Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi sababi va davolash

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi - bu nafas olish yo'llarining yallig'lanishi va bronxlar obstruktsiyasi (shishishi) bilan tavsiflangan, hayot uchun xavfli o'pka kasalligi. Ushbu kasallikni aniqlash har doim ham oson emas, bu uning xavfini oshiradi.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi mezonlari surunkali yallig'lanish. U markaziy nafas yo'llariga, periferik nafas yo'llariga, o'pka parenximasiga, alveolalarga va o'pkaning qon tomirlariga ta'sir qiladi.

Ushbu o'pka kasalligi quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• Surunkali obstruktiv bronxit, bunda bemorda uch oy va undan ko'proq vaqt davomida boshqa kasalliklar qo'zg'atmaydigan ho'l yo'tal bo’ladi.
• Emfizema - bu ichki bo'shliqlarning patologik kengayishi, unda to'qimalar g'ayritabiiy ravishda cho'zilib, shishib ketadi. Klapan mexanizmi deb ataladigan narsa paydo bo'ladi. Bunda havo osongina to'qimalarga kirib boradi, ammo qiyinchilik bilan chiqadi. Kichkina nafas yo'llarining yo'q qilinishi emfizema rivojlanishidan oldingi asosiy shikastlanish deb hisoblanadi.

Ushbu o'zgarishlarning asosiylari - nafas yo'llarining torayishi va qayta tiklanishi, bokalsimon hujayralari sonining ko'payishi, markaziy nafas yo'llarida shilimshiq hosil qiluvchi bezlarning ko'payishi va nihoyat, qon tomir yo’llari o'zgarishlardir. Kattalashgan alveolyar bo'shliqlar ba'zida diametri ≥ 1 sm bo'lgan havo bo'shliqlari sifatida aniqlanadigan bullarga (havo kistalari) birlashadi. Ushbu o'zgarishlar o'pka to'qimalarining elastikligini yo'qotishiga va giperaktivlikning rivojlanishiga olib keladi.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi sabablari

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligining asosiy sababi - odatda tamaki tutuniga, shu jumladan begona tutunga yoki zaharli moddalarga qarshi yallig'lanish ta'siridan kelib chiqqan havo oqimini cheklanishidir.

Kasallikning rivojlanishining boshqa sabablari:

• atrof-muhitning noqulay sharoitlari (havoning sanoat chiqindilari, chiqindi gazlar, tutun, chang va boshqalar bilan ifloslanishi), 
• kasbiy faoliyat (shaxtalarda, kimyoviy zavodlarda, issiq do'konlarda ishlash), 
• iqlim sharoiti (yuqori namlik), yuqumli bakteriyalar (mikoplazmalar, pnevmokokklar, gemofilus grippi, gripp viruslari, adenoviruslar va boshqalar).

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi rivojlanishining xavfli omillariga alfa-1-antitripsin yetishmovchiligi, yuqori darajadagi immunoglobulin IgE, kasallikning oilaviy xususiyati, genetik moyillik (qon guruhi A (II), IgA yetishmasligi) kiradi.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi rivojlanishi uchun bir necha yil kerak bo'ladi. Odatda, birinchi alomat 40 dan 50 yoshgacha bo'lgan chekuvchilarda rivojlanadigan yo'taldir. Ko'pgina bemorlar 20 yildan ortiq vaqt davomida kuniga 20 dan ortiq sigaret chekishadi. Kuchayishlar va qo'shni kasalliklar kasallikning ajralmas qismi bo'lib, klinik ko'rinish va prognozga katta hissa qo'shadi. Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi rivojlanishi bilan kasallikning kuchayishi tez-tez uchraydi, o'rtacha yiliga 1-3 epizod kuzatiladi. Obstruktiv o'pka kasalligi progressiv kasallik bo'lgani uchun o'pka faoliyatini to'liq normallashtirish mumkin emas.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi tasnifi

Kasalliklarning xalqaro tasnifi:

• Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi (J44):
• J44.0 - O'tkir pastki nafas yo'llarining infeksiyasi bilan surunkali obstruktiv o'pka kasalligi.
• J44.1 - Aniqlanmagan surunkali obstruktiv o'pka kasalligi.
• J44.8 - Boshqa surunkali obstruktiv o'pka kasalligi. Surunkali bronxit: astmatik (obstruktiv), amfizematik.
• J44.9 - Aniqlanmagan surunkali obstruktiv o'pka kasalligi.

2011 yilda xalqaro ekspertlar guruhi tomonidan ishlab chiqilgan va surunkali obstruktiv o'pka kasalligi darajasini integral baholash asosida tasniflash taklif qilingan:

A - alevlenme xavfi past, alomatlar aniq emas;

B - alevlenme xavfi past, alomatlar aniq;

C - alevlenme xavfi yuqori, alomatlar ifodalanmaydi;

D - alevlenme xavfi yuqori, alomatlar aniq.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi belgilari

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligining asosiy belgilariga quyidagilar kiradi.

• nafas qisilishi yoki havoning yetishmasligi hissi - dastlab jismoniy kuch bilan, keyin esa dam olish paytida; havo yetishmovchiligi changli joyda, sovuqda, havodagi tirnash xususiyati beruvchi moddalar mavjud bo'lganda kuchayadi;
• balg'am bilan yoki bo'lmasdan surunkali yo'tal;
• nafas chiqarishda va ayniqsa majburiy nafas olishda nafas olish uzayishi;
• xirillash;
• qappaygan ko'krak (old-orqa ko'krak hajmi kattalashadi).

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi o'sishi yo'talning ko'payishi va balg'am miqdorining ko'payishi bilan namoyon bo'ladi. Balg’am yiringli bo'lishi mumkin. Kelajakda nafas olish qiyinlashuvi oddiy harakatlar jarayonida paydo bo'ladi. Shu bilan birga, bemorlar ozishni boshlaydilar, tushunarsiz zaiflikni sezadilar, teri ko’karishi rivojlanadi, yurak yetishmovchiligi belgilari kuchayadi, oyoqlarning shishishi paydo bo'ladi, qorin bo'shlig'ida suyuqlik to'planishi mumkin (astsit) va jigar kattalashadi.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi diagnostikasi

• Anamnez, fizik tekshiruv va rentgenografiya asosida kasallikni tashxislash mumkin. Tashxis funksional nafas olish testlari bilan tasdiqlanadi. Eng muhim diagnostika usuli spirometriya. Uning yordamida o'pkaning hayotiy hajmi qobiliyati, 1 soniyadagi majburiy ekspiratsiya hajmi va boshqa ko'rsatkichlar ma'lum bir sxema bo'yicha o'lchanadi.

• Spirometriyadan tashqari, tashqi nafas olish funksiyasini har tomonlama o'rganish diffuziya testini, bronxodilatator bilan testni, bodipletizmografiyani o'z ichiga oladi.

• Balg'amni sitologik tekshirish bronxlar va o'pkada yallig'lanish xususiyatini baholash, bakteriyalar va viruslar mavjudligini aniqlashga imkon beradi.

• Nafas yetishmovchiligining klinik belgilari bo'lgan barcha bemorlar uchun puls oksimetriyasi (qonning kislorod bilan to'yinganligini aniqlash) qo'llaniladi.

• Agar periferik arterial qonning kislorod bilan to'yinganligi 92% dan kam bo'lsa, qon gazini tahlil qilish kerak.

• O'pka rentgenogrammasi nafas olish tizimining boshqa kasalliklarini chiqarib tashlashga yordam beradi. 

• Ko'krak qafasining tomografiyasi rentgenografiyaga qaraganda o'pka to'qimalarining shikastlanishi va bulla shakllanishining tarqalishini va vizualizatsiyasini yaxshiroq ta'minlaydi.

• Nafas qisilishi uchun 6 daqiqalik yurish testi buyuriladi. O'ng qorincha gipertrofiyasi, o'pka yurak kasalligi, aritmiya, ishemiya belgilari elektrokardiografiya va ekokardiyografiya yordamida aniqlanadi. Mutlaq ko'rsatkichlar bilan bronkoskopiya o'tkaziladi.

• To'liq qon tahlili surunkali obstruktiv o'pka kasalligining kuchayishini baholash uchun amalga oshiriladi va politsitemiya (gematokrit> 55%), anemiya va leykotsitozni aniqlashi mumkin.

• Kasallikning klinik jihatdan aniqlangan yo'nalishi bo'lgan 50 yoshgacha bo'lgan bemorlarda va obstruktiv o'pka kasalligi bo'lgan har qanday yoshdagi chekuvchilarda alfa-1-antitripsin yetishmovchiligi aniqlanadi va agar genetik jihatdan aniqlangan alfa-1-antitripsin yetishmovchiligiga shubha bo'lsa, uning molekulyar shakllari qon zardobida tekshiriladi.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi qaysi shifokorlar bilan bog'lanish kerak

Birinchi bosqichda, tashxis qo'yilgunga qadar umumiy amaliyot shifokori yoki terapevt shifokor bilan uchrashish kerak. Pulmonologlar surunkali obstruktiv o'pka kasalligini davolashadi. Eng samarali terapiyani topish uchun kardiolog va boshqa ixtisoslashgan mutaxassislarni yordami kerak bo'lishi mumkin.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi davolash

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi davolashning eng muhim maqsadi bemorning normal hayot kechirish qobiliyatini saqlab qolish va uzoqroq faol bo'lishdir. Kasallikning og'irligidan qat'iy nazar, kasallikning kuchayishi va rivojlanish xavfini kamaytirish juda muhimdir:

• xavf omillari ta'sirini kamaytirish, shu jumladan chekish va havoning ifloslanishi;
• bronxolitiklardan (bronxodilatatorlardan) foydalanish - Surunkali obstruktiv o'pka kasalligini simptomatik davolashda asosiy dorilar. Ular bir marta yoki muntazam ravishda buyuriladi;
• yallig'lanishga qarshi faolligi bo'lgan glyukokortikosteroidlar bilan ingalatsiyani qo'llash;
• fosfodiesteraza-4 ingibitorlari, uning ta'siri surunkali obstruktiv o'pka kasalligida o'ziga xos yallig'lanishni bostirishga qaratilgan;
• balg'amni suyuqlashtiradigan mukolitiklardan foydalanish;
• antibiotik terapiyasi;
• bronxlarning tashqi stimullarga reaktsiyasini kamaytirish uchun xolinoblokatorlardan foydalanish;
• qo'llab-quvvatlovchi terapiya (fizioterapiya, o'pka reabilitatsiyasi);
• nafas olish qiyinlishuvini bartaraf etish uchun kislorodli terapiya - invaziv bo'lgan / invaziv bo'lmagan mexanik shamollatish.

Kuchayish paytida, bronxoektazlar bilan bir vaqtda kechadigan bemorlar uchun yanada kuchli va uzoqroq antibiotik terapiyasini talab qilishlari mumkin.

Jarrohlik muolajalari (bullalarni olib tashlash, o'pka hajmini kamaytirish bo'yicha operatsiya va o'pka transplantatsiyasi) Surunkali obstruktiv o'pka kasalligini davolashning so'nggi bosqichidir. Endobronxial klapanni joylashtirish yoki termal ablyatsiya ma'lum bir guruh bemorlarning klinik jihatdan yaxshilanishiga olib kelishi mumkin. Surunkali obstruktiv o'pka kasalligining terminal bosqichi bo'lgan bemorlarga palliativ yordam ko'rsatiladi. Uning maqsadi hayot sifatini va kundalik ishlashni yaxshilashdir.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligi asoratlari

Havo oqimini cheklash va nafas olish yetishmovchiligidan tashqari, obstruktiv o'pka kasalligi quyidagi asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin:

• o'pkaning emfizemasi;
• bronxoektaziya;
• nafas yetishmovchiligi;
• o'pkali yurak;
• o'pka emboliyasi;
• yurak ritmining buzilishi: polimorfik atriyal taxikardiya, atriyal fibrilatsiya.

Bemorlarning hayot sifatiga to'sqinlik qiladigan va hayotga ta'sir ko'rsatadigan boshqa asoratlar: osteoporoz, depressiya, tashvishlanish buzilishi, yurak tomirlari kasalligi, o'pka saratoni va boshqa saraton kasalliklari, mushak atrofiyasi va gastroezofagial reflyuksiya.

O'limning asosiy sabablari o'tkir nafas yetishmovchiligi, pnevmoniya, o'pka saratoni, yurak kasalligi yoki o'pka emboliyasi. Obstruktiv o'pka kasalligi bilan og'rigan bemorlarda tez-tez uchraydigan obstruktiv uyqu apnoesi ushbu bemorlar guruhida kasalxonaga yotqizish va o'lim xavfining ortishi bilan bog'liq.

COVID-19 yangi koronavirus infeksiyasi va obstruktiv o'pka kasalligi bilan birgalikda kasallik muammosining dolzarbligi klinik ko'rinishlarning o'xshashligi, tashxisning murakkabligi, kursning mumkin bo'lgan og'irligi va ushbu patologiyalarning o'zaro kuchayishi bilan bog'liq.

Surunkali obstruktiv o'pka kasalligini oldini olish

Xavf omillarini aniqlash va ularni yo'q qilish ushbu kasallikning oldini olishda eng muhim qadamdir. Bunga quyidagilar kiradi:

• chekishni tashlash;
• ikkilamchi tutun ta'sirini yo'q qilish;
• havo ifloslanishi ta'sirini kamaytirish.

manba: invitro.ru