Allergologiya

Yer yongʻoq eng muhim 8ta oziq-ovqat allergenlaridan biri hisoblanadi: undan koʻpincha toshma, qizarish va boʻgʻilish hissi paydo boʻladi. Bundan tashqari, kattalarda boshqa yongʻoqlarga ham allergiya boʻlishi mumkin, ammo ular yer yongʻoqqa qaraganda kamroq uchraydi.

Agar odamda yongʻoqqa allergiya (ayniqsa, yeryongʻoq) aniqlansa, hatto oz miqdorda yongʻoq isteʼmol qilish (1-2 g dan koʻp boʻlmagan miqdorda) allergik reaksiyaga olib kelishi mumkin. Anafilaksiyaning qoʻzgʻatuvchi eng keng tarqalgan omillaridan biri boʻlgan yongʻoqlar — kasalxonaga yotqizilish va hatto oʻlimga olib kelishi mumkin boʻlgan ogʻir reaksiyalarga sabab boʻlishlari mumkin

Bunday reaksiya tananing immun tizimi yongʻoqdagi oqsilga haddan tashqari taʼsirchan boʻlib qolganda rivojlanadi. Kattalarda allergiya odatda bir vaqtning oʻzida bir necha yongʻoq navlariga rivojlanadi.

Yongʻoqqa allergiyasi boʻlgan har 5 bemordan 1 nafari bir zumda anafilaksiya tufayli shoshilinch tibbiy yordamga muhtoj boʻladi. Juda taʼsirchan odamlar hatto yongʻoqning mayda izlarini yutib yuborsalar ham, masalan, ovqat paytida, nafas olayotganda yoki shunchaki yongʻoqqa tegsa, reaksiya boshlanishi mumkin.

12 oygacha boʻlgan har 100 chaqaloqning 3 nafarida yongʻoqqa allergiya bor. Ulardan baʼzilari bu holatdan chiqib ketadi, ammo 20tadan 1tasida allergiya kuchayadi va umr boʻyiga qoladi. Yongʻoq allergiyasi birinchi marta balogʻat yoshida ham paydo boʻlishi mumkin.

Kattalardagi yongʻoqqa allergiya boʻlishi mumkinmi

Kattalarda salbiy reaksiyalar va yongʻoqning har xil turlariga kuchli allergiya boʻlishi mumkin. Ekzema yoki tuxumga allergiyasi bor yoshlarda yer yongʻoqqa allergiya rivojlanish ehtimoli koʻproq.

Kattalarda yongʻoqqa allergiya qanday namoyon boʻladi

Yongʻoqqa allergiyada reaksiyalar turli boʻladi. Uyda mustaqil davolash mumkin boʻlgan yengil reaksiyadan, ogʻir boʻlgan kasalxonada va hatto reanimatsiyada davolanishni talab qiluvchi jiddiy oqibatlargacha boʻladi.

Yongʻoqqa yengil reaksiya quyidagi alomatlarga olib kelishi mumkin:

• qichishish;
• ogʻiz, milk, yonoq atrofidagi lablar yoki toʻqimalarning shishishi;
• qusish;
• qorin ogʻrigʻi va dam boʻlishi, spazm;
• diareya.

Agar bemor odatda yongʻoqqa yengil allergik reaksiyaga ega boʻlsa ham, kelajakda u anafilaksiyaga duch kelishi mumkin. Anafilaksiya belgilariga quyidagilar kiradi:

• nafas olish muammolari;
• shishgan til;
• tomoq shishishi;
• xirillash yoki yoʻtal;
• bosh aylanishi;
• qon bosimining pasayishi;
• rangsizlik, zaiflik va bezovtalik.

Anafilaksiya hayot uchun xavfli va shoshilinch tibbiy yordamni talab qiladi.

Yongʻoqqa allergiyani qanday davolash mumkin

Odatda, davolanish yongʻoq va allergiya keltirib chiqaradigan boshqa mahsulotlarni kundalik ratsiondan chiqarib tashlashdan iborat. Bundan tashqari, terapiya yalligʻlanish reaksiyasini bostirish va allergiya alomatlarini kamaytirish uchun antigistaminlar va gormonal dorilarni oʻz ichiga oladi. Baʼzi hollarda, ogʻir reaksiya paydo boʻlishi xavfini kamaytirish uchun desensitizatsiya yoki immunoterapiya ham amalga oshirilishi mumkin.

Diagnostika

Agar odamda yongʻoqqa kuchli reaksiya paydo boʻlsa, birinchi qadam shifokorga murojaat qilishdir. Allergiya nimadan ekanligini aniqlash uchun darhol teri yoki qon tekshiruvini oʻtkazadigan allergiya boʻyicha mutaxassisga murojaat qilish yaxshiroqdir. Odamda bir necha xil yongʻoqlarga allergiya boʻlishi mumkin.

Zamonaviy davolash usullari

Yongʻoq allergiyasiga qarshi aniq davo yoʻq. Tasdiqlangan yagona vosita yongʻoq isteʼmol qilmaslikdir. Xavf ostida boʻlishi mumkin boʻlgan odamlarda yongʻoq allergiyasini qanday oldini olish va immunoterapiya yordamida yongʻoq allergiyasini qanday yengish boʻyicha hali ham tadqiqotlar olib borilmoqda.

Agar odamda anafilaksiya xavfi mavjud boʻlsa, unga epinefrin avtoinyektori (EpiPen) buyurilishi mumkin. Shuningdek, u va uning yaqinlari anafilaksiya holatida nima qilish kerakligini bilishi zarur.

Yongʻoqqa allergiyani oldini olish

Agar yongʻoqqa allergiya aniqlansa, bemor xavfli ovqatlarni tanovul qilishdan saqlanishi kerak. Quyidagilarga amal qilish muhimdir:

• har doim mahsulot yorliqlarini oʻqing;
• yongʻoq izlari boʻlishi mumkin boʻlgan pichoq va vilkalar, oshxona yuzalari, barbekyu plitalari, sariyogʻ va margarindan ehtiyot boʻling;
• yongʻoq yeyayotgan odamni oʻpish yoki quchoqlashda ehtiyot boʻling (izlar qoʻllaringizda, lablaringizda, tishlaringizda, soqolingizda va moʻylovingizda qolishi mumkin);
• tashqarida ovqatlanayotganda ayniqsa ehtiyot boʻling. Restoranlarda yongʻoqlar koʻpincha salat souslari va boshqa koʻplab mahsulotlarda ishlatiladi;
• sayohat paytida har doim oʻzingiz bilan xavfsiz ovqat olib yuring;
• boshqa yongʻoq mahsulotlarini isteʼmol qilishda ehtiyot boʻling, garchi siz ularga alergiya bor deb oʻylamasangiz ham;
• har doim epinefrin avtoinyektorini (EpiPen) olib yuring, boshqalarga allergiyangiz borligini va reaksiyalar paydo boʻlganda nima qilish kerakligini ayting.

Sovuq havo yoki qorning oʻzi allergen boʻlmasa-da, baʼzi odamlarda sovuqqa allergiya uchrab turadi. Bu tanadagi maxsus oqsillar — kriyoglobulinlarning shakllanishi tufayli yuzaga keladi. Organizm ularni tana harorati pasayganda ishlab chiqaradi.

Sovuqdan qaytganingizdan soʻng, ayniqsa tananing kiyim yopmagan joylaridagi terida pufakchalar, shish yoki qichiydigan toshmalar paydo boʻladimi? Muzlatilgan narsani ichganingizdan yoki isteʼmol qilganingizdan keyin tomoq (yoki lablar) shishib ketadimi? Sovuq havoda boʻlganingizda koʻzlaringiz yoshlanib, ularda qichishish va yonish hissi boʻlganmi? Agar ushbu savollarning birortasiga “ ha “ deb javob bergan boʻlsangiz, sizda sovuqqa allergiya deb ataladigan kasallik boʻlishi mumkin.

Allergiya nima

Umuman olganda, allergiya — bu immunitet tizimining maʼlum bir allergen deb ataluvchi modda bilan aloqa qilishga reaksiyasidir. Immunitet hujayralari ushbu moddani tajovuzkor deb oʻylaydi va unga surunkali yalligʻlanish reaksiyalari bilan javob beradi. Moddaning oʻzi mutlaqo zararsiz boʻlishi mumkin — oziq-ovqat, kosmetika, chang yoki hayvonlarning yungi.

Sovuqqa allergiyada allergen mavjud emas. Reaksiya tanadagi past harorat taʼsirida maxsus oqsillar, yaʼni sovuq aglutininlar hosil boʻlishi tufayli yuzaga keladi. Aynan ularning tanasi tajovuzkor sifatida qabul qilinadi. Natijada, odamda qichishish, dermatit, rinit yoki konyunktivit paydo boʻladi.

Tana sovuqqa har doim ham reaksiya bildirmaydi, u buni faqat maʼlum sharoitlarda qiladi. Masalan, odam sovuq suvda suzganda yoki yuziga salqin shamol esganda. Ayniqsa taʼsirchan odamlar konditsioner ishlab turgan xonaga kirganda yoki oziq-ovqat doʻkonidagi muzlatgich yonida qolib ketganda allergiya namoyon boʻlishidan aziyat chekishadi.

Agar baʼzi ehtiyot choralariga rioya qilinsa, sovuqqa allergiyaning kuchayishini oldini olsa boʻladi. Baʼzi dorilarni qabul qilish ham talab qilinishi mumkin.

Sovuqqa allergiya sabablari

Sovuq allergiya paydo boʻlishining aniq sababi nomaʼlum. Ammo bu holatni rivojlanish xavfini oshiradigan bir qancha omillar mavjud:

• irsiy moyillik;
• periferik qon aylanishining buzilishi;
• oshqozon-ichak traktining surunkali yalligʻlanish kasalliklari (gastroduodenit, xoletsistit) va yuqori nafas yoʻllari kasalliklari (tonzillit, sinusit);
• buyrak usti bezlari, qalqonsimon bez patologiyasi fonida endokrin kasalliklar;
• haddan tashqari taʼsirchan teri.

Nima uchun sovuq immunitet tizimining salbiy reaksiyasini keltirib chiqarishi hamon nomaʼlum. Voyaga yetgan odamda sovuqqa allergiya birlamchi (idiopatik) yoki asosiy kasallikka nisbatan ikkilamchi boʻlishi mumkin. Aksariyat holatlar idiopatik turga kiradi, yaʼni ularning sababi nomaʼlum.

Kimlarda sovuqqa allergiya boʻladi

Sovuqqa allergiya odatda yosh va oʻrta yoshdagi erkaklar va ayollarda uchraydi. Ayollar bu muammoga erkaklarga qaraganda ikki baravar moyilroq. Xavf guruhiga qarindoshlari allergik kasalliklarga chalingan yoki sovuqqa sezgirligi yuqori boʻlgan odamlar kiradi. Oshqozon-ichak traktining yalligʻlanish kasalliklari, endokrin patologiyalar, qon aylanishining buzilishi boʻlgan bemorlar allergiyaga moyildir. Sovuq suv va havo bilan tez-tez aloqada boʻlgan odamlar hayoti davomida bu turdagi allergiyaga duchor boʻlishlari mumkin.

Sovuqqa allergiya belgilari

Sovuqqa allergiya alomatlari sovuq narsalar, qor, suv yoki shamol taʼsiridan 2-5 daqiqa oʻtgach paydo boʻladi va 1-2 soat davom etadi. Asosiy alomatlar orasida:

• qichishadigan pufakchalari va angionevrotik shish;
• nafas qisilishi, xirillash;
• lablar, til va halqumning shishishi;
• koʻzlarda kuchli yoshlanish va ogʻriq;
• issiq xonada darhol toʻxtab qoladigan burun oqishi.

Sovuq suvda choʻmilish sovuq allergiyaning eng keng tarqalgan sababidir. Ogʻir reaksiyalar sovuq xonalarda uzoq qolgan bemorlarda yoki umumiy behushlik ostida operatsiyalar paytida ham paydo boʻlishi mumkin.

Agar sizda sovuqda ushbu belgilar va alomatlar paydo boʻlsa, darhol dermatologga xabar berish juda muhimdir:

• qichishish;
• yonish hissi;
• sovuq taʼsirida boʻlgan terida shish va qizarish;
• bosh aylanishi;
• lablar yoki tomoqning shishishi.

Sovuqqa allergiyani davolash

Har qanday dori-darmonlarni qabul qilishdan oldin aniq tashxis qoʻyish kerak. Sovuq allergiyani boshqa kasalliklardan farqlash muhim, masalan, allergik rinokonyunktivit, kontakt dermatit, ekzema, gerpesdan.

Diagnostika

Sovuq prik testi eng samarali hisoblanadi. Bunda muz boʻlagi bemorning bilak terisiga 1-3 daqiqaga qoʻyiladi. Agar bemorda past haroratga yuqori taʼsirchanlik boʻlsa, unda bir necha daqiqada aniq qizil shish va qichiydigan toshma paydo boʻladi. Shuningdek, shifokor qoʻshimcha kasalliklarni aniqlash uchun toʻliq qon tekshiruvi va metabolik testlarni buyurishi mumkin.

Zamonaviy davolash usullari

Past haroratga yuqori taʼsirchanlikni davolash kasallik avj olishini qaytarishga yordam beradi. Oʻz vaqtida davolash juda muhim, agar:

• toshma paydo boʻlishi tufayli qishda koʻchaga chiqolmasangiz;
• sovuq tufayli nafas olish qiyinlashsa yoki zaiflik paydo boʻlsa.

Davolashning maqsadi belgilar namoyon boʻlishini kamaytirishdir, shunda ular kundalik hayotga xalaqit bermaydi.

Agar sovuq suv toshmani keltirib chiqarsa, undan foydalanmaslik kerak. Agar sovuq narsa isteʼmol qilsangiz yoki ichsangiz, tomogʻingiz shishib ketsa, barcha sovuq ovqatlar va ichimliklardan voz kechishingiz kerak. Koʻp odamlar uchun qulay yashash uchun shish va toshma keltirib chiqaradigan narsalarni istisno qilish kifoya.

Agar odam sovuqdan ongni yoʻqotish yoki tomoqdagi shish kabi jiddiy reaksiyaga duch kelsa, dermatolog unga har doim epinefrin avtoinyektorini olib yurishni tavsiya qiladi. Jiddiy reaksiyada darhol inyeksiya qilish hayotni saqlab qolishi mumkin.

Agar sovuq bilan aloqa qilmaslikni iloji boʻlmasa, shifokor dori terapiyasini buyurishi mumkin — masalan, antigistaminlarni. Ular allergik reaksiyalarning rivojlanishiga toʻsqinlik qiladi: qichishish, shishish, burun oqishini toʻxtatadi. Glyukokortikosteroidli malhamlar toshmalarni yoʻq qilishga yordam beradi.

Sovuqqa allergiyaning oldini olish

Sovuqdan tanasida toshma paydo boʻladigan bemorlar oʻzlarini tana haroratining keskin pasayishidan himoya qilishni oʻrganishlari kerak. Suv sporti bilan (masalan, suzish yoki syorfing) har doim nazorat ostida shugʻullanish kerak, chunki hushdan ketish yoki nafas olish qiyinlashuvi holatlarida yordam kerak boʻladi.

Sovuq sharoitda terini asta-sekin chiniqtirish va keyinchalik tanaga sovuqni muntazam taʼsir qilishi orqali sovuqqa chidamliligini bosqichma-bosqich rivojlantirish imkoniyati ham mavjud. Masalan, sovuq dushni muntazam ravishda qabul qilish.

Agar bemorga operatsiya kerak boʻlsa, umumiy narkoz paytida tavsiya etilgan ehtiyot choralarini koʻrish kerak. Anesteziologga bemorning sovuqqa allergiyasi borligi haqida oldindan xabar berish kerak. Xodimlar bemorni isitish, tana haroratini kuzatish, operatsiya xonasida bir maromda issiq haroratni saqlash uchun choralar koʻrishlari kerak.

Baʼzi odamlarda sovuqqa allergiya bir necha hafta yoki oy ichida oʻz-oʻzidan yoʻqoladi. Bemorlarning taxminan yarmida kasallik 5 yil ichida yoʻqoladi.

Asal eng foydali mahsulotlardan biri hisoblanadi. Uning foydasi haqida koʻp gapiriladi, ammo, afsuski, hamma ham uni yeyishi mumkin emas. Baʼzi odamlarda asalga kuchli allergiya boʻlishi mumkin.

 Asalga allergiya kamdan-kam uchraydigan hodisa. Statistikaga koʻra, dunyoda aholining 1% dan kamrogʻi bundan aziyat chekadi. Biroq, soʻnggi yillarda kasallar soni ortib bormoqda. Koʻpincha bu turdagi allergiya bolalarda uchraydi, ammo ularda yengil kechadi. Kattalardagi alomatlar ogʻirroq boʻlishi mumkin.

Asalga allergiyaning sabablari

Asal allergiyasining asosiy sabablaridan biri irsiy moyillikdir. Agar ota-onada asalga allergiya boʻlsa, bolalarda allergiya paydo boʻlishi ehtimoli ancha yuqori. Masalan, agar ota-onadan biri allergiyaga duch kelsa, bolada kasallik ehtimoli 30% ni tashkil qiladi. Va agar dada ham, onada ham kasallik boʻlsa, bolada allergiya boʻlish ehtimoli 60-70% gacha koʻtariladi.

Allergiyaning yana bir sababi asalning oʻzi emas, balki undagi oz miqdordagi gul changi boʻlishi mumkin. Gul changiga allergiya esa juda keng tarqalgan holat.

Yana bir qiziq fakt: koʻpincha allergiya yozgi va kech yozgi asal navlaridan kelib chiqadi. Ammo may asaliga allergiya juda kam uchraydi.

Aytgancha, yirik korxonalar tomonidan sanoat usulida ishlab chiqarilgan asal odatda allergiyani qoʻzgʻatmaydi, chunki u gul changidan tozalanadi. Ammo eng yaxshi, tabiiy va shifobaxsh deb hisoblangan qishloq xoʻjaligi asali allergiyaga olib kelishi mumkin, chunki ularda gul changlari bor.

Asalga allergiya qanday namoyon boʻladi

Asal allergiyasining belgilari turli boʻlishi mumkin:

• nafas olish tizimida: yoʻtal, burun oqishi, bronxlardagi spazmlar, nafas olish qiyinlashuvi;
• ovqat hazm qilish tizimida: qorin dam boʻlishi va ogʻriq, koʻngil aynishi, qusish, diareya, tomoq ogʻrigʻi;
• yurak-qon tomir tizimida: past bosim va aritmiya;
• asab tizimida: bosh ogʻrigʻi, bosh aylanishi, hushidan ketish;
• terida: qichishish, dermatit, ekzema.

Asal allergik reaksiyalarning jiddiy namoyon boʻlishiga olib kelishi mumkin, baʼzan Kvinke shishi va anafilaktik shok kabi halokatli holatlar kelib chiqadi.

Asalga allergiyani qanday davolash kerak

Agar asalga allergiya juda kuchli namoyon boʻlsa, unda eng yaxshi yechim butunlay asal yemaslik, chunki allergenning hatto oz miqdori ham anafilaksiyaga olib kelishi mumkin.

Diagnostika

Odatda, shifokor bemorga qaysi mahsulot shubha ostida ekanligini aniqlash uchun savollar beradi. Bu allergenni aniqlash uchun yetarli boʻladi.

Shuningdek, shifokor teri testini buyurishi mumkin. Tadqiqot davomida tana qaysi stimulga javob berishini tushunish uchun teriga turli xil allergenlar qoʻllaniladi. Bunday test allergiya avji va gullash mavsumida oʻtkazilmaydi. Yana bir keng tarqalgan tadqiqot — shubhali allergenga antitanalarni aniqlash.

Zamonaviy davolash usullari

Agar asalga allergiya kuchli namoyon boʻlsa, antigistaminlar, ogʻir holatlarda esa glyukokortikosteroidlar yordam beradi. Ammo ularni qoʻllash mumkin boʻlmagan holatlar mavjud, shuning uchun ularni faqat shifokor tavsiyasiga binoan qoʻllash kerak.

Allergiyani davolash uchun allergenga mos immunoterapiya (ASIT) ham qoʻllaniladi. Uning mohiyati quyidagicha: allergen teri ostiga yuboriladi yoki til ostiga tomiziladi. Boshlanishiga allergik reaksiyaga olib kelmaydigan oz dozada. Keyin immunitet hujayralari allergenga “koʻnikishi” va notoʻgʻri reaksiya bildirmasligi uchun doza asta-sekin oshiriladi. Bu juda uzoq muddatli davolash: 3-5 yil davom etadi, ammo natijada allergiya namoyon boʻlishi sezilarli darajada kamayadi.

Asalga allergiyaning oldini olish

Asalga allergiyadan saqlanishning eng oson usuli — uni isteʼmol qilmaslik. Bundan tashqari, mahsulotlarning tarkibini, ayniqsa qandolat mahsulotlarini diqqat bilan oʻrganishingiz kerak – ularda asal boʻlishi mumkin.

Agar siz asalni yoki pishirilgan mahsulotni tarkibini bilmasdan isteʼmol qilsangiz va allergik reaksiya boshlanishini tushunsangiz, ichakdagi allergen qoldiqlarini bogʻlaydigan va uning qonga kirishiga toʻsqinlik qiladigan biror sorbent iching. Yoki soli yormasidan tayyorlangan boʻtqa yeb oling. Kuchli allergik reaksiya boshlansa, darhol tez yordam chaqiring!

Allergiya odatda immun tizimi zararsiz moddani xavfli deb hisoblaganda sodir boʻladi. Shu sababli organizm antitanalar ishlab chiqaradi. Allergen tanaga qayta kirgandan soʻng, ular hujayralarga gistamin kabi mediatorlarni ishlab chiqarish uchun signal beradi. Mediatorlar esa oqibatda odamga “zahar” bilan kurashishga yordam berib allergiya oqibatlarini keltirib chiqaradi. Koʻpincha immunitet tizimi quyidagilarga reaksiya bildiradi:

• havo orqali taʼsir etish xususiyatiga ega moddalarga: chang, hayvonlarning junlari, burgalar va mogʻor;
• asalarilar yoki ari kabi hasharotlarning chaqishi;
• dori-darmonlar, ayniqsa penitsillin yoki unga asoslangan antibiotiklar;
• lateks;
• baʼzi oziq-ovqat mahsulotlari.

Nima uchun ovqatlar allergik reaksiyaga olib kelishi mumkin?

Agar odam mavsumiy allergiyaga ega boʻlsa, u oziq-ovqatga allergiya boʻlmaydi degani emas. Bu bir necha sabablarga koʻra sodir boʻladi:

1. Chunki mahsulotlarning oʻzi allergendir.

Agar siz allergiyaga sabab boʻluvchi mahsulotlarni isteʼmol qilsangiz, noxush alomatlar paydo boʻladi. Ammo bu yagona variant emas. Oziq-ovqat allergenlari tanaga teri bilan aloqa qilish yoki nafas olish yoʻli bilan kirishi mumkin. Ayniqsa, ovqatni tayyorlash vaqtida – masalan, baliqni qovurayotganda. Sabab dorilar va kosmetikada ham boʻlishi mumkin.

1. Chunki mahsulot allergenga oʻxshaydi.

Turli xil allergenlarda, masalan chang, oziq-ovqat, dori-darmonlar, hasharotlar zaharlari va boshqalar, oqsil boʻlaklarining tuzilmalari bilan oʻxshash boʻlishi mumkin. Shuning uchun organizm xato qilib bir moddani boshqasi bilan adashtirishi mumkin. Qoidaga koʻra bu faqat xom mahsulotlar bilan boʻladi.Gap shundaki, pishirish paytida oqsilning tuzilishi oʻzgaradi va organizm uni endi dushman deb qabul qilmaydi.

1. Chunki ular gistamin darajasini oshiradi.

Baʼzi oziq-ovqatlar hujayralarni gistaminni chiqarib yuborishiga olib keladi. Gistamin allergiya alomatlarini keltirib chiqaradi. Shuning uchun, uning darajasi koʻtarilganda, odamning ahvoli yomonlashadi. Gistamin darajasini oshiradigan mahsulotlar keng maʼnoda gistaminoliberatorlar deb ataladi. Bular shokolad, sitrus mevalar, qulupnay, qahva va boshqalar. Ular isteʼmol qilingan miqdoriga qarab yengil psevdoallergik reaksiyalarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun, yangi yil bayramida bolalarning yonoqlari koʻpincha shirinliklar va mandarinlar tufayli qizarib ketadi.

Nima uchun allergiyada parhez qilish kerak

Allergologlar parhezni ikki holatda tavsiya qiladilar.

1. Alergiyani yengillashtirish uchun

Doimiy va qattiq parhez zarur emas, ammo oʻtkir bosqichda ahamiyatga ega allergenlarni isteʼmol qilmaslik kerak. Yaʼni, allergiyaga olib keladigan mahsulotlarni cheklash kifoya. Bunday ovqatlanish eliminatsion deb ataladi. Bu qatʼiy parhezdan yaxshiroqdir, chunki ovqatdan olinadigan baʼzi foydali moddalardan mahrum boʻlish xavfi yoʻq. Parhez bemorning holatiga qarab allergolog tomonidan tuziladi. Allergiya vaqtida parhez natija koʻrsatishi uchun vaqt kerak boʻladi. Odatda 4-8 hafta , simptomlar kamayguncha parhez qilinadi. Ushbu davrda shifokorlar oziq-ovqat kundaligini yuritishni va unda nima yeyayotganingizni qayd etishni maslahat berishadi.

1. Allergiya nimadan ekanligini aniqlash uchun

Odatda, buning uchun mutaxassis teri testini buyuradi yoki qondagi immun oqsillari — E sinfidagi immunoglobulinlar (IgE) tarkibini aniqlaydi. Ammo allergiya avjida teri testlari noaniq natija beradi va barcha allergenlar uchun immunoglobulinlarni topshirish qimmat va har doim ham aniq natija koʻrsatmaydi. Agar sababni aniqlashning iloji boʻlmasa va siz eliminatsion parhezdan keyin taqiqlangan oziq-ovqat mahsulotlarini isteʼmol qilishni boshlasangiz, kamida 4 hafta davomida oziq-ovqat kundaligini yuritish tavsiya etiladi. Shoshilmaslik ularni navbat bilan yeyishni boshlash juda muhimdir. Shunday qilsangiz, allergiyaga nima sabab boʻlayotganini darhol sezasiz.

Qaysi mahsulotlardan ehtiyot boʻlish kerak

Sensibilizatsiya reaksiyasini qoʻzgʻatmaslik yoki vaziyatni yomonlashtirmaslik uchun isteʼmol qilayotgan taomlaringizga eʼtiborli boʻling. Oziq-ovqat allergiyasiga 90% sabab boʻluvchi mahsulotlar

• tuxum;
• baliq;
• sut;
• yeryongʻoq;
• dengiz mahsulotlari;
• soʻya;
• yongʻoqlar;
• bugʻdoy.

Ammo allergik reaksiya har qanday mahsulot bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Shuning uchun, siz isteʼmol qilgan hamma narsani oziq-ovqat kundaligiga kiritishingiz juda muhimdir. Aytib oʻtganimizdek maʼlum bir oziq-ovqat tarkibida gistamin mavjud. Odatda fermentatsiya, muzlatish va konservalash paytida, ayniqsa uzoq vaqt saqlanadigan goʻsht va baliqlarda toʻplanadi. Masalan, ular:

• dudlangan, tuzlangan va muzlatilgan baliq: skumbriya, seld baligʻi
• pishloq: parmezan, , emmental, gauda;
• kolbasa;
• konservalar;
• tuzlangan karam;
• shampan va boshqa vinolar.

Hujayralarni gistamin ishlab chiqarishga majbur qiladigan oziq-ovqat ham mavjud. Bular:

• sitruslar;
• yongʻoqlar;
• ismaloq;
• pomidor;
• qulupnay.

Gistaminni parchalashga xalaqit beradigan fermentni oʻz ichiga olgan mahsulotlar juda kam uchraydi. Masalan, bu qora va koʻk choy. Ammo koʻplab dorilar bu taʼsirga ega: steroid boʻlmagan yalligʻlanishga qarshi dorilar, asetilsalitsil kislotasi, ambroksol, asetilsistein va boshqalar.

Baʼzi odamlarda chivin chaqishi nafaqat bezovtalik va terining yengil qichishini keltirib chiqaradi. Skiter sindromi, yaʼni chivin soʻlagiga allergiyasi bor odamlarda bu davolashni talab etadigan sogʻliqdagi muammolarga olib keladi. Deyarli har bir organizm chivin chaqishiga reaksiya bildiradi. Chivin chaqishidan qichishadigan qizil iz qoladi. Biroq Skiter sindromi bor insonlarda koʻproq va jiddiyroq alomatlar kuzatiladi. Bu sindrom chivin soʻlagi orqali yuboradigan oqsilga inson immunitetining reaksiyasidan kelib chiqadi. Immunitet reaksiyasi vaqtida gistamin ajralib chiqadi, bu tishlash joyida qizarish, qichishish va shish paydo boʻlishiga olib keladi. Skiter sindromi chivin soʻlagidagi oqsilga allergiya boʻlganida paydo boʻladi. Ammo chivin chaqishiga allergik reaksiya bilan infeksiyalangan chivin chaqishi oqibatlarini farqlash kerak.

Chivin chaqishiga allergiya boʻlishi mumkinmi?

Chivin chaqishiga reaksiya har doim ham allergiya bilan bogʻliq emas. Chivinlar bezgak, Gʻarbiy Nil isitmasi va denge isitmasi kabi qon orqali yuqadigan kasalliklarni tashishi mumkin. Ammo eng katta muammolar qichiydigan toshmalar, pufakchalar va anafilaktik shokkacha boʻlgan jiddiyroq reaksiyalardir. Faqat urgʻochi chivinlar chaqish xususiyatiga ega. Issiqlik, yorugʻlik, ter, tana hidi, sut kislotasi va karbonat angidrid urgʻochi chivinni inson terisiga jalb qiladi. U ogʻiz tumshugʻining oʻtkir uchini mayda qon tomiriga kiritadi, soʻlakni qon oqimiga yuboradi va keyin odam qonini soʻradi. Tananing reaksiyasi paydo boʻlishi uchun jarayon kamida 6 soniya davom etishi kerak. Chivin soʻlagidagi kimyoviy moddalar qonning ivishiga toʻsqinlik qiladi va mahalliy qizarish, shishish va qichishishni keltirib chiqaradi. Chivin chaqishi turli xil reaksiyalarni keltirib chiqarishi mumkin. Baʼzi ilgari hech qachon chivin chaqishiga duch kelmagan odamlarda (birinchi navbatda yosh bolalar) hech qanday alomat boʻlmasligi mumkin, baʼzilarda esa bir necha soat oʻtgach paydo boʻladigan va bir necha kun davom etishi mumkin boʻlgan mayda, qichiydigan, qizil shishlar paydo boʻladi. Baʼzi odamlarda isitma, boʻgʻimlarning shishishi, qavariq yoki qichima toshma kabi jiddiyroq reaksiyalar kuzatiladi. Eng yomon holatda chivin chaqishi anafilaksiyaga olib kelishi mumkin. Bu tomoqning shishishi, hushdan ketish yoki xirillash bilan tavsiflangan hayot uchun xavfli holat. Bu reaksiya juda kamdan-kam hollarda chivinlardan kelib chiqadi va koʻpincha boshqa hasharotlar (odatda ari va asalarilar) bilan bogʻliq boʻladi. Bunday holatlar uchun adrenalin avtoinyeksiyasi yoningizda boʻlishi kerak.

Chivin chaqishiga allergiya alomatlari

Agar odamda chivinlarga allergiya boʻlsa, unda quyidagi alomatlar paydo boʻlishi mumkin:

• katta shish;
• terining katta qismida qichishish va qizarish;
• chaqilgan joy atrofida pufakchalar va toshmalar;
• isitma, boʻgʻimlarda ogʻriq.

Baʼzi hollarda juda jiddiy reaksiya paydo boʻlishi mumkin, bunda darhol tibbiy yordamga murojaat qilish kerak. Ushbu ogohlantiruvchi belgilar orasida isitma, kuchli bosh ogʻrigʻi, koʻngil aynishi, qusish, xayol chalkashligi va nafas olish qiyinlashishi boʻlishi mumkin.

Kattalarda chivin chaqishiga allergiyani qanday davolash mumkin

Avvalo, allergologlar, agar odamda anafilaktik alomatlar paydo boʻlsa, shoshilinch tibbiy yordamga murojaat qilishni tavsiya qiladi — qon bosimi pasayadi, nafas olish qiyinlashadi. Bundan tashqari, chivin chaqishi isitma, bosh ogʻrigʻi, tana ogʻrigʻi yoki infeksiyaning boshqa belgilarini keltirib chiqarsa, shifokorga borishingiz kerak.

Diagnostika

Tashxis chivin chaqishi haqidagi maʼlumotlar va allergiyaning klinik belgilarining namoyon boʻlishi asosida amalga oshiriladi.

Zamonaviy usullar

Agar anafilaktik alomatlar paydo boʻlsa, shoshilinch tibbiy yordamga murojaat qiling. Agar reaksiya mahalliy boʻlsa, alomatlarni yengillashtirish uchun quyidagi davolash usullarini sinab koʻring:

• shish va ogʻriqni kamaytirish uchun zararlangan hududga muz qoʻying;
• zararlangan hududga hasharot chaqishida qoʻllaniladigan malhamni suring;
• qichishish davom etsa, steroid gormonli malham va gellar yoki antigistamin dorilarni sinab koʻring yoki salqin sovunsiz vanna qabul qiling;
• agar shishish kuchaysa yoki sizda infeksiya bor deb oʻylasangiz, shifokorga murojaat qiling.

Chivin chaqishiga allergiyaning oldini olish

Chivinlardan yashirinishning iloji yoʻqdek tuyulishi mumkin, ammo chaqish ehtimolini kamaytirishga yordam beradigan usullar mavjud. Kechqurundan to tonggacha iloji boricha uyda qoling — bu chivinlar chaqishining vaqti. Kun davomida shamolsiz, soyali, nam joylardan va toʻxtab turgan suv havzalaridan uzoqroq turing. Bu chivinlar eng koʻp uchraydigan joylar. Insonning kiygan narsasi chivinlarni ham jalb qilishi mumkin. Yorqin kiyimlardan va ogʻir atirlardan voz keching. Qonxoʻr hasharotlar chaqishi ehtimolini kamaytirish uchun terining iloji boricha barcha qismini qoplaydigan kiyimlarni kiyish kerak. Dietilamid toluil kislotani oʻz ichiga olgan hasharotlarga qarshi vositalardan foydalanish mumkin. Ulardagi yorliqni diqqat bilan oʻqing. 6dan 25%gacha dietilamid toluilni oʻz ichiga olgan mahsulotlar hasharotlardan 2dan 6 soatgacha himoya qiladi. Eʼtibor bering, bu vositalar nojoʻya taʼsirlarga, jumladan koʻzning achishishi, teri qurishi, toshmalar va allergik reaksiyalarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, butun tanaga qoʻllashdan oldin ularni kichik joyida sinab koʻring.

Koʻp beriladigan savollar va ularga javoblar

 

Chivin chaqishi qancha vaqt qichishadi?

Chivin chaqishi xuddi hech qachon qichishishni toʻxtatmaydiganday tuyulsa ham, ular odatda bir necha kundan keyin oʻz-oʻzidan oʻtib ketadi. Shuning uchun, agar qichishish uzoqroq davom etsa, masalan, bir yoki ikki hafta davom etsa, shifokorga murojaat qilish tavsiya etiladi.

Chivin chaqishiga allergiyada asoratlar boʻlishi mumkinmi?

Baʼzida isitma va boʻgʻimlarning shishishi bilan birga keladigan qabariq kabi jiddiy reaksiyalar kuzatilishi mumkin. Juda kamdan-kam hollarda boʻlsa-da, chivin chaqishiga jiddiy allergiyasi boʻlgan odamlar anafilaktik shok deb ataladigan hayot uchun xavfli holatni boshdan kechirishlari mumkin. Bu holat tomoqning shishishi, hushidan ketish va qon bosimining keskin pasayishi bilan tavsiflanadi.

Yo’tal va bosh og'rig'i har doim ham shamollashni anglatmaydi. Ba'zida ular allergiyaning belgilari bo’ladi. Bu maqolada yil davomida sizni bezovta qilishi mumkin bo'lgan allergiya alomatlari bilan tanishasiz. Ko'p hollarda ularni sababi allergiya ekanligini taxmin ham qilmaysiz.

1. Quruq yo'tal

Agar u uch haftadan ko'p davom etsa, bu allergiya bo'lishi mumkin. Ayniqsa, shamollashning boshqa belgilari bo'lmagan hollarda, masalan: isitma yoki o'tkir tomoq og'rig'i yo'q bo'lsa. Odatda, allergik alomatlar biron bir allergen bilan aloqa qilganda kuchayadi. Masalan, uyda chang to'planib qolishi yoki tozalash vositalaridan nafas olish natijasida. Ko'pincha yo'tal pollinoz bilan birga keladi (mavsumiy changga allergiya). Kasallik turli xil daraxtlar va o'tlardan kelib chiqadi. Aytaylik, ba'zilar faqat bahorda, qayin gullaganda yo'taladi. Ba’zilarda esa allergiya yozning ikkinchi yarmida paydo bo'ladi. Uy hayvonlarining juni va mog'ordan ham bronxlar bezovta bo’lishi mumkin. Bu yoqimsiz alomat uyda suvaraklar paydo bo'lganda ham namoyon bo’ladi. Ularning so’laklari va mayda tana zarralari chang bilan aralashib, allergiya keltirib chiqaradi.  

2. Teri qurishi

Teri allergiyasi har doim ham qizil qichiydigan toshma bilan namoyon bo'lmaydi. Ba'zida allergen bilan aloqa qilgandan so'ng, odam faqat terisida quruqlikni his qiladi. Masalan, zargarlik metallari, kosmetika, tozalash vositalari va dorilar bunday reaksiyaga olib kelishi mumkin. Teri qurishi allergiyadan ekanligini anglash ko’pincha qiyin bo'ladi. Ayniqsa, qishda xonalarni isitish va tashqaridagi sovuq havo tufayli deb o'ylaymiz. Allergen faqat quyosh nuri ta'sirida o'zini namoyon qilishi mumkin – bu holat fotoallergik dermatit deb ataladi. Uning sababi mutlaqo zararsiz narsalar: soqol olish uchun losyon, parfyumeriya va hatto quyosh ta’siriga qarshi krem va boshqalar bo'ladi.  

3. Bosh og'rig'i

Allergiya bo'lganingizda ba'zida burun bo’shliqlarida yallig'lanish sababidan og'riq paydo bo'ladi. Sog'lom odamda ularning ichi bo'sh bo’ladi, ammo allergen bilan aloqa qilganda shish paydo bo'ladi, bu teshiklarni to'sib qo'yadi va bo’shliqlar ichidagi bosimni keltirib chiqaradi. Ba'zida og'riq yonoqlarga, jag'ga, boshning orqa qismiga ta'sir qiladi. Bu og’riq yengil yoki kuchli bo'lib o'zgarib turishi mumkin. Masalan, uyg'onganidan keyin odam o'zini yomon his qiladi va o'rnidan turganda alomatlar kamayadi. Chang, mog'or va uy hayvonlarining junlari bu reaksiyaga sabab bo'ladi. Kasallikning bundan boshqa belgilari bo'lmasligi ham mumkin. Ba'zi allergiya bilan og'riganlar migrenni boshdan kechirishadi, bu pulsatsiyalanuvchi og'riq odatda boshning yarmini qoplaydi. Yorqin nurda ahvol yomonlashadi va ba'zida ko'ngil aynishi ham kuzatiladi. Hatto yong’oq, tuxum yoki sut kabi oziq-ovqat mahsulotlari ham bunga sabab bo'lishi mumkin.  

4. Ko'ngil aynishi va qayt qilish

Immunitet tizimi xavfli deb hisoblagan moddaga duch kelganda gistaminni ishlab chiqaradi. Ushbu neyromediator allergenlarni tanadan chiqarib yuboradigan jarayonlarni ishga tushiradi. Oddiy vaziyat: odam burun orqali allergendan nafas oladi, burun oqishi va aksirish paydo bo'ladi. Oziq-ovqatga allergiyada ko'ngil aynishi va qayt qilish kabi belgilar bo’ladi, ularni esa ko’pincha ovqatdan zaharlanish deb o’ylaymiz. Bundan tashqari, og'iz bo’shlig’ida qichishish, bosh aylanishi, qorin og’rig’ini his qilish mumkin. Ko'pincha kasallik diareya bilan birga ham keladi. Deyarli har qanday ovqatga allergiya bo’lish mumkin, ammo reaksiyani tez-tez keltirib chiqaradigan ovqatlar mavjud. Bularga sut, tuxum, yong’oq, baliq, mollyusklar kiradi.  

4. Charchoq va uyqusizlik

Turli xil allergenlar orasida juda keng tarqalganlari — yostiq va choyshablarda uchraydigan uy hayvonlari junlari yoki burgalar. Ular kasallikni qo'zg'atganda odam kechasi bezovtalanib uxlaydi. Inson buni sababi allergiya ekanligi bilmay qoladi, ayniqsa boshqa alomatlar yengil bo'lsa. U shunchaki charchoq va asabiylikni boshdan kechiradi, xuddi uyqusizlikka duchor bo’lgani kabi. Ushbu holat yallig'lanishni keltirib chiqaradi – u tana allergiya alomatlariga qarshi kurashganda paydo bo'ladi.  

5. Nafas qisilishi

Changga toqat qilolmaydigan odamlar ko'pincha bunday alomatga duch kelishadi. Tomoq va nafas yo'llarining shishishi o'pkaning yetarli miqdordagi havoni ushlab turishini qiyinlashtiradi. Boshqa hollarda, yallig'lanish jarayonlari halqumda paydo bo'ladi. Allergen bilan uzoq muddatli aloqa surunkali laringitga olib kelishi mumkin (odamning tomog'i tez-tez og'riydi va ovozi xirillaydi). Mog'or allergiyasi ba’zi hollarda pnevmoniyaga ham olib keladi, chunki zamburug’ sporalari o'pkaga kirib oladi.  

6. Tashvishlanish

Ko'pincha tashvish hissi allergiya bilan ham bog'liq. Biror kishi allergenga duch kelganda tashvish hissi kuchayishi mumkin. Masalan, u gullarni hidlaydi yoki ma'lum bir taomni tatib ko'radi, biroz o'tib unda bu his paydo bo'ladi. Buning sababi sitokinlardir. Ular yallig'lanishga qarshi molekulalar bo'lib,  allergiya paytida ajralib chiqadi va umumiy ruhiy holatga ta'sir qiladi. Bundan tashqari, tashvish kasallikning boshqa belgilari bilan qo'zg'atiladi, masalan, uyqusizlik. Bunday alomatlarni e'tiborsiz qoldirish va asosiy kasallik bilan bog'liqlikni sezmay qolish oson, chunki kattalar ko'pincha tashvishlanishni allergiya emas, balki stress bilan izohlashadi. Allergiya har doim ham erta bolalikdan boshlanmaydi. Ilgari u bilan bog’liq hech qanday muammolarni sezmagan kattalar ham unga duch kelishi mumkin. Nafaqat bahorda, balki boshqa mavsumlarda ham sog’lig’ingiz yomonlashishini his qilishingiz mumkin, chunki ba'zi allergenlar yil davomida siz bilan bo’ladi. Agar g'ayrioddiy alomatlar paydo bo'lsa, darhol mutaxassis shifokorga murojaat qilishingiz kerak.  

Anafilaktik shok – bu allergiyaning eng og’ir shaklda namoyon bo’lishi. Bu hayot uchun xavfli bo'lgan begona moddalarga tananing reaksiyasi. Shok tananing barcha tizimlari va organlariga ta'sir qiladi, u birdan paydo bo'ladi va shoshilinch tibbiy yordamni talab qiladi. Anafilaksiya – bu hayot uchun xavfli allergik reaksiya. U yong'oq yeyish yoki ari chaqishi kabi allergenlardan keyin bir necha soniya yoki daqiqa ichida paydo bo'lishi mumkin. Anafilaksiya o'zini turli yo'llar bilan namoyon qiladi: qichishish, bronxospazm, Kvinke shishi. Anafilaktik shok uning eng og'ir shakli hisoblanadi – qon bosimining keskin pasayishi, o'pkaning shishishi, nafas yetishmovchiligi kabi alomatlar bilan kechadi. Bunday holat o'limga olib kelishi ham mumkin. Anafilaktik shok adrenalin inyeksiyasini va shoshilinch tibbiy yordamni talab qiladi. Kelajakda bunday odam allergologning doimiy nazorati ostida bo’lishi kerak. Ko'p odamlar anafilaksiya va anafilaktik shok atamalari bir narsani anglatadi deb o’ylaydi, ammo bunday emas. Anafilaktik shok – bu anafilaksiyaning asorati bo'lib, u mushaklarning tonusini keskin yo'qotish tufayli qon bosimi sezilarli darajada pasayganda paydo bo'ladi. Uning natijasida qon tanada yaxshi aylanmay qoladi. Allergiya odamning immun tizimi  biron bir allergenga haddan tashqari ta'sirchan bo’lib qolganda paydo bo'ladi. Ushbu reaksiya tanani toshma, qichishish yoki burun oqishi kabi allergiya alomatlarini yuzaga keltiradigan kimyoviy moddalarni (gistamin, bradikinin, sitokinlar) ishlab chiqarishga olib keladi. Agar odamning immun tizimi allergenga haddan tashqari ta'sirchan bo’lib qolsa, u organizmning bir nechta tizimlariga ta'sir qiluvchi kimyoviy moddalarni chiqarishi mumkin. Bu anafilaksiya va anafilaktik shokga olib kelishi mumkin. Anafilaktik shok haqida faktlar:

• anafilaktik shok hayot uchun o'ta xavfli holatdir;
• anafilaktik reaksiyalarga uchragan odamlar anafilaktik shok xavfi ostida hisoblanadi;
• anafilaktik reaksiyalarga uchragan odamlar doim o’zlari bilan adrenalin inyeksiyasini olib yurishlari kerak.

Kattalarda anafilaktik shokning sabablari

Kattalardagi anafilaktik allergik reaksiyalar sensibilizatsiyaning dastlabki bosqichidan (allergenga antitanalar ishlab chiqarish) keyin rivojlanadi. Odatda, antigenler bilan uchrashganda, organizm xavfli bosqinchilarga, shu jumladan viruslar va bakteriyalarga ham hujum qilishi mumkin bo'lgan oqsillarni ishlab chiqaradi. Bu kasallikni imkon qadar tezroq yengish uchun kerak. Allergiyada esa immunitet tizimi tanaga xavfli bo'lmagan moddalarga ham ta’sirchan bo’lib qoladi. Ba'zi allergenlar boshqalarga qaraganda ko’proq allergiyaga sabab bo’ladi. Masalan:

• hasharotlar chaqishi natijasida tanaga kiradigan zaharlar;
• ba’zi mahsulotlar (aniqrog'i, oziq-ovqat oqsillari): yong'oq, mollyuskalar va tuxum;
• lateks zarralari;
• penitsillin, anesteziya vositalari va aspirin kabi dorilar.

Biroq, insonni allergiyasi bo'lgan har qanday modda anafilaktik reaksiyaga olib kelishi mumkin. Agar allergiya xurujiga nima sabab bo'lganini bilmasangiz, maxsus testlar allergenni aniqlashga yordam beradi. Ba'zi hollarda esa anafilaksiya sababini aniqlash mumkin emas.

Xavf omillari

Anafilaksiya uchun juda ko'p xavf omillari ma'lum qilinmagan. Ularga quyidagilar kiradi :

• oldingi anafilaksiya. Agar sizda bir marta anafilaksiya bo'lgan bo'lsa, bu jiddiy reaksiyani boshdan kechirish xavfini oshiradi, keyingi reaksiyalar birinchisiga qaraganda jiddiyroq bo'lishi mumkin;
• allergiya, shu jumladan bronxial astma;
• yurak-qon tomir kasalliklari;
• ba'zi dorilarni qabul qilish — monoaminoksidaza ingibitorlari, beta-adrenoblokatorlar.

Kattalarda anafilaktik shok belgilari

Anafilaktik shokning mumkin bo'lgan alomatlariga nafas olish qiyinlashuvi yoki tomoq shishishi kiradi. Aksariyat odamlar anafilaksiya alomatlarini ovqatdan, dori-darmonlarni qabul qilishdan yoki allergen bilan boshqa shaklda aloqa qilishdan keyin bir necha daqiqada his qilishadi. Kamdan kam hollarda alomatlar bir necha soatdan keyin paydo bo'ladi. Anafilaktik reaksiyaning eng keng tarqalgan belgilariga quyidagilar kiradi:

• toshma, diareya yoki burun bitishi;
• nafas olish qiyinlashuvi yoki xirillash;
• hushidan ketish, bosh aylanishiga olib kelishi mumkin bo'lgan past qon bosimi;
• og'iz, til yoki tomoqning shishishi;
• shishgan lablar;
• bo'g'ilish hissi yoki yutish bilan bog'liq muammolar.

Anafilaktik shok holatida bo'lgan odam, shuningdek, isitma, quloqlarda shovqin, bosh og'rig'i va ko'krak qafasida og'riqni his qilishi mumkin.

Anafilaktik shokning dastlabki belgilari

Anafilaktik shokning dastlabki belgilari turlicha bo'lib, ular nisbatan yengil ko'rinishda bo’lishi mumkin. Bularga toshma, qichishish yoki qo'rquv hissi kiradi. Odamda anafilaktik shok bo'lishi mumkinligi haqida dastlabki belgilar:

• yuz va tananing terisi qizarib ketadi;
• dudoqlar yoki yuzning shishishi paydo bo'ladi;
• xirillash, bo'g'ilish, yo'tal bo’lishi mumkin;
• nafas qisilishi kuchayadi, nafas olish qiyinlashadi.

Kattalarda anafilaktik shokni davolash

Agar siz yoki yaqinlaringiz jiddiy allergik reaksiyaga duch kelsa, shoshilinch tibbiy yordamga murojaat qiling.

Birinchi yordam

Belgilar o'z-o'zidan yo'qolishini kutmang. Agar adrenalin avtoinyektori bo'lsa, uni darhol tanaga kiriting. Inyeksiyadan keyin vaziyat yaxshilansa ham, alomatlar qaytmasligiga ishonch hosil qilish uchun tez yordam bo'limiga murojaat qilish kerak.

Diagnostika

Agar ilgari jiddiy allergiya xuruji yoki anafilaksiya alomatlari bo’lgan bo'lsa, shifokoringizga murojaat qiling. Anafilaksiyani tashxislash va u bo'yicha uzoq muddatli davolash olib borish qiyin. Allergiya va immunologiya bo'yicha ixtisoslashgan shifokorga murojaat qilish kerak.

Zamonaviy davolash usullari

Adrenalin inyeksiyasi anafilaksiya bilan og'rigan odamlarni davolashning asosiy usuli hisoblanadi. Ushbu inyektor allergik reaksiya paytida hosil bo'lgan moddalarning ta'sirini zararsizlantiradigan adrenalin gormonining bir dozasini o'z ichiga oladi. Shuningdek, u shokni oldini oladi yoki uning zarba jarayonini qaytaradi. EpiPen odatda to'g'ridan-to'g'ri songa kiritiladi va faqat shifokorning tavsiyasi bilan beriladi. Odamlar, agar ular dastlabki alomatlarga duch kelsa yoki anafilaktik reaksiya paydo bo’ladi deb taxmin qilsalar, tez yordam chaqirishlari kerak. Uyda anafilaksiyani davolash xavfsiz emas. Agar odam davolanishni kechiktirsa, bu o'limga olib kelishi mumkin. Davolash har doim adrenalinni kiritish bilan boshlanadi. Kuchli anafilaktik shok holatida odam qo'shimcha davolanishga muhtoj bo'lishi mumkin. Bu quyidagi muolajalar va dori-darmonlarni o'z ichiga olishi mumkin:

• kislorod terapiyasini o'tkazish;
• kislorod moslamasidan nafas olish;
• nafas olish yo'llarining shishishini kamaytirish uchun beta-agonist inyeksiyasi;
• allergiya reaksiyasini kamaytirish uchun antigistaminlar;
• qon tomirlarini toraytiradigan va qon bosimini oshiradigan dorilar;
• allergik reaksiyalarni blokirovka qilish va shishishni kamaytirishga yordam beradigan kortikosteroidlar.

Anafilaktik reaksiyalari bo'lgan odamlar yana nimalarga alergiyasi borligini bilishlari muhimdir. Odatda, shifokorlar allergiya testini o'tkazishni maslahat berishadi, chunki bitta moddaga anafilaktik reaksiyalari bo'lgan odamlarda boshqa allergenlarga ham kuchli allergik reaksiyalar bo'lishi mumkin.

Anafilaktik shokning oldini olish

Anafilaksiyani oldini olishning eng yaxshi usuli bu reaksiyani keltirib chiqaradigan moddalardan saqlanishdir. Shuningdek:

• ba'zi dorilar yoki boshqa moddalarga allergiyangiz borligini ko'rsatish uchun tibbiy ogohlantirish yorlig'i yoki bilaguzuk taqing;
• buyurilgan dori-darmonlarni har doim yoningizda saqlang. Agar sizda adrenalin avtoinyektori bo'lsa, yaroqlilik muddatini tekshiring va muddati tugashidan oldin yangisini olganingizga ishonch hosil qiling;
• dori-darmonlarga allergiyangiz bo’lsa, bu haqida barcha shifokorlaringizni ogohlantiring;
• agar hasharotlarga chaqishiga allergiyangiz bo'lsa, ulardan ehtiyot bo'ling – uzun yengli kiyim kiying. Yalangoyoq o't ustida yurmang, yorqin ranglardan saqlaning, parfyumeriya, odekolon yoki xushbo'y losyonlardan foydalanmang, ochiq bankalardan ochiq havoda gazli ichimlik ichmang. Chaquvchi hasharotlarga duch kelsangiz keskin harakat qilmang va sekin uzoqlashing;
• agar sizda oziq-ovqat allergiyasi bo'lsa, sotib olgan va iste'mol qilgan barcha oziq-ovqat mahsulotlarining yorliqlarini diqqat bilan o'qing. Ishlab chiqarish jarayonlari o'zgarishi mumkin, shuning uchun siz odatda iste'mol qiladigan oziq-ovqat mahsulotlarining yorliqlarini vaqti-vaqti bilan tekshirib turish muhimdir. Agar siz ko’chada tayyorlangan ovqatlarni yeyishga qaror qilsangiz, har bir taom qanday tayyorlanishini so'rang va unda qanday ingrediyentlar borligini bilib oling. Axir, sizda allergiya bo'lgan oz miqdordagi oziq-ovqat ham jiddiy reaksiyaga olib kelishi mumkin.

Ko’p beriladigan savollar va ularning javoblari

Anafilaktik shok nima uchun xavfli?

Anafilaktik shok o'limga olib keladigan nafas olish asoratlarini keltirib chiqarishi mumkin. O'z vaqtida davolanmasa, odamda nafas olish yetishmovchiligi rivojlanadi. Agar ular uzoq vaqt nafas olmay qolsa, miyaga zarar yetadi.

Anafilaktik shokda qanday asoratlar bo'lishi mumkin?

Anafilaksiya bilan og'rigan ba'zi odamlarda ikki fazali reaksiya deb ataladigan ikkinchi allergik holat paydo bo'lishi mumkin. Ushbu ikkilamchi reaksiya birinchi allergik reaksiyadan 12-72 soat o'tgach sodir bo'lishi mumkin. Ikki fazali reaksiya odatda birinchisiga qaraganda unchalik jiddiy emas, ammo ba'zida u hayot uchun xavfli bo'lishi mumkin.

Anafilaktik shokni xalq tabobati bilan davolash mumkinmi?

Hech qanday holatda. Hatto birinchi yordamni ko’rsatish va tez yordam chaqirishni kechiktirish ham ham hayot uchun xavflidir.      

Ba'zida shokoladdan bosh tortish juda qiyin, ammo shokolad tufayli terining qichishi va toshmalar paydo bo’lishi kabi mutlaqo yoqimsiz holatlar ham yuzaga keladi. Shokoladga allergiya bo’lish mumkinmi, qaysi shokoladni tanlash yaxshiroq va nima uchun shirinliklarni iste'mol qilishda me’yorni bilish juda muhimligi haqida gapiramiz. Shokolad ko'pchilik uchun sevimli shirinlikdir. Ba'zilar bir nechta shokoladli konfet bilan bir finjon qahvasiz nonushtani tasavvur qila olmaydilar. Kimdir, albatta, muhim uchrashuv yoki imtihondan oldin, "miyani ishga tushirish" uchun bir necha bo'lak shokolad iste'mol qiladi, kimdir uni stress yoki xafagarchilikdan halos bo’lish uchun yeydi. Dietologlarning ta'kidlashicha, shokolad (me’yorida iste’mol qilinsa) organizmga juda foydali. Uning tarkibida resveratrol mavjud, u tabiiy antioksidant bo'lib, yurak xastaligi, Altsgeymer kasalligi va boshqa surunkali kasalliklarga chalinish xavfini kamaytiradi. Shokolad o’zining tarkibidagi kofein va teobromin tufayli mehnat va miya faoliyatini oshiradi, shuningdek kayfiyatni yaxshilaydi va stressda yordam beradi. Ammo ba'zida sevimli taomingizni iste'mol qilish (ayniqsa ko'p miqdorda) terida qizarish, qichishish va toshmalarga olib kelishi mumkin. Allergiya nima yoki shunchaki me’yorni bilish kerakmi?  

Kattalarda shokoladga allergiya bo'lishi mumkinmi

Ko’p turdagi shokoladlar nafaqat kakaodan iboratligini ta’kidlash kerak. Unda boshqa tarkibiy qismlar, shu jumladan oqsil tuzilmalari – sut, tuxum, yong'oq, soya kabilar ham bo’ladi. Shuningdek, shokolad tarkibida xitin bo'lishi mumkin (kakao loviyalarini qayta ishlash jarayonida shokoladning o'ziga tushishi mumkin bo'lgan hasharotlarning qobig'i). Shuning uchun shokolad undagi ingridiyentlar tufayli haqiqiy allergiya alomatlarini ham, psevdoallergik reaksiyalarni ham keltirib chiqarishi mumkin. Shokolad ko'p komponentli mahsulot bo'lib, uning tarkibiga kakao (kukun yoki yog' shaklida), sut, tuxum, shuningdek turli xil qo'shimchalar – yong'oq, soya, sitrus mevalari va boshqalar kiradi. Shuning uchun shokolad iste'mol qilish tananing salbiy reaksiyasini keltirib chiqarishi mumkin. Kakaoning o'ziga esa allergik reaksiya juda kam uchraydi. Ammo shokolad tarkibida tez-tez uchraydigan yong'oq va sutga haqiqiy allergiya bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, mahsulot tannarxini pasaytirish uchun ba'zi ishlab chiqaruvchilar qimmat kakao moyi o’rniga arzon palma yog'i yoki gidrogenizlangan yog'lar aralashmasidan foydalanadi. Tarkibidagi ko'plab sun'iy aromatizatorlar, konservantlar, bo'yoqlar va E-komponentlar psevdoallergik reaksiyaga olib kelishi mumkin (alomatlari haqiqiy allergiyaga o'xshash, ammo tanada e – IgE sinfidagi immunoglobulinlar ishlab chiqarilmaydi). Shuni ham yodda tutish kerakki, har bir inson o'zining individual ta’sirlanuvchanligi va gistaminni parchalaydigan fermentlarning o'ziga xos darajasiga ega. Shuning uchun, kimdir bir martada bir kilogramm shokolad iste'mol qilishi mumkin va unda hech qanday reaktsiya kuzatilmaydi va kimdirda bir bo'lak shokoladdan keyinoq qizarish va qichish boshlanadi.

Kattalarda shokoladga allergiya qanday namoyon bo'ladi

Yuqorida ta'kidlab o'tganimizdek, shokoladning o'ziga, aniqrog'i kakaoga haqiqiy allergik reaksiya juda kam uchraydi. Ammo shokoladning o'zi gistaminoliberator bo'lganligi sababli, ko'p miqdorda toshma (darhol yoki bir muncha vaqt o'tgach o'zini namoyon qiladigan), qichishish, qizarishga olib kelishi mumkin. Ba'zida shokoladga reaksiya tumov va ko’z yoshlanishi, bosh og'rig'i yoki oshqozon-ichak traktining buzilishi (og'riq, qorin shishishi) shaklida namoyon bo'ladi. Agar tilingiz va bo’g’izingiz shishib ketayotganini his qilsangiz, nafas olish qiyinlashsa, yo'tal paydo bo'lsa, sizda anafilaktik shok, ya’ni kuchli allergik reaksiya, rivojlanayotgan bo'lishi mumkin. Bu holatda, shoshilinch tez yordam chaqirish kerak.

Kattalarda shokoladga allergiyani qanday davolash mumkin

Agar siz shokoladni suiiste'mol qilmasangiz va uni me’yordan ko’p yemasangiz, unda davolanish talab qilinmaydi. Ammo toshma yoki qichishishga duch kelsangiz, dorixonada to’g’ri kelgan antigistaminlarni sotib olmang – shifokor bilan maslahatlashing.

Diagnostika

Shifokor anamnezni to'playdi, tekshiruv o'tkazish zarurati va rejasini aniqlaydi. Agar allergik reaksiya aniq taxmin qilinsa, unda prik-testlar o'tkaziladi yoki taxmin qilingan allergenlarning har biri uchun alohida IgE izlanadi. Agar alomatlar paydo bo'lishining yana bir sababi taxmin qilinsa, terapevtik yo'nalishda tekshiruv o'tkazilishi mumkin.

Zamonaviy davolash usullari

Agar shokoladni iste'mol qilgandan keyin paydo bo'ladigan alomatlar (qizarish, qichishish, toshma) o'z-o'zidan o'tib ketishi mumkin. Agar tananing reaksiyasi kuchli bo'lsa va noqulaylik tug'dirsa, shifokor vaziyatga qarab antigistaminlarni buyuradi. Asosiysi, o'zboshimchalik bilan davolanmang, aks holda nafaqat nojo’yi ta'sirga duch kelishingiz, balki kasallikni kuchaytirishingiz mumkin.

Kattalarda shokoladga allergiyani oldini olish

Asosiy profilaktika - bu  me’yorga qat'iy rioya qilish. Odatda, shokoladni iste'mol qilishda qandaydir reaksiyaga ega bo'lgan odamlar o'z dozalarini bilishadi va shokoladni ko'p miqdorda iste'mol qilmaydilar. Bundan tashqari, sotib olayotganda, arzon palma yog'idan ko'ra, tarkibida haqiqiy kakao bo'lgan yaxshi sifatli shokoladni tanlang. Tarkibida ko'p miqdorda gidrogenizlangan yog'lar, bo'yoqlar, konservantlar va aromatizatorlar bo'lgan mahsulotlardan saqlaning.

Ko’p beriladigan savollar va ularga javoblar

Shokoladga allergiyada asoratlar bo'lishi mumkinmi? Agar asoratlar haqida gapiradigan bo'lsak, yana barchasi shokolad tarkibidagi ingridiyentlarga bog'liq deymiz. Agar unda haqiqiy allergen bo'lsa, unda bo’g’iz shishishi va bo'g'ilishga qadar jiddiy allergik reaktsiya paydo bo'lishi mumkin. Shokoladning o'zi gistaminoliberator mahsulotidir, lekin bitta konfet yoki bir necha bo'lak shokoladdan hech narsa bo'lmaysiz. Ammo agar siz bir vaqtning o'zida bir kilogramm shokolad iste'mol qilsangiz, unda qizarish va qichishish ehtimoli ko'proq bo'ladi. Agar shokoladga allergiya bo'lsa, uni o’rniga nima iste’mol qilsa bo’ladi? Agar u faqat kakaodan iborat shokolad bo'lsa, uni minimal miqdorda iste'mol qilish mumkin. Shokoladdan tashqari juda ko'p turli xil shirinliklar bor, ammo ularni ham me’yorda iste’mol qiling. Doimiy shokolad iste'mol qilish istagi tanadagi ba'zi moddalarning yetishmasligidan darak beradimi? Shokolad yeyish istagi shunchaki ovqatlanish odati bo'lishi mumkin. Ammo bu tanada magniy yoki endorfin kabi moddalar yetishmasligidan ham dalolat berishi mumkin.