"Q" Harf bo'yicha qidirish

• Brutsellyoz
• Trixofitiya - yuqumli zamburug‘ kasalligi
• Kiyik o‘t- yurakni mustahkam qiladi
• Daun sindromi
• Migren kasalligi (So‘ragan edingiz)

Bu makroelementlar yurak mushaklarining tashqi ta‘sirlarga chidamliligini ta’minlaydi. Kaliyga boy mahsulotlarga olxo‘ri, o‘rik, qovoq, karam, kartoshka, banan, na’matak kabilar misol bo‘ladi. Qora non, suli, tariq, lavlagi, sabzi, yong‘oq, petrushka bargida magniy ko‘p bo‘ladi. Shuning uchun ushbu mahsulotlarni dasturxoningizga qo‘shganingiz ma’qul.

C vitaminiga boy mahsulotlarni iste’mol qiling

Bu vitamin tomirlar mustahkamligini ta’minlaydi, moddalar almashinuvida ishtirok etadi. C vitamini na’matak, qora qoraqat, sitrus mevalarda juda ko‘p bo‘ladi. Vitaminning to‘la saqlanishi uchun yuqoridagi mahsulotlarni xomligicha iste’mol qilish tavsiya etiladi.

Ushbu maqolani ham oqishingizni tavsiya etamiz: Arterial gipertoniyaning qanday turlari farqlanadi?

Ushbu maqolani ham o‘qing:Qon bosimi oshganda birinchi yordam ko‘rsatish

© Kun.uz / Lifehacker.ru

Qon bosimi hammada har xil bo‘ladi. Kim uchundir 100/60 qon bosimi o‘rtacha hisoblansa, boshqa biri uchun esa bu juda past sanaladi. Butunjahon Sog‘liqni Saqlash Tashkilotining normalariga ko‘ra, 120/80 dan 160/95 gacha bo‘lgan qon bosimi normal hisoblanadi. Qon bosimi 140/90-160/95 chegarasida bo‘lsa, bunday kishilarda gipertonik kasallikka chalinish xavfi yuqori.

Belgilari

Qon bosimi oshganda bemorda bosh og‘rib, aylanadi. Og‘riq asosan ensa sohasida bo‘ladi, ba’zi hollarda ko‘zlar qizarishi ham mumkin. Bemorning ko‘ngli aynib, qon bosimi juda ko‘tarilib ketganda qayt qiladi, yurak sohasida og‘riq sezadi. Yurak tez urishi, qizib ketish, nafas yetishmasligini ham kuzatish mumkin.

Xavf guruhiga kimlar kiradi?

Yosh o‘tishi bilan ortiqcha vaznga ega bo‘lgan, spirtli ichimliklar ichuvchilarda, chekuvchilarda, shuningdek, tuzlama shinavandalari va kamharakatli kishilarda qon bosimi oshish xavfi yuqori.

Bilib qo‘ygan yaxshi!

Har besh kishining bittasida gipertoniya, ya’ni qon bosimi oshishi kuzatiladi. «Qon bosimini tushirsam bo‘ldi, davolanish shart emas», degan yanglish fikr mavjud. Ammo «ko‘za kunda emas, kunida sinadi...» Yuqori qon bosimi bilan yillab yashash mumkin, ammo uning oshishi oqibatida kichik arteriyalar shikastlanadi. Kasallik miya insulti, miokard infarkti, yurak va buyrak faoliyati yetishmovchiligi, ko‘z pardasi ko‘chishi va hatto ko‘rlikka ham olib kelishi mumkin. Gipertoniyani tamoman davolab bo‘lmagani sababli uni doimiy ravishda muolaja qilib yurish zarur.

Qon bosimingiz oshsa...

Har bir kishining qon bosimi jismoniy xususiyatlaridan kelib chiqqan holda o‘zgarib turadi. Jismoniy mehnat, stress, hayotiy tashvishlar paytida u ko‘tarilsa, uyqu va dam olish chog‘ida aksincha, tushadi.

Ba’zi-ba’zida oshib turadigan qon bosimi xavfli bo‘lib, to‘qimalar birdaniga tushgan bu og‘irlikni «ko‘tara» olmasligi mumkin. O‘z normal qon bosimingizni bilish uchun vaqti-vaqti bilan uni o‘lchab turing.

Nima yeyish mumkin?

• 40 yoshdan oshganlar hech bo‘lmaganda oyda bir marta qon bosimini o‘lchab turishlari shart.
• Ortiqcha vazn evaziga organizm zo‘riqib ishlaydi. Bu esa yurak va qon tomirlarini ham zo‘riqtiradi, qon bosimi oshadi. Vazn o‘rtacha holga kelganda, qon bosimi ham o‘z normal holatini tiklaydi.
• Qon bosimingiz yuqori bo‘lsa, tuz iste’molini kamaytiring. Turli tuzlama va dudlangan mahsulotlarni esa umuman yemagan ma’qul. Tuz tanada suyuqlik yig‘ilib qolishiga va tanada shish paydo bo‘lishiga olib keladi.
• Yurak mushaklarini mustahkamlash uchun magniy va kaliyga boy mahsulotlar iste’mol qiling. Masalan, quritilgan mevalar, grechka, dukkakli o‘simliklar…
• Shuningdek, turli hayvonot yog‘lari iste’molini kamaytirib, ular o‘rniga o‘simlik yog‘lari ishlating. Ayniqsa, zig‘ir yog‘i foydali.
• Jismonan faol bo‘ling, doimiy ravishda jismoniy mashqlar bilan shug‘ullaning. Ammo bu mashg‘ulotlar og‘irlik (tosh, gantel) ko‘tarishdan iborat bo‘lmasin.
• Suyuqlik iste’molini nazorat qiling. Tana vaznining 1 kilosiga 30 gr. suyuqlik to‘g‘ri keladi. Masalan, vazningiz 70 kilo bo‘lsa, sutka davomida 2 litr suv ichishingiz mumkin. Lekin uyquga yotishdan 2 soat avval suyuqlik ichmang.

Yodingizda bo‘lsin!

Ko‘p asabiylashadigan odamlarda qon bosimi oshishi ko‘p kuzatiladi. Salomatligingiz uchun muhimi: to‘laqonli uyqu. O‘zingizni ko‘p toliqtirmang va asablaringizni asrang.

Shuningdek, ba’zi dori vositalari ham (masalan, oral kontratseptivlar) qon bosimi oshishiga olib kelishi mumkin. Kasallikni davolamaslik umringizni qisqartiradi.

Uy sharoitida…

• Qon bosimingiz ko‘tarilganda eng avvalo yarim yotgan holda o‘tiring, boshingiz tanaga nisbatan balandroqda bo‘lsin.
• Shifokor tavsiya qilgan dorini iching va yarim soat mobaynida o‘rningizdan turmang.
• Gipotenziv dorilar uzoq muddatga uzluksiz qabul qilish uchun buyuriladi. Shu sababli dorini qabul qilishni o‘zboshimchalik bilan to‘xtatmang.
• Kiyik o‘ti, achchiq ko‘k choy damlab iching.
• Qon bosimingizni o‘lchab turing. Agar u ikki soat mobaynida tushmasa, zudlik bilan «Tez yordam» chaqiring.

Kichik maslahat

Bir oy davomida ertalab va kechqurun qon bosimingizni o‘lchang. Shunda o‘rtacha qon bosimingizni bilib olasiz. Bu ma’lumot shifokor sizga dori buyurishida qo‘l keladi.

Behzod RAHIMQULOV,
umumiy amaliyot shifokori.
"Darakchi" gazetasi.

• Ateroskleroz;
• Buyrak va buyrak usti bezi kasalliklari
• Qalqonsimon bez funksiyasining buzilishi.

Birlamchi gipertenziya turli xil omillar taʼsirida yuzaga chiqadi. Bu kabi faktorlar quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

• Nasliy omil;
• Ortiqcha tana vazni;
• Stress va zoʻriqish;
• Spirtli ichimliklar ichish, tamaki mahsulotlarini chekish, kofe va boshqa energetik ichimliklar koʻp qabul qilish;
• Notoʻgʻri ovqatlanish tartibi.

Gipertonik kriz simptomlari va birinchi yordam koʻrsatish

Gipertoniya odatda belgilarsiz kechadi, organizmda kechayotgan patologik holatni inson avvaliga sezmaydi. Oʻz vaqtida chora koʻrmaslik keyinchalik jiddiy oqibatlarga olib keladi, masalan gipertonik kriz va boshqa jiddiy asoratlar.

Gipertonik kriz – qon bosimining birdan koʻtarilishi va qon bosimi koʻrsatkichlarining kritik shkalalardan oʻtib ketishi koʻpincha quyidagi simptomlar bilan namoyon boʻladi:

• Nafas olishning qiyinlashuvi;
• Koʻkrak sohasidagi ogʻriq, taxikardiya;
• Kuchli bosh ogʻrigʻi, bosh aylanishi;
• Koʻrish bilan bogʻliq muammolar, koʻz ichi qizarishi, koʻz ichki bosimining ortishi;
• Koʻngil aynishi va qayt qilish;
• Teri qoplamalarining qizarishi va haroratning biroz oshishi;
• Tananing ayrim sohalari yoki qoʻl va oyoqlarning oqarishi.

Yuqorida keltirib oʻtilgan belgilar boshqa kasalliklarda ham yuzaga chiqishi mumkin, shu sababli simptomlar paydo boʻlishi bilanoq qon bosimini oʻlchash kerak, agar koʻrsatkichlar kritik darajada boʻlsa, zudlik bilan tez tibbiy yordamga murojaat etish zarur.

Shifokor kelguniga qadar quyidagi chora tadbirlar amalga oshirilishi kerak:

1. Bemorni qulay joyga joylashtirish, tananing yuqori qismini biroz koʻtarish (har qanday jismoniy harakatdan cheklash, bemorni qimirlatmaslik);
2. Bemorni kiyimlarni boʻshatish, yaʼni boʻyin tugmalari yechiladi, kamarlar boʻshatiladi;
3. Toza havo kirishini taʼminlash uchun oyna va fortochkalar ochiladi.
4. Agar bemorga qon bosimini tushiruvchi preparatlar avvaldan yozib berilgan boʻlsa, rejimdan tashqari qabul qilish. Tez yordam sifatida Nifedipin yoki Kaptopril tabletkalaridan bir donasini til ostiga soʻrish uchun berish mumkin (Shifokor tavsiyasiga koʻ​ra). Koʻkrak va koʻkrak orti sohasida ogʻriq boʻlsa, Nitroglitserin tabletkasidan berish;
5. Sedativ vositalardan berish ham yaxshi samara beradi (Korvalol, Valokordin) – ular bemorni tinchlantiradi va umumiy ahvolini yaxshilaydi;
6. Iliq muolajalar (xantallar, grelkalarni oyoqqa qoʻyish) ham qon bosimini biroz tushiradi.

[box type="info" align="aligncenter" class="" width=""]Bemor bilan yengil suhbat qurish va uning hayolini chalgʻitish ham bemorning kasallik haqida ortiqcha qaygʻurmasligiga sabab boʻladi.[/box]

Qon bosimi oshishi davosi va profilaktikasi

Ikkilamchi gipertoniyada asosiy kasallikni davolash oʻz-oʻzidan arterial qon bosimi oshishini ham bartaraf etadi. Boshqa holatlarda arterial gipertenziyaning boshlangʻich davrlarida va kasallik profilaktikasida hayot tarzi, kun tartibi, odatlar va ovqatlanish tartibini oʻzgartirish kerak boʻladi. Bu maqsadda mutaxassislar quyidagi tavsiyalarni beradilar:

Qon bosimini tushirishning eng samarali usuli tana vaznini meʼyorga keltirishdir. Buning yoʻli oson: kamroq va toʻ​gʻ​ri ovqatlanish, ayniqsa yogʻli qovurilgan, shirin, dudlangan mahsulotlar isteʼmolini kamaytirish va koʻproq aktiv harakatda boʻlish;

Stress – arterial qon bosimi oshishiga olib keluvchi eng salbiy holat. Stress vaqtida ajralib chiqadigan gormonlar qon tomirlarni toraytiradi va qon bosimi oshishiga sabab boʻladi. Shu sababli stress holatlariga tushmaslikka harakat qilish kerak, shunchaki oʻzingizni xotirjam saqlang;

Ishdagi charchoqlar va doimiy zoʻriqib yashash – bu ham stressning bir koʻrinishi, hattoki bir martalik stress holatidan ham koʻra xavfliroq. Ilmiy izlanishlar koʻrsatishicha bir hafta davomida 41 soatdan koʻp ishlash gipertonik kasalliklar rivojlanish xavfini 15 % ga oshiradi;

Uyqu – organizm sogʻligʻi uchun eng kerakli fiziologik holat. Gipertonik kasallikning boshlangʻich davrlarida uyqu soatini uzaytirish qon bosimini meʼyorga kelishiga sabab boʻladi;

Jismoniy harakatlar – gipertonik kasallik profilaktikasida samarali usul hisoblanadi. 30 daqiqa davomida yurib sayr qilish qon bosimini 8 mm.Hg ustuniga pasaytiradi. Bundan tashqari, har qanday sport turi bilan shugʻullanish, har qanday jismoniy harakatlar ham organizm uchun foydali;

Tuz koʻp isteʼmol qilish qon bosimi oshishiga olib keladi. Ovqatlanish ratsionidan tuzni oz miqdorda kamaytirish ham arterial qon bosimi pasayishiga olib keladi. Organizm kunlik qabul qilinishi kerak boʻlgan tuz miqdori 1,5-2 gr.dan oshmasligi kerak;

Qon bosimini tushiruvchi ayrim mahsulotlar ham bor. Bularga meva va sabzavotlar kiradi, ayniqsa tarkibida kaliy va magniy mikroelementlari koʻp saqlovchi turlari. Bu kabi mevalarga kartoshka, lavlagi, pomidor, dukkakli mahsulotlar, banan, apelsin, kivi, uzum va anjir kiradi. Bundan tashqari, qon bosimini tushirishda boyarshnik, imbir, kurkuma, sarimsoq piyoz, zaytun moyi va yongʻoq ham muhim ahamiyatga ega.

Qon bosimi oshganda birinchi yordam koʻrsatishda qoʻllaniladigan dori preparatlari

Nifedipin (Fenigidin)

Qon bosimini tushiruvchi preparat. Qon bosimini tushiradi, koronar qon aylanishini yaxshilaydi, periferik qon tomirlarni kengaytiradi. Odatda tabletka shaklida buyuriladi, taʼsir etuvchi modda 10 mg saqlanadi. Gipertonik kriz vaqtida 1 tabletka (10 mg) til ostiga tashlab soʻriladi. Agar ehtiyoj boʻlsa, 30 daqiqa oʻtgach yana bir tabletka soʻrilishi ham mumkin. Bu doir preparatini uzoq muddatga qabul qilish faqatgina shifokor mutaxassis tomonidan buyuriladi.

Kaptopril

Gipotenziv vosita – qon tomirlarni kengaytiradi, periferik oqim qarshiligini kamaytiradi va koronar qon aylanshini yaxshilaydi. Gipertonik kriz vaqtida bir tabletka til ostiga tashlanadi (25 mg). Tabletka shaklida chiqariladi 12,5 mg, 25 mg yoki 50 mg.

Valokordin

Etilbromizovalerianat, fenobarbital, yalpiz moyi va xmel kabi moddalardan iborat preparat. Sedativ va yengil uyqu chaqiruvchi taʼsirga ega, spazmolitik va qon tomirlarni kengaytiruvchi vosita. Tomchi koʻrinishida chiqariladi va ogʻiz orqali qabul qilinadi. Qisqa muddatda taʼsir etishi uchun preparat 40 tomchi suvda eritilib qabul qilinadi.

Valeriana nastoykasi

Sedativ, yengil spazmolitik va yengil uyqu chaqiruvchi taʼsirga ega. Gipertonik kasalliklarning boshlangʻich davrlarida qabul qilganda yaxshi samara beradi. Arterial qon bosimi oshganda tinchlantiruvchi vosita sifatida qoʻllaniladi, nerv tizimi qoʻzgʻaluvchanligini kamaytiradi, nastoykadan 20-30 tomchi koʻp boʻlmagan suvda eritiladi va bemorga ichishga buyuriladi.

[box type="error" align="aligncenter" class="" width=""]Maqoladagi maʼlumotlar tanishish maqsadida berilgan. Ushbu maqolada berilgan dori preparatlarini qoʻllashga qarshi koʻrsatmalar mavjud. Qoʻllashdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashishingiz zarur. Agar sizni qon bosimi oshishi bezovta qilsa, albatta, “Tez tibbiy yordam” ga va profilaktika maqsadida shifokorga murojaat qilishingizni tavsiya etamiz.[/box]

Maqola 29.10.2018 sanasida yangilandi.

Qon bosimining JSST ma'lumotlariga ko‘ra me’yoriy darajasini bilish uchun mana bu maqolani o‘qing

Arterial qon bosimining ko‘tarilishi kishi individiual (shaxsiy) xususiyatlariga, turmush tarziga va kasbiga bog‘liq. Yosh o‘tgan sari u balandlashib boradi. Jismoniy va ruhiy zo‘riqish ta’sirida ham qon bosimi oshadi.

Ammo muntazam ravishda og‘ir jismoniy mehnat bilan shug‘ullanuvchi kishilar va sportchilarda arterial bosim 100-90/60-50gacha tushishi ham mumkin.

Gipertoniya, ya’ni xafaqon dardi tashxisi qachon qo‘yiladi?

Arterial gipertoniya tasxhisi, shifokor qabulida bemorning bosimi ikki yoki undan ortiq marotaba 140/90 dan ortiq ko‘tarilganda qo‘yiladi.

Gipertoniya turlicha bo‘lishi rostmi?

Arterial gipertoniyaning birlamchi, ya’ni yurak qon-tomir tizimiga bog‘liq turi ko‘p uchraydi. Arterial gipertoniya bilan og‘rigan bemorlarning 3/4 qismida kasallikning aynan shu shakli kuzatiladi. Ikkilamchi gipertoniya esa buyrak kasalliklarida, endokrin tizimning buzilishlarida va boshqa xastaliklarning alomati sifatida yuzaga chiqadi.

Gipertoniyaning kelib chiqish sabablari nimada?

Gipertoniya kelib chiqish sabablarining barchasi aniqlangan deb bo‘lmaydi. Mutaxassislarning ko‘pchiligi bu kasallik turli omillar ta’sirida rivojlanishini ta’kidlaganlar.

Bu omillarning asosiylari quyidagilar:

• irsiy moyillik;
• uzoq davom etgan asab-ruhiy zo‘riqish;
• me’yoridan ortiq osh tuzi iste’mol qilish;
• ortiqcha vazndor bo‘lish, ya’ni semirish.

Kasallik alomatlari qanday?

Kasallik asta-sekinlik bilan avj oladi. Dastlab vaqti-vaqti bilan bosh og‘riydi, yurak tez-tez urishi, holsizlanish, quloqda shovqin yoki bitishi, arterial bosimning ko‘tarilib-tushishi kabi holatlar kuzatiladi. Keyin ba’zida qo‘l-oyoq barmoqlari uvushadi, uyqu buzilishi, ko‘zlar oldida uchqunlar ko‘rinadi, tez charchash alomatlari vujudga keladi. Arterial bosim muntazam ravishda ko‘tarilsa, qon-tomirlarda sklerotik o‘zgarishlar, ya’ni pilakchalar paydo bo‘ladi. Bu holat bir necha yillargacha davom etishi mumkin.

Arterial gipertoniyaning uchta darajasi farqlanib:

• Birinchi darajada qon bosimi: 140-159/90-90.
• Ikkinchi darajada qon bosimi: 160-179/100-109.
• Uchinchi darajada qon bosimi: 180/110 mm. simob ustuniga teng bo‘ladi.

Ikkilamchi arterial gipertoniya

Ikkilamchi arterial gipertoniya biron-bir kasallikning asorati hisoblanib, birinchi navbatda asosiy kasallikni davolash kerak. Ikkilamchi arterial gipertoniyaning bir necha shakli bor:

• Buyraklarga xos gipertoniya: buyraklarga qon yetarli miqdorda kelmasa, buyrak arteriyasining qisqarishi natijasida vujudga keladi. Bunda buyraklarda arterial bosimni ko‘taradigan moddalar sintezi kuzatiladi.
• Endokrin tizimga xos ikkilamchi xafaqon qator ichki sekretor bezlar kasalliklari natijasida rivojlanadi.
• Gemodinamik, ya’ni mexanik gipertoniya shoh tomir(aorta)ning qisqarishi natijasida vujudga keladi.
• Neyrogen: bosh miya shishlarida, insult, shikastlanishlarda va kalla suyagi ichidagi bosim ko‘tarilishi natijasida rivojlanadi.
• Dorivor vositalarga bog‘liq gipertoniya: og‘iz orqali ichiladigan kontratseptivlar, yallig‘lanishga qarshi nesteroidli vositalar, endokrin va asab tizimini stimullovchi ba’zi moddalarni qabul qilish natijasida yuzaga keladi.

Qanday omillar gipertoniya rivojlanish xavfini tug‘diradi?

Bu omillar quyidagilardan iborat:

• Irsiyat. Agar onaga arterial gipertoniya tashxisi qo‘yilgan bo‘lsa, uning farzandlarida ham kasallikning rivojlanish xavfi bor. Ayniqsa, oilada ikki yoki undan ortiq qarindoshlarning bu xastalik bilan og‘riganligi moyillik xavfini yanada orttiradi.
• Yoshi. Erkaklarda arterial gipertoniya 35-50 yoshlarda, ayollarda klimaksdan keyin yuzaga kelishi mumkin. Kishi yoshi ulg‘aygan sari arterial bosim ham ko‘tariladi.
• Ziqlik (stress) va ruhiy zo‘riqish. Ziqlik gormoni bo‘lmish adrenalin yurakni tez urishga majburlab, ko‘p qon haydaydi. Natijada arterial bosim ko‘tariladi. Uzoq davom etadigan ziqlik holatida arterial bosimning ko‘tarilishi surunkali tusga aylanadi.
• Alkogol ichimliklarni iste’mol qilish arterial bosimni keskin ko‘taradi .
• Ateroskleroz. Ortiqcha xolesterin tufayli qon tomirlar ichida pilakchalar paydo bo‘lib, bosim ko‘tarilishiga sabab bo‘ladi.

Diqqat! Arterial gipertoniya o‘z navbatida aterosklerozning rivojlanishiga olib keladi, ya’ni bu ikki kasallik bir-birlari uchun o‘ta xavfli omillar sirasiga kiradigan sherik dardlar hisoblanadi.

• Kashandalik. Tamaki tutuni qon tarkibiga kirib qon-tomirlar torayishini keltirib chiqaradi. Nikotin og‘usi arteriyalar devorlarini shikastlab, aterosklerotik pilakchalarni ko‘paytiradi.
• Ortiqcha natriy. Zamondoshlarimizning aksariyati osh tuzini me’yoridan ortiq iste’mol qilishga odatlanishganliklari ham xatarli omillar sirasiga kiradi.
• Gipodinamiya. Kam harakatlanuvchi odamlar gipertoniyaga chalinish xavfi sport va jismoniy mehnat bilan faol shug‘ullanuvchi kishilarga qaraganda 1,5 barobar oshiq. Mashq qilmagan yurak zo‘riqishni ko‘tara olmaydi, moddalar almashinuvi sekinlashadi. Bundan tashqari jismoniy faollik ziqlik bilan kurashishga yordam beradi, gipertoniya esa organizmning asab tizimini bo‘shashtiradi.
• Semirish. Ortiqcha vaznli odamlarda arterial bosim yuqori bo‘ladi. Tadqiqotlarga qaraganda ortiqcha vaznning har bir kilogrammi arterial bosimni 2 birlik darajasida ko‘tarilishiga sabab bo‘ladi.

Diqqat! Agar siz ushbu moyil guruhga ikki ko‘rsatkich bo‘yicha mansub bo‘lsangiz, demak gipertoniyaga chalinishingiz xavfi bor. Shuning uchun kasallikning oldini olishga barvaqtroq, jiddiy harakat qilishingiz kerak.

Qon bosimi oshishi holati profilaktikasi uchun nima qilish kerak?

[caption id="attachment_8715" align="aligncenter" width="656"] Ushbu mahsulotlardan voz keching![/caption]

Gipertoniyaning oldini olish turli xavfli omillarini yo‘qotishga qaratilgan.

Quyidagilar qat’iy man etiladi:

• Alkogol ichimliklar iste’moliga odatlanish (ayniqsa, dorilarni birga ichish);
• kechasi bilan ishlash;
• bir kecha-kunduz davomida 7 soatdan kam uxlash;
• o‘zingizda «qo‘shniga yordam bergan» dorilarni sinab ko‘rish.

Qat’iy zarur:

• chekishni tashlash;
• tuzni iste’mol qilishni cheklash (ovqatlarga ziravor ko‘katlarni qo‘shish);
• ko‘proq mevalar, ko‘katlar, kaliyga boy mahsulotlar (o‘rik qoqi, piyoz) iste’mol qilish, oqsillarga boy ovqatlarni cheklash;
• ovqatlanish tartibiga rioya qilish (ayniqsa shu paytlarda dori ichish belgilangan bo‘lsa)
• ortiqcha vazndan xalos bo‘lish;
• turmush ikir-chikirlari, noxushliklariga ortiqcha asabiylik bilan yondoshmaslik;
• ko‘p xarakat qilish, ayniqsa, piyoda yurish va suzish foydali;
• muntazam ravishda arterial bosimni o‘lchatib yurishga odatlanish;
• shifokorning hamma tavsiyalariga rioya qilish.

Gipertoniya kasalligida qanday ovqatlanish zarur?

Arterial gipertenziyaga chalingan bemorlar 10 raqamli parhez dasturxoniga muvofiq ovqatlanishlari kerak.

Gipertoniya kasalligida qanday ovqatlanish kerakligi haqida "Gipertoniklar taomnomasi" maqolasi orqali batafsil ma'lumot olishingiz mumkin.

Ovqatlanish tartibi: go‘shtning yog‘siz turlari, suvda pishirilgan baliq, seld balig‘i (haftada 1 – 2 marta) sut va sutli mahsulotlar, yog‘siz tvorog va pishloqlar, marjumak, bug‘doy, suli yormasiga to‘yingan bo‘tqa, sabzavotli, loviyali, yormali, sutli sho‘rvalar, yog‘siz sutli sho‘rva (haftada 1 -2-marta), bir kunga 4 -5 bo‘lak oq va qora non, sabzavotlar, loviyali vinegret va salatlar, ko‘rinishi yaxlit va tuzlangan karam, bodring (o‘simlik yog‘i qo‘shib), pomidorlar, oshqovoq, kartoshka, no‘xat, loviya, mosh hamda kaliy va magniyga boy mahsulotlar (o‘rik qoqi, piyoz, olxo‘ri) taomnoma tarkibidan o‘rin olgan bo‘lishi lozim.

Foydali maqola: Qon bosimi oshganda birinchi yordam ko‘rsatish

Naima Nasriddinova.
Tibbiyot fanlari doktori, professor.
"Tib.uz" nashri.

• Eng ko‘p uchraydigan holat, quloqning oltingugurt to‘planib qolishi tufayli bitib qolishi;
• Quloq bitishi arterial gipertenziyada ham kelib chiqadi. Qon bosimi oshishi qon tomirlarning torayishi (spazmi) ga olib keladi, bu esa quloq bitishi, bosh aylanishi va bosh og‘rig‘iga olib keladi;
• Quloqdagi yot jismlar, masalan quloqni paxta bilan tozalayotganda ehtiyotkorsizlik, yoki quloq ichiga tasodifan hasharotlar kirib ketishi;
• Cho‘milgan paytda quloqlarga suv kirib qolishi va u yerda qolib ketishi sababli quloq bitishi;
• Ayrim dori preparatlarini qabul qilganda paydo bo‘ladigan quloq bitishi. Agar siz dori prepratlari qabul qilmoqchi bo‘lsangiz, uning qo‘llanmasi bilan tanishib chiqing, ayniqsa nojo‘ya ta’sirlari haqida bilib oling;
• Adenoidit – burun halqum yo‘lidagi bodomchasimon bezlarning yallig‘lanishi, quloq nayiga o‘tib ketishidan quloqlar bitishi;
• Quloq bitishi eshitish qobiliyatining sustayishida ham kuzatiladi. Bunday holatda quloqlarning ovozni qabul qilish va o‘tkazishi qobiliyati buzilishi tufayli quloqlar bitishiga o‘xshash simptom beradi;
• Hayratlanarli jihati, homilador ayollarda ham quloq bitish holatlari kuzatilib turadi. Buni organizmda suyuqlikning ushlanib qolishi, a’zolarda qon bilan ta’minlanish oshishi, umumiy aylanayotgan qonning ko‘payishi va qon tomirlarning kengayishi bilan tushuntirsa bo‘ladi;
• Burun to‘sig‘i qiyshiqligini to‘g‘irlaganda kelib chiqadigan quloq bitishi.

[caption id="attachment_11145" align="aligncenter" width="688"] Foto: Shutterstock.com[/caption]

Quloq bitishini tashxislash

Quloq bitsa nima qilish kerak? Avvalo shifokor-otolaringolog ko‘ruvidan o‘tish zarur. Ba’zi hollarda oddiy shifokor ko‘ruvi ham kasallik sababini aniqlab olishga imkon beradi. Shunday bo‘lsada, kasallik aniq sababini aniqlab olish uchun bir qator tekshiruv usullarini o‘tkazish kerak. Masalan, burun-halqum yoki yevstaxiy nayidagi yallig‘lanishni aniqlash uchun rentgenografiya o‘tkaziladi. Bundan tashqari, timpanometriya va audiogramma tekshiruvlari ham samarali hisoblanadi.

Quloq bitganda nima qilish kerak?

Demak, quloq bitdi, nima qilish kerak? Davo choralari kasallikning asl sababini yo‘qotishga qaratiladi. Ular quyidagila bo‘lishi mumkin:

• Agar quloq bitishi shamollash asoratida kelib chiqqan bo‘lsa, barchaga ma’lum bo‘lgan oddiy burun tomirlarini toraytiruvchi tomchilardan foydalaniladi. Odatda tomchilar bitgan quloq tomonidagi burun teshigiga tomiziladi va shu yonboshga yotiladi, shunday yo‘l bilan tomchilar halqum orqali quloq nayiga yetib boradi, shishni kamaytirib quloq bitishidan halos etadi.
• Agar quloqlar bosim o‘zgarishi bilan bog‘liq holda bitsa, undan halos bo‘lish uchun bir necha usullar bor. Bulardan biri – aktiv “esnash”, ya’ni og‘izni katta ochish halqumni qisqartiradi. Burun bo‘shlig‘ini tozalash, ya’ni kuchli burunni qoqish. Yana bir usul burunni qo‘llar bilan berkitib nafas chiqarishga harakat qiling, shunda havo burundan chiqmay Yevstaxiy nayini kengaytiradi. Bundan tashqari, kuchli yutinish ham yordam berishi mumkin. Ba’zilarni saqich chaynash yoki shirinliklar so‘rish ham quloq bitishidan halos etadi.
• Agar quloqda oltingugurt to‘planib qolgan bo‘lsa, quloqni undan tozalash kerak. Ko‘pchilik uni yo‘qotish uchun vodorod peroksid eritmasidan foydalanadi, lekin bunda ehtiyotkorlik talab etiladi. Yaxshisi paxtaga bir necha tomchi eritmadan tomizib, quloq ichiga yarim soatga qoldirish kerak. Undan keyin paxtani olib tashlab, quloqdagi oltingugurt erib paxtaga so‘rilganini ko‘rishimiz mumkin. Ammo mutaxasislar maxsus tomchilardan foydalangan ma’qul deyishadi.
• Agar quloq ichida suv kirib qolib ketgan bo‘lsa, uni tezroq yo‘qotish kerak. Chunki u infeksiya ko‘payishi uchun sharoit bo‘lib hisoblanadi. Quloq ichiga quruq paxta joylashtiriladi va unga suv shimiladi. Paxtali tayoqchalardan foydalanayotganda ehtiyot bo‘lish kerak, ular chuqur kiritilganda nog‘ora pardani zararlab qo‘yishi mumkin.

[caption id="attachment_11146" align="aligncenter" width="640"] Foto: HumanSenses.ru[/caption]

Agar quloq bitsa va og‘risa nima qilish kerak?

Bunga sabab otit bo‘lsa, kasallikning darajasi va turiga, hamda uni chaqirgan sababni yo‘qotish kerak. Agar kasallikka sabab bakteriyalar bo‘lsa, shifokor ko‘pincha mahalliy antibiotik davo buyuradi. Kuchli og‘riq kuzatilsa, analgetiklar qabul qilsa ham bo‘ladi. Yallig‘lanishni yo‘qotish uchun yallig‘lanishga qarshi preparatlar bilan davolanadi. Har qanday dori preparatlarni qat’iy shifokor ko‘rsatmasi bo‘yicha qabul qilish shart. Chunki ba’zi preparatlar nog‘ora parda shikastlanishida qarshi ko‘rsatma bo‘ladi.

Qon bosim oshganda (gipertoniyada) shifokor buyurgan qon bosimini tushiruvchi preparatlarni qabul qilish tavsiya etiladi.

Agar quloqda yot jism turganligiga shubha qilsangiz, uni o‘zingiz mustaqil olishga harakat qila ko‘rmang! Siz nog‘ora pardani shikastlab qo‘yishingiz va yot jismni ichkariroqqa kirg‘azib yuborishingiz mumkin. Malakali shifokorga murojaat qilishingizni tavsiya qilamiz.

Ba’zi holatlarda sizga: elektroforez, yevsataxiy nayini yuvish ham yordam beradi.

[box type="error" align="aligncenter" class="" width=""]Esda saqlang, agar quloqlar bitganda hech qanday chora ko‘rmasangiz va shifokorga murojaat etmasangiz og‘ir asoratlarga olib kelishi mumkin. Salomat bo‘ling[/box]

Spastik (sudorgi) – to‘lqinsimon ko‘rinishda yuzaga keladi, birdan og‘riq kuchayib ketadi yoki og‘riq birdan kamayadi. Og‘riq ichaklarning deformatsiyasi bilan (kengayishi yoki siqilishi), ichaklarning giperpersitaltikasi bilan asoslanadi. Bunday og‘riqlarni ichaklarda ortiqcha gazlar to‘planishida, stress vaqtida va ichaklarning infeksion yallig‘lanish kasalliklarida uchratsa bo‘ladi. U turdagi og‘riq ichida eng xavfli va yoqimsizi “o‘tkir qorin” degan termin bilan tushuntiriluvchi jarayon hisoblanadi (o‘tkir pankreatit, peritonit). Bunda og‘riq kuchli, to‘satdan paydo bo‘lgan, tarqoq, umumiy ahvol og‘irlashgan, tana harorati oshgan, kuchli ko‘ngil aynashi va eng asosiysi qorin old devorlari kuchli qisqargan ya’ni qattiq bo‘ladi. Bemorga har qanday og‘riqsizlantiruvchi preparatlar berish ta’qiqlanadi, shifokor kelishini kutish kerak yoki jarrohlik bo‘limiga olib borish lozim. Appenditsit boshlanish davrida kuchli og‘riqlar bilan kelmaydi, og‘riq sekin-asta, davomli bo‘ladi, qorin o‘ng qovurg‘a osti sohasida yoki chap tomondan boshlanishi ham mumkin, tana harorarti biroz ko‘tarilishi, qayt qilish ham mumkin. Umumiy ahvol vaqt o‘tishi bilan og‘irlashadi va oxir-oqibat “o‘tkir qorin” simptomini beradi.

Qorindagi doimiy og‘riqlar

Qorindagi doimiy og‘riqlar – qorin sohasida doimiy og‘riqlar bo‘lishi bilan xarakterlanadi. Bemorlar ko‘pincha og‘riqni “qorning yonayapti, kuyayapti” deb ta’riflashadi, o‘tkir, kesuvchi yoki “och qolgandagi og‘riq” kabi yuzaga keladi. Bunday og‘riqlar oshqozon ichak tizimidagi jiddiy yallig‘lanish kasalliklarida kelib chiqadi, yara kasalligi, o‘t-tosh kasalligi xuruji, absess yoki pankreatit kabi.

Qorindagi surunkali og‘riqlar

Surunkali og‘riqlar – vaqti vaqti bilan paydo bo‘lib yo‘qolib turadigan og‘riqlar. Bunday og‘riqlar turli xil surunkali kasalliklar natijasida kelib chiqadi. Agar shunday og‘riqlar kuzatilsa, albatta, shifokorga murojaat qilish va ayrim savollarga tayyor turish kerak: og‘riq ovqat yeyish bilan bog‘liqmi yo‘qmi (ovqatdan oldin yoki keyin paydo bo‘ladimi, ayrim ovqatlardan keyin paydo bo‘ladimi kabi), qanchalik darajada kuchli, tez-tez paydo bo‘ladimi, voyaga yetgan qizlarda hayz ko‘rishi bilan bog‘liqmi, odatda qorinning qaysi sohasida paydo bo‘ladi va qayerga tarqaladi, qanday choralar foyda beradi (dori preparat qabul qilganda, klizmada, massaj qilganda, tinchlanganda, issiq yoki sovuq qilganda va shu kabilar).

Yuqoridagilardan tashqari qorin og'rishi qorin bo‘shlig‘ida joylashgan a’zolarga bog‘liq bo‘lmagan holda ham kelib chiqadi. Bunday og‘riq – nevrotik og‘riq deyiladi. Og‘riq inson nimadandir qo‘rqganda, psixoemotsional stresslarda paydo bo‘ladi. Bemor og‘riq darajasini o‘ta kuchli ta’riflasa ham tekshirib ko‘rilganda a’zolarda hech qanday patologiya topilmaydi. Psixolog yoki nevropotolog tavsiyalari kerak bo‘ladi.

Ko‘pincha og‘riq qo‘shimcha simptomlar bilan keladi, terlash, ko‘ngil aynishi, qusish, qorin g‘uldirashi (ayniqsa yotganda). Bu simptomlar ichaklar tizimi buzilganida, oshqozondagi o‘zgarishlarda, o‘t yo‘llaridagi ba’zi patologiyalarda yoki oshqozon osti bezida yallig‘lanish jarayonlarida kelib chiqadi. Tana harorati ko‘tarilishi odatda infeksion yallig‘lanishlarda kuzatiladi. Siydik va najas rangi o‘zgarishi o‘t yo‘llari kasalliklarida, tosh tiqilib qolganda paydo bo‘ladi. Siydik rangi to‘qlashadi, najas rangi oqaradi. To‘q qora rangli najas yoki qon bilan kelgan najas ichaklarda qon ketayotganidan dalolat beradi va zudlik bilan shifokorga murojaat qilishga belgi bo‘ladi.

Qorin og'rishi qancha davom etishi mumkin?

Odatda bir necha soniydan bir necha daqiqagacha davom etadigan og‘riqlar unchalik xavf tug‘dirmaydi. Agar og‘riq soatlab, hattoki kunlab davom etsa, shifokorga murojaat qilishingiz zarur bo‘ladi.

Og‘riqlar qachon paydo bo‘ladi?

Og‘riqlar har qanday vaqtda to‘satdan paydo bo‘lishi mumkin. Quyida ko‘p ucharaydigan qorin og'rishi bilan yuzaga keluvchi kasalliklar haqida ma’lumot beramiz:

To‘satdan yuzaga chiquvchi, tunda uyqudan uyg‘otuvchi og‘riq ovqat yegandan keyin paydo bo‘lishi mumkin. Sanchuvchi, kesuvchi og‘riq ichaklar yara kasalligida bo‘ladi, ovqat yeyishdan oldin paydo bo‘ladi. O‘t tosh kasalligigda va oshqozon osti bezi kasalliklarida odatda ovqatdan keyin og‘riqlar boshlanadi.

Ichaklar disfunksiyasida og‘riq ovqatlangandan keyin qorin dam bo‘lishi, gaz yig‘ilishi, peristaltikaning kuchayishi, diareya yoki ich qotishi bilan yuzaga chiqadi. Og‘riq odatda ich kelgandan keyin o‘tib ketadi. Ichaklar yallig‘lanish kasalliklarida diareya, spazm va og‘riq ich kelgandan keyin yoki oldin paydo bo‘ladi. Psixogen kasalliklar ichida 30 %ida qorin og'rishi kuzatilishi mumkin.

Qorinning aynan qayeri og‘riydi?

Kasallik diagnostikasida og‘riq lokalizatsiyasi ahamiyatli bo‘ladi. Qorinning yuqori qismlarida paydo bo‘ladigan og‘riq odatda qizilo‘ngach, oshqozon, o‘n ikki barmoq ichak, o‘t yo‘llari, jigar va oshqozon osti bezi kasalliklarida kuzatiladi. O‘t yo‘llari tosh kasalligi va jigar kasalliklarida og‘riq o‘ng qovurg‘a ostida bo‘lib, orqa o‘ng kurak sohasiga ko‘chishi mumkin. Pankreatit va oshqozon yarasi kasalliklarida og‘riq orqa umurtqa sohasiga ham tarqalishi mumkin. Kindik tarofida va qorinning o‘rta sohalarida paydo bo‘ladigan og‘riqlar ingichka ichak va yo‘gon ichakning ayrim kasalliklarida uchraydi. Chanoq sohasidagi og‘riqlar esa to‘g‘ri ichak bilan bog‘liq bo‘lgan patologiyalarda kelib chiqadi. Og‘riq davomiyligi bir necha daqiqalardan bir necha soatlargacha davom etib, to‘mtoq, o‘tkir, sanchuvchi-kesuvchi, takroriy xarakterlarga ega bo‘ladi. 70 % holatlarda ichaklar motorikasi buzilishi bilan bog‘liq bo‘lgan o‘zgarishlarda og‘riq paydo bo‘ladi (ich ketishi yoki qotishi).

Qorin og'rishi sabablari nima?

Qorindagi og‘riqlarga, asosan, iste’mol qilinayotgan ovqat sabab bo‘ladi. Qizilo‘ngachning ta’sirlanishiga sho‘r mahsulotlar, juda issiq yoki sovuq ovqat sabab bo‘ladi. Ayrim yog‘li, xolesteringa boy mahsulotlar o‘t tosh kasalliklarida xurujli og‘riqlarga sabab bo‘ladi. Ba’zi insonlar sut, sut mahsulotlari, shakar yoki laktozani hazm qila olmaydilar va ularda qorinda og‘riq, dam bo‘lish va ich ketishlar kuzatiladi.

Shifokorga qanday holatlarda murojaat qilish kerak?

Quyidagi keltirilganlardan bittasi ham kuzatilsa shifokor-gastroenterologga murojaat qiling:

• Qorinda tez-tez og‘riq bo‘lsa;
• Og‘riq mehnat faoliyatingizga halaqit qilsa;
• Tana vazningiz kamayotganini yoki ishtahangiz pasayotganini sezsangiz;
• Og‘riq ko‘ngil aynishi yoki qusish bilan kechsa;
• Ichaklarda qandaydir o‘zgarishlar bo‘lsa;
• Ilgarilari yara kasalligi, o‘t tosh kasalligi, ichaklar yallig‘lanish kasalliklari yoki jarrohlik amaliyotlari o‘tkazgan bo‘lsangiz;
•  Dori preparatlar qabul qilganangizdan keyin qorin og'rishi sezilsa (aspirin, nosteroid yallig‘lanishga qarshi vositalar).

Qaysi kasalliklarda qorinda og‘riqlar kuzatiladi?

Epigastral sohadagi og‘riqlar

• Xarakteri: to‘mtoq yoki o‘tkir, simillovchi;
• Qayerga tarqaladi: oshqozon bo‘ylab to‘sh orqasiga;
• Nima bilan keladi: og‘riq kuchayishi cho‘qqiga yetganda qayt qilish bilan keladi, qusgandan keyin og‘riq o‘tib ketadi;
• Nimadan keyin boshlanadi: jismoniy harakat bilan bog‘liq emas, ko‘pincha ovqat turiga bog‘liq bo‘ladi, achchiq, nordon, o‘tkir kofe, kuchli stress bo‘lganda;
• Qanday kasallik bo‘lishi mumkin: gastrit yoki oshqozon yara kasalligi.
• Nima qilish kerak: gastroenterolog tavsiyani olish, agar daignoz tasdiqlansa, yara kasalligini 7-14 kunda davolasa bo‘ladi. Og‘riq xuruj qilgan paytda bemor ahvolini yaxshilash uchun, uni yotqizgan holda iliq grelka qo‘yish kerak, iliq suv yoki yumshoq choy ichirish kerak. Agar qayd qilganda qon ham bo‘lsa (bu “kofe quyqasi” rangida bo‘ladi) darhol tez tibbiy yordam chaqirtirish zarur.

O‘ng qovurg‘a ostida og‘riqlar

• Xarakteri: siquvchi, o‘tkir birdan boshlanuvchi;
• Qayerga tarqaladi: o‘ng tomondan belga, ko‘krak qafasining o‘ng tomoniga, o‘ng yelkaga, o‘ng kurak ostiga;
• Nima bilan keladi: og‘izda yoqimsiz ta’m, o‘t safroli qayt qilish, qayt qilgandan keyin yengillik sezish, tana harorati ko‘tarilishi;
• Nimadan keyin boshlanadi: yog‘li ovqatlar iste’mol qilgandan keyin yoki transportda tebrangan vaqtida;
• Qanday kasallik bo‘lishi mumkin: xolesistit.
• Nima qilish kerak: spazmolitiklar va hazm qilishda yordam beruvchi fermentlar ichish kerak. UTT tekshiruvida o‘t qopida tosh bor yoki yo‘qligini aniqlash. Agar tosh yo‘q bo‘lsa, og‘riqni yengillashtirish uchun o‘t qopini yengil harakatlar bilan bo‘shashtiring va o‘t safro haydovchi preparatlardan iching, kam-kamdan 2-3 daqiqa davomida. Shundan so‘ng iliq grelka bilan shu sohani isiting, 40-60 daqiqa davomida. Muolajadan keyin yengillik sezasiz. Agar sizda hech qanday o‘zgarish sezilmasa, muolajani darhol to‘xtating. O‘t qopida tosh bo‘lsa, jarroh bilan maslahatlashing, o‘z boshimchalik bilan ish tutmang!

Qorinning hamma joyida og‘riq sezish

• Xarakteri: qorin yuqori sohasidagi og‘riqlar kabi;
• Qayerga tarqaladi: orqa bel sohasiga;
• Nima bilan keladi: og‘izda quruqlik va yoqimsiz ta’m sezish, bir necha marotaba qusish, qusgandan keyin yengillik sezmaslik, arterial bosimning oshishi;
• Nimadan keyin boshlanadi: spirtli ichimliklar ichgandan keyin, achchiq va yog‘li ovqatlar yegandan keyin;
• Qanday kasallik bo‘lishi mumkin: o‘tkir pankreatit;
• Nima qilish kerak: zudlik bilan tibbiy yordamga murojaat qilish kerak. Chunki uning oqibatida oshqozon osti bezi hujayralari o‘limi – pankreonekroz kelib chiqishi mumkin, bu esa hayot uchun xavflidir.

Kindik atrofida og‘riq sezish

• Xarakteri: to‘satdan paydo bo‘lishi, kuchli, siquvchi og‘riq;
• Qayerga tarqaladi: hech qayerga tarqalmaydi;
• Nima bilan yuzaga keladi: umumiy holsizlik, isitma;
• Nimadan keyin boshlanadi: kletchatkaga boy mahsulotlar, o‘tkir kofe, shokolad iste’mol qilgandan keyin;
• Qanday kasallik bo‘lishi mumkin: ichak xuruji (kolika).
• Nima qilish kerak: spazmolitik tabletka qabul qilish va tinch yotish. Og‘riq o‘z-o‘zidan 15-20 daqiqadan keyin o‘tib ketadi, ammo og‘riq yana qayta paydo bo‘lishi mumkin. Bunda yana shunday taktika qo‘llaniladi. Simptomlar qayta takrorlanmasligi uchun yuqoridagi mahsulotlarni haddan ortiq iste’mol qilmang. Agar og‘riq sizni ko‘p va takror-takror bezovta qilsa, albatta, shifokorga murojaat qiling.

Qorin o‘rta sohasi, bir tomonlama og‘riq

• Xarakteri: to‘satdan paydo bo‘ladi, juda kuchil bo‘lishi mumkin, bemorlar yotoqda yotib qoladi, o‘zini qo‘yarga joy topa olmay qoladi;
• Qayrga tarqalishi mumkin: bel sohasiga;
• Nima bilan keladi: siyish hissini chaqiradi;
• Nimadan keyin boshlanadi: ko‘p suyuqlik ichgandan keyin, gazli suv yoki tarvuz ko‘p iste’mol qilganda;
• Bu qanday kasallik bo‘lishi mumkin: buyrakdagi toshning ko‘chishi;
• Nima qilish kerak: spazmolitik, issiq vanna, shu sohani isitish. Agar siydikda qon va og‘riq juda kuchli bo‘lsa, zudlik bilan tez tibbiy yordam chaqirtiring.

Qorin pastki sohasi o‘ng tomonda og‘riq

• Xarakteri: boshlanishida qorin epigastral soxada boshlanib, sekin asta og‘riq kuchayib o‘ng qovurg‘a osti soxasiga ko‘chadi;
• Qayerga tarqaladi: to‘g‘ri ichakka, yurganda kuchayadi, chap yonboshga yotganda og‘riq kuchayadi;
• Nima bilan keladi: tana harorati ko‘tarilishi, ko‘ngil aynishi;
• Nimadan keyin boshlanadi: aniq bir bog‘liq narsa yo‘q;
• Bu qanday kasallik bo‘lishi mumkin: appenditsit;
• Nima qilish kerak: tez tibbiy yordam chaqirtirish zarur.

Butun qorin bo‘ylab og‘riq sezish

• Xarakteri: qorinning barcha sohalarida bir vaqtda og‘riq sezish;
• Qayerga tarqaladi: qorinning har qanday qismiga tarqalishi mumkin;
• Nima bilan keladi: og‘iz qurishi, ko‘ngil aynishi, tana harorati ko‘tarilishi, umumiy holsizlik;
• Nimadan keyin boshlanadi: avvalgi ma’lum bir sohadagi og‘riqlardan keyin, dori preparatlari ham yordam bermgandan keyin;
• Bu qanday kasallik bo‘lishi mumkin: qorin parda yallig‘lanishi (peritonit), o‘lim xavfi bo‘lgan kasallik!
• Nima qilish kerak: zudlik bilan tez tibbiy yordam chaqirtirish kerak.

Ayollarda qorin ostki sohasi og‘rishi

Qovuq oldi sohasi markazida yoki ikki tomonlama og‘riq

• Xarakteri: doimiy emas, cho‘ziluvchan;
• Qayerga tarqladi: oraliq sohaga, qorinning yon sohalariga;
• Nima bilan keladi: yurganda kuchayadi, jinsiy yo‘llardan suyuqlik kelishi;
• Nimadan keyin boshlanadi: sovuq qotgan keyin, o‘tkir ovqatlar yegandan keyin, kuchli stressdan keyin;
• Bu qanday kasallik bo‘lishi mumkin: ginekologik sferada kuzatiladigan kasalliklar, masalan adneksit, endometrioz, fibromioma;
• Nima qilish kerak: ginekolog huzuriga borish.

Qovuq sohasining o‘ng yoki chap tomonida og‘riq

• Xarakteri: to‘satdan paydo bo‘lishi, o‘tkir, juda kuchli;
• Qayerga tarqaladi: orqa chiqaruv sohasiga, yoki hech qayerga (og‘riq mahalliy);
• Nima bilan yuzaga keladi: bosh aylanishi, umumiy holsizlik, hushdan ketish;
• Nimadan keyin paydo bo‘ladi: ko‘pincha jinsiy aloqadan keyin (kista yorilishi) yoki hayz kelmaganidan keyin 1-2 hafta o‘tib (bachadondan tashqari homiladorlik);
• Bu qanday kasallik bo‘lishi mumkin: tuxumdon kistasi yorilishi yoki bachadondan tashqari homiladorlik;
• Nima qilish kerak: darhol tez tibbiy yordam chaqirtirish shart.

Qorin og'rishi bezovta qilsa, kimga murojaat qilish lozim?

• Disbakterioz – gastroenterology, infeksionist;
• Reaktiv pankreatit (dispankreatizm) – gastroenterolog;
• Gepatit A, B, C, E, D – gepatolog, infeksionist;
• Infeksion mononukleoz – pediatr, infeksionist;
• Toksoplazmoz – infeksionist;
• Piyelonefrit, glomerulonefrit, dismetobolik nefropatiya, kristalluriya – nefrolog, urolog;
• Gastrirt, yara kasalligi – gastroenterolog;
• O‘tkir qorin (appenditsit, o‘tkir pankreatit, peritonit, yara teshilishi) og‘riq kuchli, tarqoq, umumiy ahvol og‘ir, tana harorati ko‘tarilishi, kuchli qayt qilish, qorin mushaklari kuchli qisqargan bo‘ladi – jarroh, tez tibbiy yordam chaqirtirish;
• Ginekologik og‘riqlar (adneksit va boshqalar), urogen infeksiyalar (xlamidiya, mikoplazma, trixomonada) –  ginekolog;
• Oshqozon ichak tizimida surunkali infeksiya o‘choqlari (iyerseniya, xlamidiya, trixomonada, salmonella tashuvchisi, shigellyoz, gijjalar, (ameba, lyablya)) – gastroenterolog, infeksionist, parazitolog;
• O‘t-tosh va buyrak-tosh kasalliklari – gastroenterolog, nefrolog, urolog.

• Kletchatka va kraxmalga boy mahsulotlardan tayyorlangan oziq-ovqat iste’moli. Ularni hazm qilish jarayonida hammada ko‘p gaz yuzaga keladi. Bunday mahsulotlarga quyidagilar kiradi: dukkaklilar (soya, loviya, no‘xat), turp, karamning barcha turlari, kartoshka, uzum, shovul, piyoz, sholg‘om, qora non, qaymog‘i olinmagan sigir suti.
• Ovqat hazm qilish jarayonining buzilishi (fermentlar yetishmovchiligi, disbakterioz va hokazo).
• Jiddiy sabablar: ichakka bosim o‘tkazuvchi o‘smalar, venalarning varikoz kengayishi yoki ichaklarda qon harakati susayib (yoki to‘xtab) qolishi, oshqozon-ichak trakti faoliyatini yomonlashtiruvchi infeksiyalar.
• Oshqozonda xlorid kislotani ko‘paytiradigan dorilar iste’moli.
• Ovqat bilan birga ko‘p miqdorda havo yutish.
• Ichak mushaklari qisilishiga olib keluvchi ruhiy-emotsional bosimlar va asab buzilishlari.
• Atmosfera bosimi tushib ketishi natijasida gazlar ko‘payib, ichakka bosim kuchaygan paytda yuqoriga chiqish.

Umuman olganda, meteorizm yuzaga kelishining ikki turini ajratish mumkin: birinchi holatda asosiy belgi ichaklarning shishishi hisobiga qorin sezilarli darajada kattalashadi. Bunda gaz to‘planishi yo‘g‘on ichakdagi siqilish natijasida yuz beradi. Mazkur holatda qorinda og‘riq va dam hissi seziladi.

Ikkinchi vaziyat ichakdan doimiy tarzda gaz chiqishi bilan xarakterlanadi. Bunda qorinda umuman og‘riq bo‘lmasligi mumkin, lekin kun bo‘yi insonni qorin g‘uldirashi bezovta qiladi.

Meteorizm alomatlari

• Qorin dam bo‘lishi va og‘irligi hissi, ba’zida qorinning turli sohalarida zirqiragan og‘riq;
• kekirish;
• ko‘ngil aynishi;
• ich qotishi va ketishi;
• og‘izdan yoqimsiz hid kelishi;
• ishtaha susayishi;
• kuchli meteorizmda, hatto tortishib og‘rish kuzatilishi mumkin.

Darvoqe…

Meteorizmda nafaqat qorin, balki boshqa sohalarda ham bezovtalik kuzatilishi mumkin. Masalan:

• yurakning tez urib ketishi;
• bosh og‘rig‘i;
• mushaklarda og‘riq;
• uyqu buzilishi;
• nafas qisishi;
• umumiy holsizlik;
• kayfiyatsizlik;
• jizzakilik va hokazo.

Meteorizmdan qanday qutulish kerak?

Undan xalos bo‘lish choralarini meteorizmni keltirib chiqaradigan sabablarni aniqlashdan boshlash kerak. Buning uchun esa shifokorga murojaat qilishga to‘g‘ri keladi. Laborator-instrumental tekshiruvlar o‘tkazilib, Ani tashxis ko‘yiladi. Sabab topilgan zahoti asosiy davolash ishlarini boshlash mumkin. Bunda ferment yetishmovchiligi aniqlansa, fermentlar buyuriladi, disbakteriozda ichaklarning normal mikroflorasi tiklaniladi, og‘riqlarda oshqozon va ichak mushaklari siqilishini bartaraf etishda yordam beradigan preparatlar beriladi. Mexanik buzilishlar bilan bog‘liq meteorizmda ba’zida jarrohlik aralashuvi zarur bo‘ladi.

Oldini olish uchun…

Meteorizmning oldini olish kaliti — muvozanatlangan oziqlanish. Bu kundalik taomnomaga tarkibida oqsil bo‘lgan mahsulotlar (go‘sht, baliq, tvorog kabi)ni kiritish kerak, degani. Gazlangan va nordon ichimliklar iste’molini chegaralash talab etiladi.

Harakat faolligi ham meteorizmning oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Agar inson kam harakat qilsa, barcha mushaklar, jumladan, ichki a’zolar mushaklari ham sust ishlaydi. Bu esa tiqilmalarni va o‘z navbatida meteorizmni yuzaga keltiradi.

Bokiralik pardasi qizlar qinini tashqi tomondan “yopib” turadi. Pardaning bir yoki bir necha kichik teshiklari borki, ular orqali hayz suyuqligi tashqariga sizib chiqadi. Pardaning sezuvchan asab tolalari mo‘l bo‘lgani bois, nikoh kechasidagi ilk jinsiy yaqinlashuv paytida parda yirtiladi va undan qon kelishi kuzatiladi. Qonning miqdori parda shakliga bog‘liq. Ushbu tabiiy jarayon tibbiyotda defloratsiya hodisasi, deb yuritiladi.

Qizlik pardasi qanday joylashgan?

Tajribalarga asoslanib, shuni aytish mumkinki, qizlik pardasi, asosan, 6 xil ko‘rinishda bo‘ladi. Eng ko‘p uchraydigani qin devoridan 4-5 mm. qalinlikda bo‘lib, ko‘pchilik qizlarda uzuksimon ko‘rinishda bo‘ladi. Shuningdek, qin devoridan 2-3 mm. qalinlikda to‘lqinsimon o‘smamonand, to tug‘ruq davriga qadar davomli jinsiy yaqinliklardan qat’i nazar, saqlanib turuvchi turi (aynan shu turida birinchi aloqadan so‘ng qon sezilar-sezilmas kelishi mumkin) va o‘rtasida bir-ikki teshiklari, kesimlari bo‘lgan parda ham uchraydi. Juda kam uchraydigani pardaning to‘liq yopiq turi bo‘lib, u 12-13 yoshdan boshlab hayz ko‘ra boshlaydigan qizlar uchun muammo tug‘diradi. Chunki oylik hayz o‘z vaqtida tashqariga chiqa olmagani tufayli, bachadonda to‘planib, kuchli og‘riq beradi. Bunday holatlarda ginekolog-shifokorlar pardaning o‘rtasidan “+” shaklida kesimlar ochib qo‘yishadi.

Ilk jinsiy aloqada qizlik parda yirtilmasligi mumkinmi?

Ba’zan, dastlabki jinsiy aloqa vaqtida, hatto undan keyingi aloqalarda ham bu parda tugal yirtilib ketmaganligi kuzatilgan. Va parda qoldiqlari tug‘ish vaqtidagina tugal tushib ketgan. Shu bilan birgalikda parda butunligi saqlangan holda homilador bo‘lib qolish holatlari ham yo‘q emas. Bunda ham parda tug‘ruq vaqti to‘liq bartaraf etiladi.

Shuni alohida ta’kidlash lozimki, qizlik pardasi ...

Davomi>>>

Quruq yo’tal – nafas yo’llari kasalliklarida eng ko’p kuzatiladigan simptom. Bu holat har qanday odamda uchrashi mumkin – yosh, qari, erkak, ayol buning ahamiyati yo’q. Har qanday holatda ham kasallik tufayli yuzaga kelgan yo’talni bartaraf etish hamda bemor ahvolini yengilashtirish lozim.

Quruq yo’tal sabablari

Yo’tal nafas yo’llariga yot jism tushishi yoki balg’am to’planib qolganda yuzaga keladi – aynan yo’tal organizmning ximoya mexanizmlaridan biridir. Ammo, quruq yo’tal vaqtida balg’am to’planmaydi, yo’tal bilan birgalikda tomoqda qichishish va diskomfort ham kelib chiqadi.

Quruq yo’tal sabablari:

• Ko’k yo’tal;
• Plevrit;
• Nafas yo’llari infeksion kasalliklari;
• Bronxit;
• Laringit;
• Bronxial astma;
• Faringit;
• Nafas yo’llarida yot jism;
• O’pka saratoni (yaxshi yoki yomon sifatli o’sma);
• Toksik havo bilan nafas olish.

Deyarli barcha nafas yo’llari infeksion kasalliklari quruq yo’tal bilan namoyon bo’ladi. Agar davo muolajalari to’g’ri olib borilsa, quruq yo’tal nam yo’talga o’tadi. Agar quruq yo’tal uzoq muddat davom etadigan bo’lsa, yo’tal xarakteri o’zgarmasa, yallig’lanish jarayoni o’pkalarni ham qamrab olayotganligidan dalolat beradi.

Muhim!

Quruq yo’talni davolashdan avval, yo’talga sabab bo’layotgan asosiy kasallikni aniqlab olish zarur. Buning uchun albatta, shifokor ko’rigidan o’tish kerak – faqatgina shifoxona sharoitidagina, kerakli tekshiruvlardan o’tgan holda yo’talning asl sababini aniqlash mumkin.

Quruq yo’tal ko’rinishi

Tibbiyot sohasida quruq yo’talning 3 xil ko’rinishi farqlanadi:

• Jarangsiz yo’tal – bu simptom o’pka o’sma kasalliklarida yoki sil kasalligida kuzatiladi;
• Xirildoq yo’tal – virusli kasalliklarda kuzatiladi, ko’pincha ovoz boylamlari zararlanadi;
• Jarangdor yo’tal – yo’talning bu ko’rinishi ko’pincha yosh bolalarda kuzatiladi va bu ko’k yo’tal belgisi bo’lib keladi.

Quruq yo’tal tamaki mahsulotlari chekuvchi insonlarda ham kuzatiladi – odatda yo’tal kunning birinchi qismida, tongda ko’proq yuzaga chiqadi (uyqudan uyg’onganda yoki jismoniy harakat qilganda). Chekuvchi insonlarda surunkali quruq yo’tal bronxitga olib keladi.

Agar yo’tal bronxial astma sababli yuzaga kelsa davo muolajalariga jiddiy eʼtibor qaratish lozim, doimo shifokor nazoratida bo’lish va tekshiruvlardan o’tib turish tavsiya etiladi. Bronxial astmaning xatarli jihati shundaki, kasallik natijasida o’pka shishi kelib chiqishi mumkin va bunday vaziyatda tez tibbiy yordam ko’rsatilmasa o’lim holati ham sodir bo’lish ehtimoli bor.

Quruq yo’tal davosi

Davo muolajalari quruq yo’talni to’xtatishga qaratilmaydi. Yo’talga sabab bo’layotgan asosiy kasallikni davolash natijasida yo’tal ham o’z-o’zidan kamayadi, bemorning ahvoli yaxshilanadi. Ko’pincha quruq yo’tal vaqtida og’riq qoldiruvchi vositalar qo’llaniladi – ular tomoqni yumshatadi, diskomfort hissini kamaytiradi. Ammo, bu kabi preparatlarni yosh bolalarga berish qatʼiyan mumkin emas.

Bolalarda quruq yo’tal davosida quyidagi chora tadbirlar qo’llanilishi mumkin:

• Iliq sutga asal qo’shib berish;
• Bola istiqomat qiladigan xonaning namligini taʼminlash;
• Efir moylari, tuzli eritmalar bilan ingalyatsiya qilish.

Eʼtibor bering: agar quruq yo’tal yuqoridagi chora tadbirlarni bajarganda ham 2-3 kun ichida o’tib ketmasa, darhol shifokorga murojaat eting, shifokor dori preparatlari buyurishi mumkin.

Quruq yo’talda yordam beruvchi dori vositalari

Diqqat!

Quyida keltiriladigan dori preparatlardan foydalanishda avval shifokor bilan maslahatlashing, preparatlarning nojo’ya taʼsirlari va qarshi ko’rsatmalar mavjud.

Yo’talda yordam beruvchi bir necha dorilar mavjud, ular quyidagilar:

Aleks Plyuks. Bu preparat tarkibida yo’talga qarshi hamda balg’am ko’chiruvchi moddalar bor. Kattalar uchun 3-4-marta bir kunda 2-4 plastilka, 4-7 yoshgacha bo’lgan bolalarga 1 marotaba 1-2 plastilkadan, 7-12 yosh bolalarga 3 marotaba 2 ta plastilkadan berish mumkin.

Bronxolin Shalfey. Bu preparat sirop ko’rinishida chiqariladi, yo’talga qarshi va bronxlarni kengaytiruvchi xususiyatga ega. Taʼsir etuvchi modda efedrin va glautsin bo’lib, efedrin bronxlarni kengaytiradi va shishni kamaytiradi, glautsin esa yo’talni kamaytiradi. Kattalar uchun 1 osh qoshiq 3-4-marta sutkada, 3-10 yoshdagi bolalarga 1 choy qoshiqdan 3-marta sutkada qabul qilish mumkin.

Bronxikum. Bu preparat dorivor o’simliklardan tashkil topgan. Yo’talga qarshi, yallig’lanishga qarshi va balg’am ko’chiruvchi taʼsirga ega. Katta yoshdagi insonlarga 1 choy qoshiqdan 5-6-marta sutkada, 5-12 yosh bolalarga 1 choy qoshiqdan 3-4 marotaba, 1-4 yoshdagi bolalarga esa yarim choy qoshiqdan 2-3 marotaba sutkada berish mumkin.

Geksapnevmin. Bu dori murakkab tuzilgan bo’lib, antigistamin, yo’talga qarshi va mikroblarga qarshi taʼsirga ega. Bu preparat faqatgina 8 yoshdan katta bolalarga qo’llash mumkin, kattalarga 2-3 choy qoshiq bir sutkada qabul qilish mumkin.

Insti. Bu preparat balg’am ko’chiruvchi, mukolitik va yallig’lanishga qarshi taʼsirga ega. Granulalar ko’rinishida chiqariladi, uning tarkibi dorivor o’simliklarda iborat. Insti sutkada 2-3 marotaba qabul qilish kerak, buning uchun bir o’ramdagi granulalarni bir stakan qaynoq suvda eritish kerak bo’ladi.

Kodelak. Yo’talga qarshi kuchli taʼsir etuvchi vosita, uning tarkibi kodeindan iborat. Kattalarga 1 tabletkadan 2-3-marta sutkada, bolalar uchun sirop ko’rinishida chiqariladi va sutkada 5 ml.gacha qabul qilish mumkin.

Sinekod. Sirop, yo’talga qarshi taʼsirga ega. Taʼsir etuvchi vosita butamirat, yo’tal markazini bloklaydi, ammo nafas faolligini pasaytirmaydi. Kattalar uchun 15 ml ovqatdan oldin sutkada 3-marta qabul qilish mumkin, bolalar esa 6-12 yoshda 10 ml.dan 3 marotaba sutkada . 3-6 yoshdagi bolalar esa 5 ml.dan sutkada 3 marotaba qabul qilish mumkin.

Quruq yo’tal davosida xalq tabobati

Xalq tabobatiga tayanib quruq yo’taldan xalos bo’lish mumkin, bu muolajalar ancha samarali. Odatda ingalyatsiya, kompress va damlamalarni ichga qabul qilish mumkin.

Quruq yo’talda ingalyatsiya

Yo’taldan xalos bo’lish uchun iliq, nam, yog’li va bug’li ingalyatsiya o’tkaziladi. Ingalyatsiya yordamida dori preparatlarini ham bronxlarga to’g’ridan-to’g’ri yuborish mumkin.

Ingalyatsiya qilish uchun quyidagi dorivor o’simliklardan foydalaniladi:

• Romashka;
• Evkalipt;
• Myata (yalpiz);
• Zveroboy;
• Shalfey.

Bu vositalarning barchasi yallig’lanishga qarshi, balg’am ko’chiruvchi va antiseptik taʼsirga ega. Ingalyatsiya o’tkazish juda oson – yuqorida keltirib o’tilgan o’simliklardan damlama tayyorlanadi va biror-bir idishga solinadi, og’iz bilan nafas olgan holda damlamadan chiqayotgan bug’ yutiladi va burun bilan chiqariladi. Muolaja 20 daqiqadan oshmasligi kerak.

Dorivor o’simliklar yordamida ingalyatsiya qilish va muolajaning samarasini oshirish uchun efir moylaridan qo’shish mumkin (sosna, evkalipt, oblepixa moyi).

Damlamalar

Dorivor o’simliklardan tayyorlangan damlamalarni ichga qabul qilishga tayyorlash juda oson.

Iliq sutga asal qo’shing. Bunday mazali va yo’talda foydali bo’lgan aralashma bolalar uchun ham kattalar uchun ham qo’llasa bo’ladi. Albatta, bunda bemorda asal yoki sutga bo’lgan allergik reaksiyalar yo’qligiga ishonch hosil qiling.

Sut va asalli damlamaga 1 choy qoshiq o’simlik moyidan qo’shish ham muolaja samarasini oshiradi.

Kompresslar va boshqa muolaja turlari

Shifokorlar tavsiyasiga ko’ra aynan kompress muolajasi quruq yo’tal uchun eng yaxshi samara beruvchi usul hisoblanadi. Uni quyidagi usulda tayyorlash mumkin:

• 1 qism olma sirkasi olinadi;
• Uni 3-marta suvda suyultirish kerak bo’ladi;
• Eritmaga 1 choy qoshiq asal qo’shiladi;
• Tayyor bo’lgan aralashmani dokaga shimdiriladi;
• Nam salfetkani ko’krak qafasiga joylashtiriladi (bunda yurak joylashgan soha ochiq qolishi lozim);
• Ko’krak qafasi sohasi issiq mato bilan o’raladi (jun yoki issiq kiyim).

Bundan tashqari, xalq tabobatida quruq yo’talni yumshatuvchi bir necha usullar ham bor:

• 1 dona limonni olib suvi siqiladi. Siqib olingan limon suviga 1 choy qoshiq tibbiy glitserin va asal qo’shiladi. Tayyor bo’lgan aralashmadan 1 choy qoshiqdan sutka davomida 5-6-marta ichiladi;
• 2-3 dona sholg’om oling. Uning orasini o’yib oling va asal bilan to’ldiring. So’ngra sholg’omni bug’da yoki gaz pechkasida yumshoq bo’lgunga qadar pishiring. Tayyor bo’lgan mahsulot ham mazali ham quruq yo’talni yumshatuvchi xususiyatga egadir.

Yo’tal va uning xususiyatiga ko’ra dori preparatlarini qanday tanlash kerak?

• Quruq, azoblovchi, doimiy xurujsimon, uyquni buzadigan – yo’talga qarshi vositalar;
• Balg’am ko’chishi qiyin, uyquni buzmaydi, doimiy emas – balg’am ko’chiruvchi preparatlar (masalan Gerbion);
• Quyuq, yopishqoq, balg’am ko’chishi qiyin – mukolitik preparatlar;
• Nafas olingan havoga nisbatan bronxlar va traxeyaning sezuvchanligining oshishi – balg’am ko’chiruvchi va yumshatuvchi preparatlar.

• Zamonaviy hayot tarzi organizmni odatdagidan ancha tezroq ishlashga majburlaydi va jinsiy a’zolar tizimi ham bundan mustasno emas.
• Intensiv jinsiy hayot.
• Jinsiy sherikni tez-tez o‘zgartirish.
• Tampon va prokladkalardan foydalanish, sintetik ich kiyimlarni kiyish, qinni chayish.
• Keng ta’sir doirasiga ega antibiotiklarni ichish.
• Stress.

© Zulxumor QUTLIYEVA, oliy toifali shifokor.
"Salomatlik sandig‘i" gazetasi.

Tibbiyotda ter chiqishining me’yoridan ortishi gipergidroz deb nomlanadi. Gipergidroz umumiy yoki lokallashgan bo‘lishi mumkin. Umumiy gipergidroz kuchli ruhiy zo‘riqish, jismoniy mashg‘ulotlar va issiq sharoitda kuzatilishi odatiy hol hisoblanadi. Shuningdek, organizm kuchsizlanganida, turli kasalliklarga chalinganda ham gipergidroz ro‘y beradi. Lokallashgan gipergidroz esa asosan qo‘l va oyoq kaftlarining terlashida ko‘zga tashlanadi.

Qo‘l terlashi sabablari

Buning sababi avvalo fiziologik omillarga borib taqalishi mumkin. Eng ko‘p hollarda qon-tomir distoniyasi, buyrak usti bezlarining intensiv ishlashi hamda qalqonsimon bezlar faoliyatining buzilishi natijasi bo‘ladi. Shu sababdan ham kuchli kaft terlashiga duchor bo‘lganlar zudlik bilan terapevt, nevropotolog yoki endokrinolog ko‘rigidan o‘tishlari va gipergidroz sabablarini aniqlashtirib, tegishli choralarni ko‘rishlari shart.

Organizm sog‘lom bo‘lgan holda kaftlarning terlashi esa asosan turli stress, asabiy vaziyatda organizmda ko‘p miqdorda adrenalin ishlab chiqarilishi bilan bog‘liq.

Davolash choralari

Psixoterapevtlarning qayd etishlaricha, qo‘l terlashidan davolanish tashqi ta’siru vositalar orqali amalga oshirilishi qiyin. Buning uchun avvalo inson ruhiyatini davolash talab etiladi. Agarda inson qo‘rquv va hayajonini o‘z vaqtida jilovlay olsa, kaftlar terlashidan xalos bo‘la oladi.

Shifokorlar esa kaftlar terlashiga qarshi turli dori vositalarini tavsiya etadilar… Masalan, formalin yoki tanin eritmasi, alyumin geksaxlorid yoki glutaraldegid singari preparatlarni yozib berishlari mumkin. Biroq unutmaslik kerakki, bunday vositalar qo‘l terlashini vaqtinchaga to‘xtatishi, qisman kamaytiradi. Aks ta’sir ko‘rsatganda kaftlarda turli allergik asoratlarni keltirib chiqaradi ham.

So‘nggi vaqtlarda shifoxonalarda mazkur muammoga qarshi jarrohlik amaliyotlari ham o‘tkazilmoqda. Masalan, simpatektomiya yoki ter bezlariga boruvchi simpatik asab tolalarini kesish amaliyoti mavjud. 95 foiz holatda bu ijobiy samara beradi. Biroq ayrim bemorlarda bu tananing boshqa a’zolari terlashini oshirib yuborishi ham ehtimoldan holi emas.

Shuningdek, ayrim mamlakatlarda botoks dori vositasi yordamida kaft terlashiga qarshi kurashilmoqda. Organizmga igna orqali yuboriluvchi mazkur preparat kaft terisidagi ter bezlariga borayotgan asab impulslari tartibini buzib yuboradi. Natijada ter ajralib chiqishi to‘xtaydi. Bitta botoks in’’eksiyasi olti oygacha ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shundan so‘ng kaft terlashi yana davom etadi.

Xalq tabobati

Xalq tabobatida ham qo‘lning terlashiga qarshi turli choralar mavjud. Masalan, kuniga ikki mahal qo‘llarni sirka eritmasi bilan yuvish yoki limon sharbati surtish foyda beradi. Shuningdek, eman daraxti po‘stlog‘i, marvarak (shalfey), kalendula, qoncho‘p (chistotel) va boshqa dorivor giyohlar damlamasidan foydalanish mumkin. Olma sirkasi, achchiqtosh, salitsil kislotasi yoki kamforali spirt ham qo‘l terlashidan yordam beradi.

Ayrim foydali tavsiyalar

Qo‘llarni tez-tez yuving va sochiq bilan yaxshilab arting. Qo‘l uchun mo‘ljallangan spirtli antiseptik vositalarni doimo o‘zingiz bilan olib yuring, yoningizda ro‘molcha va quruq salfetkalar bo‘lsin.

Terlashga olib keladigan buyumlarni qo‘lingizda ko‘tarib yurmang, kaft terisiga havo o‘tkazmaydigan qo‘lqop va boshqalardan zaruratsiz foydalanmang.

Muhim uchrashuvlardan oldin asablaringizni tinchlantirib oling. Buning uchun qo‘l terlashiga asosan asabiylashish sabab bo‘lishi haqida o‘ylang, ko‘zlaringizni yumib, uch-to‘rt marotaba chuqur nafas oling.

O‘xshash maqola: Ko‘p terlash azobidan holi bo‘lish sirlari

© Erkak.uz

– Qumning davo samaradorligi mexanik va haroratli ta’siri bilan bog‘liq. Qum issiqni juda zo‘r saqlaydi va uni organizmning qon-tomir va boshqa tizimlariga sekin-asta yetkazib beradi. Issiq qum inson tanasini qoplar ekan, teri, teri osti yog‘ qavati va to‘qimalarni yoqimli massaj qiladi. Buning natijasida teri va uning ostidagi to‘qimalarda kapillyar qon aylanishi hamda limfa aylanishi yaxshilanadi, organ va to‘qimalarning kislorod bilan ta’minlanishi, ter bezlarining faoliyati yaxshilanadi, bu esa ter ajralishi hisobiga ortiqcha tana vazni samarali kamayishiga olib keladi.

Almashinuv va oksidlanish jarayonlari barqarorlashadi. Buyraklar va siydik ajratish a’zolari, xususan, siydik qopi, faoliyati yaxshilanadi. Ortiqcha tana vazniga qarshi kurashishda ham issiq qum bilan davolash samarali hisoblanadi. Bunda insonning yurak va qorin sohalarini ochiq qoldirgan holda tananing barcha qismlari qizdirilgan qum bilan qalin qilib qoplanadi hamda shunday holatda yarim soat yotiladi. Inson yoqimli kechinmalarni sezadi, bitta seansda 2 kg.gacha tana vaznini yo‘qotish mumkin.

Qumli muolaja qaysi kasalliklarda ko‘proq samarali ta’sirga ega?

– Ba’zi kasalliklarda issiq qum og‘riqsizlantiruvchi va shishga qarshi ta’sir qo‘rsatadi, artrozlar, artritlar, revmatizm, tuxumdonlarning surunkali yallig‘lanishi, nevralgiyalar, radikulitlarni davolaydi. Bo‘g‘imlar, bel sohasi kasalliklarida tananing og‘riyotgan qismlari qum bilan qoplanadi (qumni qizitib, qopchalarga to‘ldirib solinadi). Ma’lum bir vaqtdan so‘ng og‘riq yo‘qoladi. Qancha muolaja lozim ekanini organizmning o‘zi sizga aytadi.

Qaysi holatlarda ushbu muolaja tibbiyot tomonidan inkor etiladi?

– Esdan chiqarmaslik lozimki, issiq qum bilan davolash ba’zida qat’iyan man etilgan bo‘lishi mumkin, chunki bu issiq muolaja. Infeksion kasalliklarda, gipertoniyada hamda ba’zi bir ayollar kasalliklari (mioma, endometrioz, mastopatiya), o‘pka sili, varikoz, varikotsele, jarrohlik amaliyotini o‘tkazgan bemorlarga, organizmning umumiy quvvatsizligida, 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarga, kasallikning o‘tkir davrida va issiq muolajalarga qarshi ko‘rsatma bo‘lgan barcha holatlarda qumli vannalarni qabul qilib bo‘lmaydi.

Qum bilan mustaqil davolanishni boshlashdan avval shifokor bilan maslahatlashib olish lozim.

Psammoterapiya muolajalarida qanday qoidalarga rioya qilish kerak?

•  Yuzni yuqoriga qilib qum bilan ko‘milish kerak, bunda bosh soyada (soyabon tagida) turishi darkor.
• Sizni issiq qum bilan ko‘mib qo‘yishlarini iltimos qiling, bunda qum qatlamining qalinligi 5-7 sm bo‘lsin, qorin sohasida esa bu qalinlik 2 sm dan oshmasligi lozim. Yurak sohasi har doim ochiq holatda qolishi kerak!
• Umumiy qum vannasining harorati 45 dan 55°S gacha bo‘lishi mumkin.
• Agar qum nam va yetarlicha qizimagan bo‘lsa (quyoshli kun bo‘lishiga qaramasdan), psammoterapiyani o‘tkazish mumkin emas!
• Muolajaning davomiyligi katta yoshdagi insonlarga yarim soatdan oshmasligi lozim, bolalarga esa – 10 daqiqa.
• Qumli vannadan so‘ng dush olib, soyada 30-40 daqiqa dam olish kerak.
• Plyajda mahalliy vannalarni ham qabul qilinadi, bunda xasta qo‘l yoki oyoqni yarim yoki bir soatga qumga ko‘mib qo‘yiladi.

1. Migren (vaqti-vaqti bilan tutadigan qattiq bosh og‘rig‘i) — odatda boshning chap yoki o‘ng tomoni qattiq og‘rib, o‘sha tomon quloqda g‘alati tovushlar eshitiladi.
2. Yurak-tomir kasalliklarida quloq tizimidagi shovqin yurak yurishi kabi dukillash tovushida bo‘ladi.
3. Bo‘yin osteoxondrozida ham quloqda dukillash eshitiladi.
4. Kamdan-kam holatlarda bu shovqinlar nevrinoma (eshitish nervida o‘sma) kasalligi alomati bo‘lishi mumkin.

Sababini aniqlash uchun birinchi navbatda LOR shifokorga murojaat qiling. U eshitish yo‘lini tekshirib, tiqilma yo  boshqa biron narsa bor-yo‘qligini aniqlaydi.  Bundan tashqari, audiometriya (eshitishning sezuvchanlik darajasi) kabi qo‘shimcha tekshiruvlar ham o‘tkaziladi. Agar quloqdagi shovqin boshqa sabablar tufayli yuzaga kelgan bo‘lsa, shifokor sizni shu yo‘nalishdagi mutaxassis — kardiolog yoki nevropatolog huzuriga yuboradi.

Asoratlari

Agar qulog‘ingizdagi shovqinlar tez-tez paydo bo‘layotgan bo‘lsa-yu o‘z vaqtida tekshirtirib davolamasangiz, quyidagi asoratlar yuzaga keladi:

• tiniqib uxlashga halal beradi;
• ishdan chalg‘itib, faolligingizni susaytiradi;
•  xavotir va stressni keltirib chiqaradi;
• ba’zan depressiyaga ham olib keladi.

Bu quloq saratoni kabi og‘ir kasallik bo‘lishi mumkin. Shu sabab eshitish va quloq bilan bog‘liq noxushliklarni sezishingiz bilan shifokorga murojaat qilishingiz lozim. Muolaja o‘tkazishdan bosh tortish natijasida miyaning eshitishga javob beruvchi qismi shikastlanishi va eshitish qobiliyati butunlay yo‘qolishi mumkin.

Shifokorga murojaat qilishingiz shart:

1. Quloqda hech qanday sababsiz shovqin paydo bo‘lib, kuchayib borsa.
2. Uxlashingiz va diqqatingizni jamlashingizga xalaqit berayotgan bo‘lsa.
3. Shovqin bilan birga doimiy bosh og‘rig‘i, yurak sohasida sanchiq va og‘riqlar kuzatilsa.
4. Eshitish qobiliyati susaysa.
5. Bosh aylanib, ko‘z oldi qorong‘ilashsa.
6. Ko‘ngil aynishi paydo bo‘lsa.