin?

Jinsiy aloqa – bu yo‘l bilan zararlangan jinsiy suyuqliklar (rektal, genital va og‘izning shilliq qavat) natijasida yuqadi. Bu holat jinsiy aloqa paytida himoya vositalaridan foydalanilmaganda, atipik jinsiy aloqa bo‘lganda, yoki ishlatiladigan ashyolar orqali sodir bo‘lishi mumkin. Onadan bolaga – OIV bilan zararlangan ayoli farzandiga OIV virusi bilan tug‘ruq davomida, homiladorlikda, ko‘krak suti bilan oziqlantirish paytida yuqtirishi mumkin. Qon orqali – bu yo‘l orqali yuqish rivojlangan mamlakatlarda qon quyish jarayonida ko‘proq sodir bo‘ladi. Bu holatda tomir ichiga yuboriladigan narkotik shprislarini o‘zgartirmasdan yoki zararlangan shpirslar orqali yuborilganda zararlanish kuzatiladi.

OITS belgilari

OIV ning belgilari asosan ikkilamchi infeksiyalar bakteriyalar, viruslar, zamburug‘lar bilan zararlanish natijasida yuzaga chiqadi. Agar odamning immun tizimi sog‘lom bo‘lsa, bu holat rivovlanmasligi ham mumkin.

OIV ning boshlang‘ich belgilari

Ba’zi OIV bilan zararlangan insonlarda kasallikning belgilari oylab, hatto yillab ham kuzatilmasligi mumkin. 80% holatda virus bilan zararlangandan so‘ng 2-6 haftadan so‘ng gripp bilan zararlangan holatdagi belgilar kuzatilishi mumkin. Buni o‘tkir retrovirus sindromi deyiladi. OIV boshlang‘ich simptomlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• Yuqori harorat;
• Qaltirash;
• Bo‘gimlarda og‘riq;
• Mushaklarda og‘riq;
• Tomoq og‘rig‘i;
• Tunda ko‘p terlash;
• Bezlarning kattalashuvi;
• Tanada qizil rangli toshmalar;
• Tez charchash;
• Tezda vazn yo‘qotish.

Shuni yodda tutish kerakki yuqoridagi belgilar faqatgina OIV virusning o‘zi bilan emas, balki ikkilamchi viruslar bilan zararlangan keyin yuzaga keladi.

Belgisiz OIV

Ko‘p hollarda OIV bilan zararlangan insonlarda birinchi zararlanish belgisidan so‘ng ko‘p yillar davomida hech qanday belgilar kuzatilmasligi mumkin. Bu vaqt oraliqda virus ko‘payadi va immun tizimi va organlarni zararlaydi. Agar OIV virusini virusga qarshi dori vositalarni qo‘llanmasa, organizm immun tizimi o‘rtacha 10 yil faoliyat ko‘rsatishi aniqlangan. OIV bilan zararlangan insonda hech qanday belgilar yuzaga chiqmaydi, o‘zini yaxshi his qiladi, sog‘lig‘idan shikoyat qilmaydi. Antiretrovirus preparatlarini har kuni qabul qiladigan insonlarda virusning ko‘payishi butunlay to‘xtashi mumkin. Antiretrovirus preparatlari immun tizimiga doim zararli ta’sir ko‘rsatib keladi. Agar inson davolanmasa, OIV immun tizimining infeksiyalarga qarshi kurash qobilyatini butunlay to‘xtatadi. Inson jiddiy kasalliklarga uchraydi. Bu bosqich OITS holatidir.

Simptomlari

• Ko‘z oldi xiralashishi;
• Doimiy ich ketishi;
• Quruq yo‘tal;
• Haroratning hafta davomida 37 darajadan yuqori bo‘lishi;
• Tungi vaqtda ko‘p terlash;
• Doimiy charchoq;
• Nafas qisishi;
• Bezlar kattalashuvi;
• Tezda vazn yo‘qotilishi;
• Og‘iz bo‘shlig‘ida va tilda oq dog‘lar.

OIV va OITS haqidagi afsonalar

Ko‘pchilikda OIV hamda OITS yuqishi haqida noto‘g‘ri tushuncha mavjud. Quyida shu kabi uydirmalarning ba'zilarini sanab o‘tamiz:

• Qo‘l berib so‘rashganda yuqushi mumkin;
• Quchoqlashganda  yuqushi mumkin;
• O‘pishganda  yuqushi mumkin;
• Yo‘talganda  yuqushi mumkin;
• Bir hojatxonadan foydalanilganda  yuqushi mumkin;
• Sochiqdan foydalanilganda  yuqushi mumkin;
• Oshxona jihozlaridan  yuqushi mumkin;
• Reanimatsiyada  yuqushi mumkin.

OITSni aniqlash (Diagnostikasi)

[caption id="attachment_10904" align="aligncenter" width="550"] Foto: en.people.cn[/caption] Ma’lumotlariga ko‘ra, kasallik bilan zararlangan har 8 insondan 1 si o‘zining OIV bilan zararlangani bilmaydi. OIV virusining tashxisi umumiy qon tahlili orqali aniqlanadi. Agar OIV topilsa, musbat natija bo‘ladi. Bu analiz takror qilib ko‘riladi. Agar inson virus bilan zararlanish holatiga uchragan bo‘lsa, tezroq analiz tahlili topshirishi kerak. Qanchalik erta qo‘yilgan tashxis, shunchalik davolashning unumini oshiradi. Virus bilan zararlangandan so‘ng 3 oydan 6 oygacha test o‘tkazish kerak.

OITSni davolash

Hozirgi kunda OIV va OITS ga qarshi maxsus dori vositasi mavjud emas. Ayni mavjud bo‘lgan davolash usullari bilan insonlarni OIV virusi bilan uzoqroq muddat yashashini ta’minlash mumkin. OIV antiretrovirusga davolashning erta boshlanishi muhim ahamiyatga ega. Chunki bu orqali insoni hayoti davomiyligini uzaytirish mumkin. Hozirgi kundagi OIV virusi bilan zararlangan odamlarga faqatgina ulardagi virusning ko‘payishini to‘xtatish orqali yordam berish mumkin. Agar inson virus bilan oxirgi 72 soat mobaynida zararlangan bo‘lsa, virusga qarshi preparatlar virusni ko‘payishini to‘xtatishi mumkin. Bu davolash kursi 4 hafta mobaynida o‘tkazilishi shart. Davolashdan OIV kuzatuvlari davom ettiriladi. [caption id="attachment_10905" align="aligncenter" width="728"] Foto: portugalresident.com[/caption]

Antiretrovirus preparatlari

OIV antiretrovirus preparatlari bilan davolanadi. Davolash OIV ning organizmda tarqalishini oldini olishga qaratilgan. OIV bilan zararlangan odamlar bir necha dorilar kombinatsiyalarini qabul qilishlari shart. Antiretrovirus preparatlar quyidagilar:

Proteaza ingibitorlari

Proteaza – bu ferment virusning o‘zidan nusxa ko‘chirish bosqichiga ta’sir ko‘rsatadi. Bu dori vositalariga: Atanazavir/kobistat (Evotaz), Lopinavir/ Ritonavir (Kaletra) va Darunavir/ kobistat lar kiradi

Integraza ingibitorlari

OIV virusi integraza fermenti orqali organizmning T-hujayralarini zararlaydi. Bu hil dori vositalari aynan shu jarayonni to‘xtatadi. Bu preparatlar ko‘p ishlatiladi, nojo‘ya ta’sirlari kam. Bu dori vositalariga: Elvitegravir (Vitekta), Dolutegravir (Tivisay) va Raltegravir (Isentress) kiradi.

Qayta transkriptaza ingibitorlari

Bu dori vositalari virusning nusxa ko‘chirish jarayonini to‘xtatadi. Bu prepartlar: Abakavir (Ziagen), Lamuvudin/ Zidovudin (Kombivir) va emtrisitabin (Emtriva).

Komoretseptor xemokin antogonsitlari

Bu dori vositalari virusning hujayra ichiga kirishini to‘xtadi. Yuqoridagi dori vositalarini birgalikda qo‘llash kerak. OIV ning davosi hayot davomida olib boriladi. Dori vositalari to‘xtovsiz qabul qilinadi. Har bir antiretrovirus preparatlari o‘zining nojo‘ya ta’sirlariga ega.

OITS ning oldini olish choralari

OIV ning oldini olish choralarini har bir tibbiyot xodimi bilishi zarur: Himoya vositalarisiz jinsiy aloqa – bu yo‘l bilan inson OIV va boshqa jinsiy a’zolarning infeksion kasalliklarini yuqtirib olishi mumkin. Prezervativlar har bir jinsiy aloqa uchun alohida va to‘g‘ri ishlatilishi zarur. Narkotik vositalarni qabul qilishda – tomir ichiga qabul qilinadigan narkotik vositalari rivojlangan mamlakatlarda OIV tarqalishida asosiy o‘rinda turadi. Bu yo‘l orqali yana gepatitning C turi ham tarqaladi. Agar ignalarni ishlatish zarurati tug‘ilsa, igna steril, avval ishlatilmagan, ochilmagan bo‘lishi kerak. Tibbiy xodimlar - OIV bilan zararlangan kasallar bilan ishlovchi tibbiyot xodimlari maxsus qo‘lqoplar, niqob, himoya ko‘zoynaklari, xalatlar bilan ishlash talab etiladi. Agarda teriga qon tegadigan bo‘lsa, darhol terini suv bilan yuvish zararlanishni oldini oladi. Homiladorlikda – bazi antiretrovirus dorilari homilaga zararli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning uchun keserva kesish yo‘li bilan tug‘gan ma’qulroq. OIV bilan zararlangan ayol ko‘krak suti bilan virusni farzandiga yuqtirishi mumkin. Psixologik – dunyodagi ko‘pchilik OIV bilan zararlangan insonlar o‘zini zararlanganliklarini oshkor etmaydilar. Natijada OIV tashxisi kechikadi. Vaqtida qo‘yilmagan tashxis og‘ir oqibatlar bilan yakunlanadi.

---

[su_spoiler title="Avvalgi maqola bilan tanishish" style="fancy"]OIV (odam immuntanqisligi virusi) yuqqanidan so‘ng immun tizim zararlanadi va organizm mikroorganizmlarga chidamsiz bo‘lib qoladi. OIV rivojlanishining aynan shu bosqichi OITS ( Orttirilgan immun tanqisligi sindromi ) deyilib, bu davr tezda ozib ketish, uzoq vaqt isitmalash, ich ketish va organizmning himoya kuchining to‘liq susayishi sharoitida ko‘plab yuqumli kasalliklar va xavfli o‘smalar rivojlanishi bilan kechadi. Organizmga tushganidan so‘ng virus tananing barcha sohasidagi suyuqliklarda (qonda, urug‘ suyuqligida, jinsiy a’zo ajralmasida va boshqalarda) paydo bo‘ladi. OIV yuqish yo‘llari Virus bir necha yo‘l bilan yuqadi. Bitta igna bilan bir nechta giyohvandlar tomir ichiga giyohvand moddalarni qabul qilganida, qon bilan ifloslangan kesuvchi asboblar yoki ignalarni ishlatganda, OIV infeksiyasi bilan zararlangan qonni bemorga quyish natijasida va boshqa tibbiy (jarrohlik, ginekologik, stomatologik) muolajalar orqali kasallik yuqadi. OIV bilan kasallangan bemorning soqol olish uskunasi, tish cho‘tkasi boshqa shaxslar tomonidan ishlatilishi ham kasallik yuqishiga sabab bo‘lishi mumkin. Shuningdek ko‘pincha pala-partish jinsiy hayot kechiruvchilar jinsiy yo‘l orqali shu kasallikni yuqtirib oladilar. Bunday vaqtda shifokorlar himoya vositasidan foydalanishni qat’iy maslahat beradilar. Infeksiya yuqtirgan onadan bolaga (homiladorlik davrida, tug‘uruq vaqtida yoki ko‘krak suti bilan emizish vaqtida) kasallik o‘tadi. OIV bilan zararlanganda... OIV bilan zararlangan odam ma’lum davrgacha virusning ta’sirini sezmaydi va ko‘p yillar kasallikning yashirin davrini boshdan kechiradi. Dastlab, me’yorda ishlab turgan immun tizimi yillar davomida virusning ta’siriga javob reaksiyasi beradi. Lekin virus asta-sekin ko‘payib, immun tizimdan ustun kela boshlaydi va uni mutlaqo izdan chiqaradi, organizmning virusga qarshi kurashish xususiyati yo‘qoladi. Bunday sharoitda virus organizmda ko‘payish jarayoni tezlashadi va ma’lum darajaga yetgandan so‘ng OITS kasalligi boshlanadi. OITS belgilari qanday? Doimiy ravishda yuzaga keluvchi pnevmoniya, sil, sitomegalovirus infeksiyasi, gerpes va boshqalarning qo‘shimcha ravishda kelishi OITS belgilaridir. Xuddi shu kasalliklar ko‘pincha og‘ir asoratlarga olib keladi. Virus organizmga tushgandan boshlab OITS (SPID) belgilari paydo bo‘lguniga qadar o‘tgan vaqt o‘rtacha 10 yillarni tashkil etadi. OITS – OIV infeksiyasining oxirgi bosqichi hisoblanadi. Bu bosqichda kishi ba’zan hatto o‘zi turolmaydigan va oddiy harakatlarni bajara olmaydigan bemorga aylanadi. OITS ni tashxislash OIV infeksiyasining yagona ishonchli tashxis usuli laborator tekshiruvdir. Bunda bemorning qon zardobida OIV ga qarshi antitanalar aniqlanadi. OIV infeksiyasi diagnozi qo‘yilgandan keyin bemorda kasallik kechishining tavsifi, immunitetning zararlanganlik darajasi, ikkilamchi kasalliklar sababi va tavsifini o‘rganishga qaratilgan chuqur tekshiruvlardan so‘nggina shifokor OIV infeksiyasiga qarshi davolash chorasini belgilasa bo‘ladi. Shu vaqtdan boshlab OIV infeksiyasini yuqtirgan kishi doimiy dispanser nazoratida turadi. Kasallikning oldini olish Kasallikning oldini olish uchun birinchidan oilaviy munosabatlarda sadoqat chegaralarini buzmaslik talab etiladi. Jinsiy muomala vaqtida himoya vositasidan foydalanish zarur. Soqol olish asboblarining har bir kishi uchun alohida bo‘lishini ta’minlash, iloji boricha sartaroshxonalarda soqol oldirmaslik, sochni ustara bilan oldirish zarurati paydo bo‘lsa, bir marotaba ishlatiladigan ustaralardan foydalanish kerak. Tishlarni davolatish, ginekolog ko‘rigi yoki bemorlarga muolaja qilish ishlarida tibbiy asboblarning sifatli zararsizlantirish muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, bolani sunnat qilish, quloqni teshish, taturovka qildirish kabi usullarda ishlatilgan asbob-uskunalarni qayta ishlatmaslik, ularning xavfsizligi (tozaligi) ni ta’minlash ishlariga e’tiborli bo‘lish lozim. Bolalarda infeksiya yuqishini oldini olishga homilador ayollarni OIVga tekshiruv ham muhim o‘rin tutadi. (Homilador ayollar OIVga poliklinikada bepul tekshiriladi), shuningdek, nikohlanuvchi va farzand ko‘rishni xohlagan juftlar uchun ham OIVga tekshiruv o‘z xohishi bilan o‘tkaziladi. Unutmaslik kerakki, OIVga musbat natija olingach bemorlarga to‘g‘ri muomalada bo‘lish, ularni kamsitmaslik, ajratmaslik, aksincha ruhiy yordam berish zarur.

© Umida ZAYNUDDINOVA, pedagog. "Sihat-salomatlik" jurnali.

[/su_spoiler]

Oyoqlar nega terlaydi? Ushbu savol deyarli barcha aholini qiynaydi. Oyoqlar terlash bilan birga yoqimsiz hidlar ham taratadi, bu esa hamma uchun yoqimsizlik holatini chaqiradi. Oyoqlar ko‘p ter ajratishiga turli xil sabablar bor.

Oyoq terlashi va hidlanishi haqida umumiy ma’lumot

Organizmning umuman ter ajratish xususiyati ikki muhim vazifani bajaradi: organizmdan ter orqali zaharli (toksin) moddalarni chiqarish va tana haroratini me’yorlashtirish. Oyoqlar terisida ham ter ajratuvchi bezlar bo‘lib, ular uzoq muddat yopiq oyoq kiyim kiyganda va paypoqlar toza bo‘lmaganda funksiyasi kuchayib ketadi. Bunday holat esa bakteriyalarning ko‘payishi uchun qulay sharoit hisoblanadi. [caption id="attachment_11095" align="aligncenter" width="655"] Foto: NewBranch.info[/caption] Sog‘lom odam terisida maxsus hidlar beruvchi fermentlar ajralib chiqmaydi. Qandaydir bir patologik holatlarda ushbu fermentlar ter bilan ajralib chiqa boshlaydi va ular kasallik chaqiruvchi mikroorganizmlar ko‘payishi uchun sharoit bo‘lib xizmat qiladi. Bakteriyalarning hayot faoliyati davomida ajratgan toksinlari tashqi muhitga ajraladi: poyabzal, paypoqlarda yoqimsiz hid tarqatadi. Ayniqsa, poyabzal sifatsiz materialdan tayyorlangan va shamollash (ventilyatsiya) tizimi yo‘q bo‘lsa, terlash va hidlanish darajasi yuqori bo‘ladi. Bundan tashqari, ter ajralishi ortishi jismoniy mashq bajarganda, stress vaqtida, issiq sharoitda, uyquda qalin yopinchiqlardan foydalanganda ham kuzatiladi. Xo‘sh, qaysi holatda oyoq terlashiga qarshi jiddiy chora ko‘rish kerak? Agar oyoqlar toza paypoqlar va sifatli materialdan tayyorlangan poyabzalda bo‘lsa, gigiyena qoidalariga rioya qilinganda ham ter ajralishi ko‘p bo‘lsa, demak bu patologik holatdan dalolat beradi.

Oyoq terlashi va hidlanishi sabablari

Gipergidroz (ter ko‘p ajralishi) ko‘pincha ikkilamchi, ya’ni kasallik natijasida kelib chiqadi. Bu holatga quyidagilar sabab bo‘lishi mumkin:

• Endokrin tizimi tomonidan disfunksiyalar. Organizmda moddalar almashinuviga ta’sir qilib, tezlashib ketishi natijasida qon tomirlar kengayadi, qon oqishi ko‘payadi va oyoq terisi ko‘p ter ajrata boshlaydi. Masalan, qalqonsimon bez va gipofiz bezi kasalliklarida.
• Qonda qand (glukoza) miqdorining oshishi pastki sohada qon aylanishini buzib, ko‘p ter ajaralishiga olib keladi va oyoqlar doimo terlab turadi.
• Infeksion kasalliklar viruslar, bakteriyalar sababli ter ko‘p ajralishi mumkin. Masalan, sil, OIV infeksiyasi bilan zararlanganda.
• Oyoqlarning juda ko‘p terlashi onkologik kasallik belgisi ham bo‘lishi mumkin.
• Oyoqning zamburug‘li kasalliklari, mikoz.
• Ko‘p ter ajralishi, ayniqsa, sovuq ter ajralishi yurak-qon tomir sistemasi tomonidan patologiyalarda kuzatiladi.
• Nevrologik kasalliklar, masalan, insultda organizmda umumiy ter ajralishi ortadi, oyoqlarda ham.
• Uzoq muddat stressda bo‘lish, qonda adrenalin gormoni oshishi hisobiga ter ajralishi ko‘payadi.
• Ovqat hazm qilish tomonidan kamchiliklar bo‘lsa ham oyoqlarda ter ajralishi ko‘payadi.

Ayollarda oyoqlarning terlashi ularning fiziologik xususiyatlaridan kelib chiqadi ya’ni hayz ko‘rish paytida gormonlar nisbati o‘zgaradi, moddalar almashinuvi buziladi, nostabil kayfiyat, uyquning buzilishi va ichki organlar funksiyasida o‘zgarishlar bo‘ladi. Nasliy omil ham oyoqlar terlashida rol o‘ynaydi. Bundan tashqari ayrim dori preparatlari, antibiotiklar va antidepressantlarni uzoq muddat qabul qilish ham oyoqlarda ter ajralishini kuchaytirib yuboradi. Ter ajratuvchi bezlarning funksiyasini ayrim iste’mol mahsulotlari ham buzishi mumkin: achchiq, sho‘r, dudlangan mahsulotlar, shirinliklar, sarimsoq kabilar. Vitaminlar yetishmasligi organizmda umumiy ish faoliyatini buzilishiga olib keladi.

Oyoq terlashi sababini aniqlash

[caption id="attachment_11096" align="aligncenter" width="700"] Foto: Afrodita.guru[/caption] Oyoqlarning ko‘p terlashini davolash uchun uning keltirib chiqargan sababini yo‘qotish kerak. Bunda dermatolog shifokor davo chorasini buyuradi yoki boshqa mutaxassisga yuborishi mumkin. Asl sababni aniqlash uchun quyidagilar o‘tkaziladi:

• Biomaterial laborator tekshiruvi. Flyurografiya, umumiy qon, siydik tahlili, qondagi qand miqdorini aniqlash. Qo‘shimcha sifatida EKG, bosh miyaning kompyuter tomografiyasi qilinadi.
• Kasallikning kechish darajasini aniqlash uchun Minor sinamasi o‘tkaziladi. Oyoqning kaft yuzasiga yod surtiladi. U qurigandan keyin kraxmal surtiladi. Kraxmal ter bilan ta’sirlanib binafsha rangga kiradi. Rang o‘zgarishiga qarab kaft yuzasi hajmi aniqlanadi.
• Xromotografiya – ter tarkibini tekshirish.

Oyoq terlashini yo‘qotish usullari

Oyoq terlashini yo‘qotish uchun maxsus preparatlardan va xalq tabobatidan foydalaniladi: [caption id="attachment_11097" align="aligncenter" width="578"] Foto: Sportobzor.ru[/caption]

Oyoq terlashini uy sharoitida davolash

• Oyoqlarning ko‘p terlashida soda eritmasi bilan kompress qilish tavsiya etiladi. Buning uchun 40 gr ichimlik sodasi olib, 200 ml iliq suvda eritiladi. Eritmani dokaga shimdirib oyoqqa bog‘lanadi. Muolajani 2 hafta davomida olib borish kerak.
• Pivo bilan vanna qilish. Pivo bilan suvni aralashtirib unda oyoqlarni 15 daqiqa davomida ushlab turiladi, so‘ngra quruq sochiq bilan artib tashlanadi.
• 9 % li olma sirkasi eritmasi. Sirka eritmasiga shimdirilgan bog‘lamni oyoq sohasiga, barmoqlar orasiga qo‘yish kerak. Muolajani kunning ertalabki qismida o‘tkazgan yaxshiroq, ter ajralishini kamaytirish va yoqimsiz hiddan qutulishga yordam beradi.
• Romashka va dub ildizi (dorixonalarda topish mumkin) dan tayyorlangan eritma yallig‘lanish, qo‘zg‘alishni yo‘qotib, ter bezlarining funksiyasini yaxshilaydi. Ushbu o‘simliklarning quritilgan va maydalangan kukunlarini suvga solib 15 daqiqa davomida qaynatish kerak, so‘ng uni 3 soat davomida tindirish lozim. Eritmani suv bilan aralashtirib oyoqlarni vanna qilish tavsiya etiladi. Muolajaning samaraligini oshirish uchun uni uxlashdan avval o‘tkazish zarur.
• Dengiz tuzi (morskoy sol) bilan vanna qilish. Dengiz tuzini iliq suvda eritib, unda oyoqlarni uxlashdan avval 15 daqiqa davomida vanna qilish ter bezlarining poralarini tozalashga yordam beradi va yoqimsiz hiddan xalos qiladi.

Oyoq terlashiga qarshi krem va mazlar

[caption id="attachment_11098" align="aligncenter" width="600"] Foto: Colady.ru[/caption] Dorixonalarda kosmetik preparatlarni dezodarant va sprey ko‘rinishida yoki maz va kremlar ko‘rinishida topish mumkin. Ularga quyidagilar kiradi:

• “Teymurov pastasi” adsorbent hisoblanadi, mikroblarga qarshi ta’sir qiladi. Ter ajralishi va yoqimsiz hiddan qutulishga yordam beradi.
• “Nosweyet” sprey ko‘rinishida ter bezlarini bloklab ter ajralishini kamaytiradi, yoqimsiz hidlardan qutulishga imkon beradi.
• Malavit gel yoki eritma ko‘rinishida bo‘lib, o‘zida ko‘plab foydali o‘simliklar komponentini saqlaydi. Oyoq terisiga kuniga 2 marta qo‘llash tavsiya etiladi, foydalanganda so‘ng yuvib tashlamasa ham bo‘ladi.
• Formagel antiseptik xususiyatga ega, ter ajralishini kamaytiradi va hiddan xalos etadi. Preparatni oyoq kaftiga surtib 30-40 daqiqa kutiladi, so‘ng yuvib tashlanadi.
• “5 kun” kremi yallig‘lanish, qichishish, teridagi yoriqlarni yo‘qotadi va zamburug‘lar ko‘payishini oldini oladi.
• “Mikoseptin” zamburug‘larga qarshi ta’sir ko‘rsatib, yoqimsiz hidni yo‘qotadi.
• “Chereda” dorivor giyohni suvga solib oyoqlarni vanna qilish, antiseptik ta’sir etadi. Har xil mikroorganizmlar ko‘payishini to‘xtatib qoladi.

[box type="info" align="aligncenter" class="" width=""]Yuqoridagi preparatlarni keragidan ortiq qo‘llash mumkin emas. Chunki ular ter bezlari yo‘lini berkitib, tiqilmalar hosil bo‘lishiga olib keladi.[/box] Agar oyoqlar juda ko‘p terlashda davom etaversa, ionoforez yordamida davolash mumkin. Muolaja har kuni ter ajralishi kamaygunga qadar olib boriladi. Kamdan-kam hollarda operativ chora qo‘llaniladi. Operatsiyada ter bezlarini innervatsiya qiluvchi nerv tolalarini yo‘qotish bajariladi.Bundan tashqari bir necha oylarga yordam beruvchi lazerterapiya ham o‘tkazilishi mumkin.

Oyoq terlashini oldini olish choralari

Muammoni bartaraf etishdan ko‘ra uning oldini olgan yaxshiroq. Ayniqsa, ichki organlar surunkali kasalliklari, endokrin sistemasi kasalliklarini davolash zarur. Kunlik gigiyenik qoidalarga rioya etish, prisipka (kukun)dan foydalanish, toza paypoqlar, sifatli poyabzallar tanlash, sport oyoq kiyimlarini faqatgina jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanayotganda kiyish zarur.

• Ko‘p terlaydigan oyoqlarni kuniga kamida 2 marta yuvish, yuvganda xo‘jalik sovunidan foydalanish zarur. Oyoqlarni chayganda iliq yoki biroz salqinroq suv bilan yuvish kerak.
• Oyoq kiyimni kiyishdan oldin oyoqlar, paypoqlar va poyabzalning quruqligiga ishonch hosil qilish kerak.
• Poyabzallar tabiiy materialdan tayyorlangan bo‘lishi kerak, ular “nafas olib turishi” shart.
• Terlaydigan oyoqlarda kiyilgan poyabzallarni kuniga bir marta antiseptik vositalar bilan ichki qismini tozalash kerak, masalan, bor kislotasi (bornaya kislota).
• Har kunlik oyoq gimnastikasi va oyoq mashqlari oyoqda qon aylanishini yaxshilaydi.
• Stressdan saqlanish, emotsiyalarga berilmaslik zarur.

Oyoqlarning kuchli terlashiga ko‘plab sabablar bor. Shuning uchun o‘z boshimchalik bilan diagnoz qo‘yib, uni davolashni boshlab yuborish mumkin emas. Shifokor dermatolog yoki endokrinolog tavsiyalarini olish kerak. Chunki ular kasallikning aniq sababini aniqlaydi va aniq davo choralarini qo‘llaydi. Doimo salomat bo‘ling! Mavzuga aloqador maqola: Ko‘p terlash azobidan holi bo‘lish

Osteoporoz – suyaklar kasalligi bo‘lib, ularning sinuvchanligi ortishi, mo‘rtlashishi bilan kechadigan holat. Bunga sabab organizmda kalsiy yetishmasligi, umuman suyak tizimida kalsiy elementi kamligi tufayli moddalar almashinuvi buzilishidir. Osteoporoz bilan kasallangan insonlar hayoti xavf ostida bo‘ladi, chunki oddiy jarohatlar yoki to‘qnashuvlar suyaklar sinishiga olib keladi, masalan eshik, stol, tumba kabi jihozlarga qo‘l, oyoqlarni urib olishda. Sog‘lom uchun odatiy bo‘lgan holatlar osteoporoz bilan kasallanganlar uchun xatarli bo‘lishi mumkin.

Osteoporoz sabablari

Statistikaga ko‘ra osteoporoz ko‘proq ayollarda uchraydi, ayniqsa ayol organizmida gormonal buzilishlar yoki klimaks davrida bo‘lsa. Kasallikka moyillikni oshiruvchi faktorlarga ko‘p chekish, spirtli ichimliklar ichish, ovqatlanish tartibining doimiy buzilishlari kiradi. Yoshi katta insonlarda osteoporoz rivojlanishida kalsiyning so‘rilmasligi yoki kalsiyning yetishmasligi bilan tushuntiriladi. Shunday bo‘lsada osteoporoz moddalar almashinuvi buzilishi, ayniqsa gormonal tizim tomonidan kamchiliklar bo‘lganda kelib chiqadi. Gormonal o‘zgaruvchanlik ayollar uchun xos, masalan klimaks yoshi, hayz ko‘rish, homiladorlikni sun’iy to‘xtatish kabi holatlar. Xullas, osteoporoz keltirib chiqaruvchi sabablar quyidagilar:

• Mongoloid / yevropoid irqidagi insonlar ko‘​proq kasallanishadi. Statistika bo‘yicha afroamerika irqiga mansub insonlar hech qachon osteoporoz bilan kasallanishmagan (juda kam hollarda aniqlangan, hatto tibbiyot sohasi e’tiborini ham tortmagan);
• Suyaklarning nozikligi – bu tug‘ma yoki orttirilgan bo‘lishi mumkin;
• 65 yoshdan katta insonlar – aynan shu yoshdan boshlab organizmda kalsiy elementi kamayishni boshlaydi, uni o‘rnini to‘ldirish esa qiyinlashadi;
• Irsiy (genetik) omil – osteoporoz ham irsiy omil natijasida kelib chiqishi mumkin, lekin har doim ham emas. Bunda qarindoshlar yaqinlik darajasi rol o‘ynamaydi;
• Ayol jinsiga mansublik – ayollarning butun umri davomida gormonal o‘zgarishlar fonida osteoporoz 87 % holatlarda uchraydi.

Kasallik sabablaridan tashqari unga olib keluvchi xavf omillari ham bor:

• Hazm tizimi tomonidan kamchiliklar;
• Oshqozon osti bezi disfunksiyasi;
• Tuxumdonlardagi o‘zgarishlar, ularni olib tashlash;
• Ayolning klimaks davri;
• Ovqat ratsioni tarkibida vitamin D va kalsiy elementining yetishmasligi;
• Gormonal dori preparatlarini uzoq vaqt davomida qabul qilish;
• Spirtli ichimliklarni muntazam ichish;
• Doimiy chekish;
• Kortikosteroidlar va tutqanoqqa qarshi preparatlarni uzoq vaqt qabul qilish;
• Ichki sekretsiya bezlarining har qanday buzilishlari;
• Buyrak usti bezi kamchiliklari.

Osteoporoz turlari

Tibbiyot sohasida osteoporozning uch xil turi farqlanadi, ularning barchasi kelib chiqishida alohida sabablarga ega: Qarilik osteoporoz – kalsiy yetishmaslik fonida kelib chiqadi, suyak hujayralarining yangilanishi sekinlashadi. Bunday turdagi osteoporoz ko‘proq yoshi kattalarda uchraydi, ayniqsa 70 yoshdan oshganlarda. Ayollardaesa klimaks davridan keyin rivojlanadi. Ikkilamchi osteoporoz – bu turdagi osteoporoz 5 % hollardagina uchraydi. Sababi, boshqa biror bir kasallikning suyak tizimiga salbiy ta’sir etishi yoki ma’lum bir turdagi dori preparatlarini uzoq vaqt qabul qilish. Idiopatik osteoporoz – bun turdagi osteoporozni yoshlar osteoporozi ham deyiladi. Chunki bu kasallik yosh bolalarda hatto yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda ham uchraydi. Bu kasallikning sababi hali aniq o‘rganilmagan.

Osteoporoz rivojlanish darajalari

Shifokorlar osteoporoz rivojlanishining 3 ta bosqichini farqlashadi, shunga asoslanib kasallik og‘irlik darajasi ham belgilanadi. Birinchi daraja. Shifokorlar tomonidan suyaklar zichligining pasayganligi, suyaklar soyasining kamayishi aniqlanadi. Odatda osteoporozning birinchi darajasi profilaktik tekshiruvlar natijasida aniqlanadi, chunki u belgilarsiz kechadi. O‘rta daraja. Bu davrga kelib suyaklarning sezilarli darajada zichligi kamayishi, umurtqa suyakalarida deformatsiyalar aniqlanadi. Bu darajaning o‘ziga xosligi – inson suyaklar, bo‘g‘imlar, mushaklarida og‘riqlar sezadi. Yaqqol osteoporoz. Rentgenologik tekshiruvda suyaklarning yaqqol xiralashgani ko‘rinadi. Bu davrga kelib osteoporozni qo‘shimcha tekshiruvlarsiz bemalol aniqlab olsa bo‘ladi.

Osteoporoz belgilari

Kasallik xavfliligi shundaki, u erta bosqichlarda belgilarsiz kechadi. Shuning uchun inson o‘zida osteoporoz kechayotgani, rivojlanayotganini sezmaydi. Quyidagi osteoporoz belgilariga e’tibor qaratish lozim:

• Tungi vaqtlarda tananing pastki qismlarida sudorgilar bo‘lishi – bu insonning zo‘riqganligi, charchaganligi va noqulay yotib qolganligiga bog‘liq bo‘lmaydi;
• Beldagi og‘riqlar – doimiy emas, vaqti vaqti bilan paydo bo‘ladi, og‘riq kuchi ham har xil;
• Hazm qilish tizimida kamchiliklar – bu umurtqa suyaklarining kuchli deformatsiyasida kuzatiladi, suyaklar ichki a’zolarni “bosib” qo‘yadi;
• Doimiy charchash hissi – bu moddalar almashinuvi buzilishi bilan bog‘liq, organizm o‘zida kuch yig‘ishga qiynalib qoladi;
• Qandli diabet kelib chiqishi – bunday holatda zudlik bilan shifokorga murojaat etish kerak, shunda osteoporozga sabab bo‘layotganini tezroq aniqlash lozim;
• Og‘iz bo‘shlig‘idagi kamchiliklar – tishlarda ko‘p dog‘lar, qoplamalar paydo bo‘ladi, tez-tez takrorlanuvchi stomatit va parodontit kuzatilishi;
• Allergik jarayonlar boshlanishi, ilgari shu mahsulotlarga allergiyasi bo‘lmagan insonlarda shu mahsulotga reaksiyaning oshib ketishi;
• Qo‘l va oyoqlardagi tirnoqlar sinuvchanligi, ularning ko‘chib tushishi;

Bundan tashqari, osteoporoz bilan kasallangan insonlarda sochlarning oqarishi, yurak urish soni ko‘payishi ham kam hollarda uchraydi. Bir qator belgilarni hech qachon inkor etib bo‘lmaydi, ular quyidagilar:

• Kuraklar orasida doimiy og‘riqlar bo‘lishi;
• Umurtqa pog‘onasi qiyshayishlari;
• Katta va kichik suyaklarning sinuvchanligi ortishi;
• Umumiy mushaklardagi kuchsizlanish;
• Bo‘y o‘sishining sekinlashuvi.

Yuqorida sanab o‘tilgan holatlar qaytmas bo‘lib, tibbiy yordam bilan bemordagi kasallik rivojlanishini to‘xtatish va uning umumiy ahvolini yaxshilash mumkin.

Chanoq-son bo‘g‘​imi osteoporozi

Shifokorlar chanoq-son bo‘g‘imi osteoporozini alohida tur sifatida davolashadi. Lekin uning kelib chiqishi barcha osteoporozlar kabi bir xil. Bu turdagi kasallikning eng xavfli jihati son suyagi bo‘yinchasining sinishidir, yoshi katta insonlarda son suyagi bo‘yinchasi sinishiga aynan shu kasallik sabab bo‘ladi. Ba’zi hollarda son suyagi butunlay harakatdan qoladi. Zamonaviy tibbiyot chanoq-son bo‘g‘​imi osteoporozlarining erta va o‘rta bosqichalarida endoprotez qo‘yish yo‘li bilan davolaydi.

Osteoparoz kasalligini tashxislash

• Suyaklar va umurtqa pog‘onasi rentgen qilinadi.
• Densitometriya — suyaklar mustahkamligi ultratovush, rentgen va kompyuter tomografiyasi yordamida aniqlanadi.

Rentgen tekshiruvi kasallikni ilk bosqichda aniqlash imkonini bermaydi. Suyak massasi 20-30 foizga ozayganida ham rentgen buni ko‘rsatmaydi. U faqat keyingi bosqichlarda ish berishi mumkin. Suyak densitometriyasi suyak massasining aniq miqdorini, mineral zichligini ko‘rsatadi. Buni suyak skriningi deb ham atashadi. Agar ayol sog‘lom bo‘lsa, densitometriya tekshiruvini 65 yoshdan keyin o‘tkazish lozim. Bu borada shifokorlar yakdil. Ammo yosh bo‘lsangiz-da, shifokor sizda suyaklar mo‘rtlashganini taxmin qilsa, densitometriyani avvalroq o‘tkazish ham mumkin. Bunda shifokordan nimaga asosan sizga ayni shu tashxislash usulini belgilagani haqida so‘rang. Apparatga tushishdan avval ma’lum tayyorgarlik lozim. Bu tashxis apparati rentgen nurlari vositasida suyak tarkibidagi minerallar miqdorini aniqlaydi. Agar chekka qishloqda istiqomat qilsangiz, markazga borishingizga to‘g‘ri kelishi mumkin. Kalsiy qabul qilayotgan bo‘lsangiz, tashxislashdan bir sutka avval uni ichishni to‘xtatib turasiz. Aks holda natijalar noto‘g‘ri bo‘lishi mumkin. Shuningdek, osteoporozni tashxislash uchun qonning biokimyoviy tahlili ham amalga oshiriladi va uning tarkibidagi turli gormonlar (estrogenlar, qalqonsimon bez gormonlari), D vitamini, kalsiy, fosfor, magniy kabi moddalar hamda suyak to‘qimalarini parchalovchi, yangilarini yaratuvchi markerlar miqdori aniqlanadi.

Osteoporozni davolash prinsplari

Osteoporozni davolash — juda murakkab jarayon. U bilan immunolog, revmotolog, nevrolog, endokrinolog, ortoped-travmatolog kabi qator mutaxassislar hamkorlikda shug‘ullanishlari kerak. Suyaklarda modda almashinuvining me’yorga kelishini ta’minlash lozim. Suyaklar sinishining oldini olish, og‘riqlarni kamaytirish, bemorning harakat faolligini oshirish masalalari ham davolash jarayonining asosiy maqsadi sanaladi. Osteoporoz medikomentoz davolanadi. Shifokor individual yondashib dori preparatlar buyuradi, masalan osteoporoz ayollarda klimaks davrida kelib chiqqan bo‘lsa, unga gormonal terapiya o‘tkaziladi. Agar kasallik yosh bilan bog‘liq bo‘lsa, vitamin D va kalsiy buyuriladi. Deyarli barcha bemorlarga maxsus diyeta, davolovchi jismoniy tarbiya va massaj buyuriladi. Albatta, har qanday jismoniy zo‘riqish minimal bo‘lishi kerak, uni faqatgina shifokor suyaklarning sinuvchanligini hisobga olib buyuradi. Afsuski, osteoporoz to‘liq davolanmaydi, kerakli diyeta, jismoniy mashqlar va shifokor tomonidan buyurilgan davo o‘tkazish kasallik rivojlanishini sekinlashtiradi, bemor umumiy ahvolini yaxshilaydi.

Osteoporozni xalq tabobati bilan davolash

[box type="info" align="aligncenter" class="" width=""]Eslatma: osteoporoz kasalligini davolashda xalq tabobati bilan davolash faqatgina qo‘shimcha davo sifatida olib boriladi. Har qanday sharoitda shifokor bilan maslahatlashish va medikomentoz davo choralarini olish shart![/box]

Mo‘miyo

Osteoporoz kasalligi aniqlanganda kuniga 2 marta mo‘miyo sharchasidan iste’mol qilish tavsiya etiladi. E’tiborli jihatlari shuki:

• Mo‘miyo sharchalari gugurt cho‘pi boshchasiday bo‘lishi kerak;
• Mo‘miyoni 50-70 ml suvda eritish kerak;
• Bu vositani ovqat yeyishdan 20 daqiqa qabul qilish kerak;
• Davo muolajasi 20 kunni tashkil qiladi.
• Muolajani yil davomida 5 martagacha o‘tkazish mumkin, lekin orada 2-3 haftalik tanaffus qilish zarur.

Tuxum va limon

10 dona limon suvini siqib olib, unga 6 dona tovuq tuxumi aralashtiriladi. Shundan keyin aralashmani 6 kunga tindirib qo‘yish kerak. 7 kuni aralashmani olib unga – 150 ml konyak va 300 gr asal qo‘shish lozim. Ularni yaxshi aralashtirib, qorong‘u iliq xonada qoldiriladi. Uni har ovqatlangandan keyin 1 choy qoshiqdan qabul qilish tavsiya etiladi. Bunday muolajani oshqozon ichak tizimida kamchiliklar (gastrit, yara kasalligi) bo‘lganda o‘tkazish mumkin emas.

“Yashil” kokteyllar

Osteoporozda ovqat ratsioniga “yashil” kokteyllarni qo‘shish ancha foydalidir. Ularning o‘ziga xosligi nimada:

• Ozuqaviy moddalarga boyligi – ular 60 % mevalar va 40 % ko‘katlardan tayyorlangan bo‘ladi;
• Organizmda qabul bo‘lishi juda oson – ular blendr orqali tayyorlanib, so‘rilishga tayyor holda qabul qilinadi;
• Ushbu kokteyllarni qabul qilishga qarshi ko‘rsatmalar (kam hollarda ayrim mevalarga allergiya bo‘lmagan hollarda), nojo‘ya ta’sirlari umuman yo‘q;
• Har qanday kokteyl o‘zida kalsiyni ko‘p miqdorda saqlaydi.

“Yashil” kokteylni tayyorlash yo‘li

Bunday kokteyl tayyorlash uchun sizga kuchli blendr kerak bo‘ladi. Chunki o‘simliklar tarkibidagi kletchatka yaxshi maydalanishi kerak bo‘ladi. Klassik ko‘rinishdagi kokteyl tayyorlash uchun 60 % meva va 40 % ko‘katlar kerak bo‘ladi. Ba’zi hollarda bunday proporsiyadagi kokteyl ichishga yoqimsiz bo‘ladi. Shuning uchun mevalar nisbatini ko‘paytirsa ham bo‘ladi. Masalan, 80 % meva va 20 % ko‘katlar. Kokteyl uchun har qanday mevalarni tanlash mumkin. Ammo, yumshoqroq, tez so‘riladigan mevalardan tayyorlangan kokteyllar foydaliroq. Masalan, banan yoki xurmo kabi. Olma va nokdan tayyorlangan kokteyllar odatda nordon bo‘ladi. Kokteylni tongda och qoringa ichish tavsiya qilinadi. Umuman olganda kun davomida kokteylni qabul qilish chegarasi yo‘q.

Kalsiyga boy mahsulotlardan kokteyl tayyorlash

Osteoporozda “yashil” kokteyl tayyorlash uchun kalsiyga boy bo‘lgan mahsulotlardan foydalangan yaxshiroq. Masalan: Bargli karam (kale) – bu mahsulotni kalsiy saqlash bo‘yicha “chempion” desak ham bo‘ladi. Barli karamdan kokteyl tayyorlash uchun, uning bargidan 5 dona oling, 4 dona nok, yalpiz o‘simligidan olib 500 ml suvda aralashtiring. Barcha mahsulotlar blendrda aralashtiriladi va kun davomida ichib yuriladi. Agar o‘tkirroq kokteyl ichishni xohlasangiz nok o‘rniga olmadan foydalaning, yalpiz o‘rniga esa limon kislotasini ishlating. Sholg‘om bargidan tayyorlangan kokteylning 1 stakanida 250 mg kalsiy bo‘ladi. Kokteyl tayyorlash uchun sholg‘om bargidan 1-2 dona olinadi, 5-6 dona shaftoli va 500 ml suvga aralashtiriladi. Uni blendrdan chiqarib kun davomida ichib yuriladi. Xitoy karami – o‘zida ko‘p miqdorda kalsiy saqlamasa ham, “yashil” kokteyl sifatida qabul qilish osteoporozda ancha foydali. Buning uchun karam bargidan bir nechtasini olib, 2 ta mango va 500 ml suv bilan aralashtiriladi, so‘ng blendrdan o‘tkazib, ichib yuriladi. Xohishga ko‘ra mangoni xurmo yoki shaftoli bilan almashtirsa bo‘ladi. Kalsiyga boy mahsulotlardan yana kunjut (qovurilgani), bodom, pista, yeryong‘oqni iste’mol qilishni ham unutmang. Shunday qilib “yashil” kokteyllar nafaqat osteoporozni davolash, balki uning profilaktikasida ham foydalaniladi.

Osteoporozda diyeta

Osteoporoz kasalligi erta bosqichlarda aniqlangan bo‘lsa va medikomentoz davo choralari o‘tkazilgan bo‘lsa ham bemor doimo diyetada bo‘lishi lozim. Osteoporoz bilan kasallangan bemorlar ovqat ratsionidan quyidagi mahsulotlarni chiqarib tashlash kerak:

• Gazli ichimliklar, tarkibida kofein saqlovchi suyuqliklar masalan, energetik ichimliklar;
• Margarin, mayonez va har qanday yog‘li sous mahsulotlari, yaxshisi ularni smetana yoki zaytun moyi bilan almashtirgan ma’qul;
• Qo‘y yoki mol yog‘lari – go‘sht iste’mol qilganda ularni yog‘idan ajratib iste’mol qiligan yaxshiroq;
• Har qanday kofe ichimliklari;
• Spirtli ichimliklar;
• Shakar, uning o‘rniga asaldan foydalaning;
• Shirinliklar.

Bundan tashqari oqsilga boy mahsulotlarni kamaytirish kerak – ular kuniga 200 gr.dan oshmasligi zarur. Osteoporoz moddalar almashinuvi buzilishi hisobiga kelib chiqishini inobatga olib, natriy elementini kamroq qabul qilish kerak, chunki uning miqdori oshsa, suv tuz balansi buziladi. Uning uchun quyidagi mahsulotlardan cheklanish lozim:

• Kolbasa mahsulotlari, sosiska va har qanday dudlangan go‘sht;
• Fast-food;
• Yarim tayyor mahsulotlar;
• Chips, suxariklar;
• Tuzlamalar.

Umuman olganda osteoporozda diyeta turli xil ko‘rinishda buyuriladi. Ushbu kasallikda iste’mol qilish mumkin bo‘lgan va foydali mahsulotlar quyidagilar:

• Baliq. Har qanday dengiz va daryo baliqlari osteoporozda organizm uchun foydali. Ularni qovurib emas, qaynatib yoki bug‘da pishirib iste’mol qilish kerak;
• Sabzavotlar. Iste’mol qilish uchun har qanday sabzavot turiga cheklov yo‘q, hatto pomidor, qovoq, kabachkalarni ham iste’mol qilsa bo‘laveradi;
• Tuxum. Osteoporoz bilan kasallangan inson uchun tuxum juda foydali mahsulot hisoblanadi;
• Sut mahsulotlari. Bu yerda hech qanday shubha yo‘q, chunki sut mahsulotlari kalsiy elementiga boyligi har kimga ma’lum. Faqatgina ularning yog‘lilik darajasiga e’tibor qaratilsa bo‘lgani;
• Ko‘katlar;
• Mevalar, rezavorlar;
• Yong‘oq va pistaning har qanday turi;
• Qo‘ziqorinning har qanday turi;
• Dukkakli mahsulotlar;
• O‘simlik moylari.

Osteoporozda iste’mol qilish cheklanmagan mahsulotlar ko‘p bo‘lishiga qaramay, ularni kerakli nisbatda qabul qilish uchun shifokor bilan maslahatlashing. Osteoporozda ovqatlanish tartibi quyidagicha bo‘ladi:

• Bir kunda kamida 5 marta ovqatlanish kerak;
• Ovqatlanish orasidagi tanaffus 3,5 soatdan oshmasligi kerak;
• Monodiyetaga rioya etish kerak emas, masalan bir kun davomida faqat bir mahsulotni iste’mol qilish;
• Uy sharoitida tayyorlangan ovqatlarni iste’mol qilgan yaxshiroq;
• Ko‘chada qorningiz ochsa yogurt yoki mevalardan iste’mol qilganingiz yaxshiroq;
• Go‘shtni sabzavotlar bilan yeyish tavsiya etiladi.

Faqatgina diyeta bilan kasallikni davolab bo‘lmaydi, bu shunchaki asosiy davoga yordam beradi xolos. Osteoporoz kasalligi jiddiy va davolash qiyin bo‘lgan jarayondir. Lekin bu, tushkunlikka tushib, suyaklarni himoya qilish uchun yotib olish kerak degani emas. Aksincha aktiv jismoniy mashqlar, medikomentoz davo, diyeta, xalq tabobatidan foydalangan holda kasallikni yengishga harakat qilish lozim. harakat qilganingiz sari xursand bo‘lib boraverasiz.

Osteoporoz kasalligi profilaktikasi

Qariganda osteoporozga chalinmaslik uchun yoshlikdanoq to‘g‘ri ovqatlanish va sog‘lom turmush tarziga rioya etish kerak. Kalsiyga boy mahsulotlar — yog‘siz sut, qatiq, gulkaram, baliq, pishloqni ko‘p iste’mol qilish, spirtli ichimliklar va tamakidan tiyilish, faol harakatda bo‘lish tavsiya etiladi. 65 yoshgacha inson kuniga 1000 mg, 65 dan keyin esa 1500 mg kalsiy iste’mol qilishi lozim. Odatdagi profilaktika choralari ish bermaganda shifokorlar dori vositalariga murojaat etishadi. Ammo unutmang, ularni o‘zboshimchalik bilan yoki har ehtimolga qarshi deya qabul qilish yaramaydi. Chunki har qanday dorining salbiy ta’siri bor. Shunchaki kalsiy qabul qilish bilan esa osteoporozdan qutulib bo‘lmaydi. Chunki uning organizmga so‘rilishi ancha qiyin. Kalsiy va D vitaminini mutanosib tarzda uyg‘unlashtirish lozim. Bu esa faqat shifokorning qo‘lidan keladi. Klimaks davrida osteoporozning oldini olish uchun ayollarga estrogen gormoni buyuriladi. Shuningdek, jismoniy tarbiyaga ham alohida e’tibor qaratish tavsiya etiladi. 40 yoshdan keyin barcha ayollar qalqonsimon bezlar faoliyatini tekshiruvdan o‘tkazib, lozim bo‘lsa, uni davolash choralarini ko‘rishlari kerak. Doimo sog‘-salomat bo‘ling!

© Maqola 11.06.2018 sanasida yangilandi.

---

Savol: Assalomu alaykum, meni ancha yillardan buyon qiynayotgan kasalligimga davo topolmayapman, meni yoshim 28 ismim N.G‘ulomova. Bundan 10 yil oldin juda mazam qochib yurolmay xato o‘tirolmay qoldim, ishtaham yo‘qolib ozib ketdim, suvni juda ko‘p ichadigan bo‘lib qoldim. Keyin Toshkentda Endokrinologiyada tekshirishlar analizlar natijasida buqog‘imni yonidan ya’ni "okila parashetavetka"ni atrofidan ya’ni o‘ng tomondan adenoma, ya’ni o‘simta borligi aniqlandi, o‘simtani operatsiya qilib olishgandan keyin men birdan yaxshi tarafga o‘zgarib sog‘lig‘imni tiklay boshladim. Hayz ham me’yorda kela boshladi. Faqat kalsiy tabletkasini 3 mahaldan ichib yurdim. Bir oy ichida oyoqga turib yurib ketdim. 25 yoshimdan keyin yana mazam qochdi endokrinologiyaga analiz topshirdim, yana analizlarim yaxshi chiqdi. Kalsiy miqdori qonda me’yordayu, lekin suyaklarga sekinlik bilan singayotgan ekan. Gormonlar almashinuvi buzilib qolgan ekan o‘simtani asorati qolibdi. Har kuni 2 mahaldan kalsiy ichib yuraman, haftasiga bir marta ostolon tabletkasini ham ichaman suyaklarim qotishi uchun, afsuski, juda sust singadi kalsiy o‘zimga bilinadi. Tanamda doim og‘riq bilan yuraman, harakatim cheklangan ko‘p yurolmayman. Arzimagan yiqilshda 2016 yil bitta oyoq, ikkita qo‘lim sindi. Hozirgi kunda qo‘ltiq tayoqda yuraman, hayz ko‘rishim normada juda ham qiynalib ketdim. Sizlardan iltimosim nima qilsam? Qanday tabletka ichsam osteoparozni davolasa bo‘ladi? Javob uchun rahmat. Javob: Osteoporozni davolashda, kasallikning holatini yaxshilash uchun vitamin D3, kalsiy preparatlari, bisfosfonatlarni qabul qilish mumkin. Tushunimizcha, siz bisfosfonatlarni qabul qilmagansiz. Bisfosfonatlar suyakni qalinlashtiradi, ularni ham shifokor tavsiyasi asosida qabul kilish kerak. Travmatolog, endokrinologga ko‘rining. Va doimo shifokor ko'rigidan o‘tib, davolanib turing.

© Javlon Abdullayev, shifokor. ATF.UZ - Onlayn tibbiy konsultatsiya