Gaymorit - sabablari, belgilari, kasallik asoratlari va davolash usullari

Gaymorit – yuqori jagʻning gaymor boʻshligʻi yalligʻlanishi kasalligidir. Bu kasallik birlamchi kasallik sifatida emas, balki ikkilamchi kasallik sifatida, koʻpincha shamollashni toʻliq davolamaslik natijasida kelib chiqadi. Gaymorit kelib chiqishiga olib keluvchi bir qator sabablar bor, ularning qanday ekanligidan qatʼiy nazar kasallik toʻliq davolanishi kerak. Aks holda jiddiy asoratlarga olib kelishi mumkin.

Gaymorit sabablari

Burunning gaymor boʻshligʻI yalligʻlanishiga infeksiya olib keladi – ushbu boʻshliqdagi yiring tekshirib koʻrilganda stafilokokk bakteriyalari topiladi. Ammo gaymorit uzoq muddat davom etgan shamollash (choʻzilgan rinit), immun tizimi patologiyalarida ham kelib chiqadi. Tibbiyotda gaymorit kelib chiqishiga olib keluvchi bir necha faktorlar farqlanadi:

• Gaymor boʻshligʻi shilliq qavati jarohatlanishi;
• Doimiy issiq va quruq havo bilan nafas olish, ayniqsa zararli moddalar bilan ishlaganda;
• Infeksion – yalligʻlanishli kasalliklar, masalan tishlardagi kariyesni davolamaslik;
• Burun toʻsigʻida patologik oʻzgarishlar;
• Organizmning uzoq vaqt sovuq qotishi;
• Burun yoʻllarida va boʻshligʻida poliplar boʻlishi;
• Tashqi omillarga reaksiya – allergiya;
• Tuberkulyoz (sil), zamburugʻli kasalliklar.

[box type="info" align="" class="" width=""]Diqqat qiling: gaymorit oʻz vaqtida, toʻgʻri davolanmagan shamollash (rinit) asorati sifatida ham kelib chiqadi. Masalan, burunga tomizish uchun bir preparatdan uzoq vaqt foydalanganda, unga organizm oʻrganib qolishi hisobiga shilliqlar ajrala boshlaydi va gaymor boʻshligʻida toʻplanadi.[/box]

Kamdan-kam uchraydigan gaymoritning sababi burun yoʻllari va gaymor boʻshligʻi shilliq ajratish funksiyasining buzilishidir.

Gaymorit kasalligi belgilari

Gaymorit oʻziga xos simptomlar beradi:

• Burunning uzoq vaqt bitishi hisobiga burun sohasi va gaymor boʻshligʻida ogʻriq paydo boʻladi;
• Burundan ajralayotgan shilliq rangi “sargʻimtir-jigarrang” boʻladi, bu yiring borligidan dalolat;
• Pastga egilganda peshona va yuzda ogʻriq boʻlishi;
• Bosh ogʻriqlari kasallik boshlanishida faqatgina harakat qilganda boʻlsa, keyinchalik tinch holatda ham kuzatiladi;
• Gipertermiya – tana harorati oshishi;
• Nafas olish qiyinlashadi, baʼzida quruq yoʻtal ham boʻladi.

Bundan tashqari, inson umumiy intoksikatsiya belgilarini ham sezadi – holsizlik, uyquchanlik, charchash, koʻngil aynashi, ish qobiliyati pasayishi.

Tana harorati kasallikning kechishiga qarab oʻzgarib turishi mumkin:

• Kasallikning oʻtkir kechishida tana harorati yuqori kritik koʻrsatkichlarda boʻladi;
• Gaymoritning surunkali formalarida tana harorati deyarli koʻtarilmaydi, xuruj davridagina subfebril koʻrsatkichlarda boʻlishi mumkin.

Yuqorida sanab oʻtilgan belgilar yalligʻlanish jarayonida asosiy boʻlsa, ayrim bemorlarda quyidagi simptomlar ham kuzatilishi mumkin:

• Manqalanib gapirish – “burun”da gapirish;
• Burun oqishi;
• Ovqat yegandan keyin ogʻizda yoqimsiz taʼm qolishi;
• Ogʻiz va burundan badboʻy hid kelishi.

Tibbiyot xodimlari gaymoritda burundan keladigan suyuqliklarni ham tasnifga solishgan:

• Kasallikning erta davrlarida ajralayotgan shilliq rangsiz, yengil ajraladi va burun bitib qolishiga olib kelmaydi;
• Kasallikning keyingi davrlarida shilliq sariq-yashil rangda, qiyin ajraladi, burun bitib qolishiga olib keladi;
• Gaymoritning ogʻir shaklida shilliq quyuq, yashil rangli, qon tomchilari va yiring boʻlishi mumkin.

Gaymorit klassifikatsiyasi

Gaymorit simptomlariga qarab diagnostika qilinsa ham, gaymor boʻshligʻida kechayotgan yalligʻlanish jarayonining turiga qarab quyidagicha klassifikatsiyalanadi:

• Kataral gaymorit. Koʻproq yosh bolalar va oʻsmirlarda uchraydi. Shilliq qavatlarning biroz shishi va qizarishi bilan kechadigan jarayon;
• Ikki tomonlama gaymorit. Yalligʻlanish jarayoni har ikki gaymor boʻshligʻini qamrab oladi. Bunda tana harorati yuqori va belgilarning odatiy kechishi kuzatiladi;
• Polipoz gaymorit. Bunday turdagi gaymorit burun yoʻllarida yoki gaymor boʻshligʻidagi poliplar natijasida kelib chiqadi;
• Surunkali gaymorit. Oʻtkir gaymoritning asorati sifatida kelib chiqib, xuruj va remissiya davrlariga boʻlinadi;
• Allergik gaymorit. Tashqi qoʻzgʻatuvchi taʼsirida kelib chiqadigan gaymorit turi. Mavsumiy boʻlib, allergiya chaqiruvchi manba yoʻqotilsa, kasallik ham oʻtib ketadi.
• Yiringli gaymorit. Gaymor boʻshligʻida kechadigan yalligʻlanish jarayonining eng ogʻir koʻrinishi. Bunga sabab burun boʻshligʻi yoki gaymor boʻshligʻiga infeksion mikroorganizmlar tushishidir.

Gaymorit diagnostikasi

Gaymorit diagnostikasi otorinolaringolog kuzatuvi ostida olib boriladi. Diagnostika usullari quyidagilar:

• Anamnez – bemor oʻtkazgan shamollash muddati, ogʻriq, burun bitishi haqida maʼlumot yigʻish;
• Burun boʻshligʻi koʻrigi, burun toʻsiqlaridagi kamchiliklar bor yoʻqligini aniqlash;
• Umumiy qon analizi – leykotsitlar soni oshgan boʻladi, chunki yalligʻlanish jarayoni ketayotganidan dalolat beradi;
• Gaymor boʻshligʻini rentgenografiyasi – gaymor boʻshligʻida yigʻilgan yiring koʻrinadi.

Gaymoritning asoratlari

Koʻpgina bemorlar kasallikning jiddiy ekanligini inkor etishadi, shunchaki shamollash oʻtib ketadi deb oʻylashadi. Aslida, gaymorit belgilarini inkor etish ogʻir oqibatlarga olib kelishi mumkin. Ular quyidagilar:

• Halqum bodomchasimon bezlar yalligʻlanishi;
• Oʻtkir gaymoritning surunkali shakliga oʻtishi;
• Oʻrta quloq yalligʻlanishi;
• Yurak ishi buzilishi;
• Buyrak va boʻgʻimlarda kamchiliklar kelib chiqishi;
• Sepsis;
• Bosh miyaning yalligʻlanishi.

Gaymoritning davosi

Gaymoritni davolashda bir qator davo usullari boʻlishiga qaramay, aniq bir chora koʻrish uchun shilliq tekshiruvi va kasallik keltirib chiqargan aniq sababni aniqlash kerak boʻladi.

Gaymoritda antibiotiklar.

Shifokorlar gaymorit davosida antibiotiklarsiz kutilgan natijaga erishib boʻlmaydi deyishadi, va ular haq. Ayniqsa, kasallik kelib chiqishiga patogen mikroorganizmlar sabab boʻlsa. Antibiotik preparatlar ichidan eng samaralisi quyidagilar:

Seftriaksion. Oxirgi avlod antibiotiki. Koʻpgina aerob va anaerob mikroorganizmlarga taʼsir etadi. Qabul qilishning birinchi kunidanoq taʼsir koʻrsatadi, kutilgan natija ikki kun ichida seziladi.

Augmentin. Uchinchi avlod antibiotiki, bakteritsid taʼsir koʻrsatadi, dozalariga qatʼiy eʼtibor berilsa yosh bolalar va kattalarda ham qoʻllasa boʻladi.

Sumamed. Juda kuchli antibiotik, gaymorit belgilaridan 5 kun ichida xalos etishi mumkin.

Makropen. Preparat qonga tez soʻriladi va 20 daqiqadan keyin taʼsir etishni boshlaydi. Bu vosita gipoallergik hisoblanadi, shuning uchun allergiyasi borlarga ham buyuriladi.

Sinupret. Tabiiy oʻsimliklardan olingan vosita boʻlib, qoʻshimcha yordam sifatida buyuriladi.

[box type="error" align="" class="" width=""]Diqqat! Gaymoritni davolashda antibiotiklardan foydalanish faqatgina, shilliqning maxsus tekshiruvi oʻtkazilgandan soʻng, shifokor tomonidan qatʼiy ravishda buyuriladi. Mustaqil ravishda oʻzingiz antibiotik turini tanlab, uni qabul qilishingiz mumkin emas. Antibiotiklar bilan uzoq muddat davolanganda ichaklar ishini normallashtirish uchun, shifokor koʻrsatmasiga binoan probiotiklar va zamburugʻga qarshi vositalardan foydalanishni ham unutmaslik zarur.[/box]

Gaymoritni xalq tabobati bilan davolash

Gaymoritni xalq tabobati bilan davolash samaradorligini tibbiyot ham tasdiqlagan. Masalan, oddiy piyoz suvini burunga tomizish:

• Piyoz suvini va spirt eritmasini teng hajmda aralashtirish, burunga 1-2 tomchidan kuniga 1 maxal, kechqurun tomizish kerak;
• Gaymorit davosida tuzli suv bilan burunni chayish ham ancha yaxshi natija beradi. Tuzli suvni biroz ilitib burun chayilsa, gaymor boʻshligʻidagi yiring koʻchishi ham osonlashadi.
• Burun boʻshligʻi atrofiga va gaymor boʻshligʻi sohasiga qizdirilgan tuz yoki qum solingan xaltachalarni 15 daqiqa qoʻyish ham yiring ajralib chiqishiga yordam beradi.
• Agar gaymorit vaqtida asal bilan ingalyatsiya qilinsa ham nafas olish yengillashadi, shishlar kamayadi. Asal eritilgan suv bilan buruni chayish ham shilliq qavat shishini kamaytiradi.

Gaymoritning xirurgik davosi

Agar konservativ davo va xalq tabobati kutilgan natijani bermasa, shifokor bilan maslahatlashib xirurgik muolaja oʻtkazish rejalari tuziladi. Operativ davo gaymor boʻshligʻini teshib yirngni chiqarishga va u joyni antibiotiklar bilan yuvishga qaratilgan. Muolaja ogʻriqli boʻlganligi sababli mahalliy ogʻriqsizlantiruvchi vositalar yordamida bajariladi. Gaymor boʻshligʻini teshish surunkali shaklga oʻtishni oldini oladi, yiring chiqgandan keyin tana harorati normaga keladi, bemor ahvoli yaxshilanadi.

Gaymorit jiddiy kasallik hisoblanadi, shuning uchun shifokorlar kasallikni toʻliq davolashga harakat qilishadi. Ayniqsa, choʻzilib ketgan shamollashni bartaraf etish kerak boʻladi. Statistikaga binoan, gaymorit qaytalanishi 40 % hollarda kuzatilgan. Agar profilaktik chora tadbirlar koʻrilsa kasallikdan butunlay xalos boʻlish mumkin.

Gaymoritni oldini olish

Gaymorit profilaktikasiga quyidagilar kiradi:

• Sovuq qotmaslik;
• Immun tizimni oshiruvchi mashqlarni muntazam bajarish;
• Shamollashni erta bosqichlaridayoq davolash;
• Ogʻiz boʻshligʻi gigiyenasiga rioya qilish.

Sanitar-kurort sharoitda davolanish va togʻ yonbagʻirlarida dam olish gaymorit boʻlishdan saqlaydi. Oʻzingiz va yaqinlaringiz sogʻligiga bee'tibor boʻlmang! Salomat boʻling!

Mavzuga aloqador foydali maqolalar: 

• Gripp va shamollash (OʻRVI) profilaktikasi
• Burun plastikasi – rinoplastika
• Burun bitishi holatini qanday bartaraf qilish mumkin?