Ayrim manbalarda keltirilishicha, urinoterapiya, ya’ni peshob bilan davolash Hindistondan kirib kelgan. Peshobni kuchli davolash xususiyatiga ega, deb hisoblovchilar uning yordamida qariyb barcha kasalliklarni — shamollashdan tortib, saratongacha davolash mumkinligiga qattiq ishonishadi. Teranroq fikrlaydigan kishilar esa u shunchalik foydali bo‘lsa, nima uchun organizm peshobdan tezroq qutulishga harakat qiladi, degan savolni o‘rtaga tashlaydi. Ko‘rinib turibdiki, peshobni obi hayot deydiganlar va undan butkul jirkanadiganlarning ham o‘zi ishongan argumentlari bor. Zamonaviy tibbiyot esa urinoterapiyani qariyb qoralaydi.
Rossiyalik mashhur teleboshlovchi Malaxov dasturlarini tomosha qiluvchilar bo‘lsa, peshobning tibbiy xususiyatlariga chippa-chin ishonsa kerak. Rostdan ham, uning “qudrati”ga ishongan ko‘plab odamlar topiladi, tan olishim kerak, bolalikda biz ham undan “shifo” ko‘rganmiz. Qanday qilib, deysizmi, dalada mol boqib yurgan vaqtlarimiz biror joyimiz kesilib ketsa, jarohat joyini u bilan yuvib, ustidan qalin qilib toza tuproq sepib qo‘yardik.
Uning bu kabi davolash xususiyatining siri bugunga kelib yechilgan. Gap shundaki, uning tarkibida ko‘p miqdorda kortikosteroid gormonlar mavjud bo‘lib, ular buyrak usti bezlari po‘stlog‘ida ishlab chiqariladi. Bunday gormonlar ko‘plab jiddiy kasalliklarda yallig‘lanishlarga qarshi vosita sifatida qo‘llaniladi. Deylik, shifokor sizga prednizolon preparatini buyurgan bo‘lsa, bilingki, uning tarkibida 1 va 5 mg kortikosteroid gormonlaridan bo‘ladi. Uning kunlik meyori esa 4-20 mgni tashkil etadi.
Peshob bilan esa sutkasida 20dan 40 mggacha gormonlar ajralib chiqadi. Ko‘rinib turibdiki, kimdir peshob bilan davolanish istagida bo‘lsa, organizmiga meyoridan ikki barobar ortiq kortikosteroid gormonlarini qabul qiladi. Ya’ni, urinoterapiya talablariga ko‘ra, kunlik peshob to‘liq ichkariga qaytishi kerak (daxshat). Yuqorida aytilganidek, kortikosteroid gormonlari buyrak usti bezlarida ishlab chiqariladi. Agarda organizmga ortiqcha gormonlar qabul qilinsa, buyrak usti bezlari ularni ishlab chiqarishni to‘xtatadi. Bu esa birinchidan, gormonal muvozanatni buzsa, ikkinchidan, buyrak usti bezlari faoliyatida ham muammolarni keltirib chiqara boshlaydi. Kortikosteroidlar qandli diabet, qon bosimining ortishi (gipertoniya), osteoporoz, nefrit (buyrak yallig‘lanishi), homiladorlik, gerpes (uchuq), terining zamburug‘li kasalliklari, yurak faoliyatining dekompensatsiyasi (buzilishi) va psixologik kasalliklarda tavsiya qilinmaydi. Bolalarda esa kortikosteroid gormonlarining uzoq vaqt qabul qilinishi rivojlanishdan to‘xtash, bo‘y o‘smay qolishini keltirib chiqaradi.
Tibbiyotda urinoterapiya klimaks davrining erta boshlanishi, semizlik, oshqozon-ichak xastaliklariga sabab bo‘lishi aniqlangan. Urinoterapiya natijasida surunkali qayt qilish, diareya, oshqozon va ichaklar qo‘zg‘alishlari ham kelib chiqishi isbotlangan. Ayrim hollarda urinoterapiya qabul qilgan kishilar dizenteriya, ichterlama, hattoki vabo alomatlari bilan shifoxonaga yotqizilgan. Ularda hech qanday virus aniqlanmagan va kasallik belgilari peshob ichishni to‘xtatishi bilan yo‘qolgan.
Unutmaslik lozimki, peshob faqatgina yallig‘lanishlar darajasini kamaytiradi, lekin kasallikni butunlay davolamaydi. Shuning uchun ham peshobning “foydasi”ni sezsangiz, bu sizning butkul tuzalib ketganingizni anglatmaydi. Yallig‘lanish yana qachondir qaytalanadi va yana peshob ichishingizga to‘g‘ri keladi.
Peshobni tashqi tomondan qo‘llash ham tibbiyotda tavsiya qilinmaydi. Undagi gonokokklar teri va shilliq qavatlar(masalan, ko‘z)ning yiringlashiga sabab bo‘lishi mumkin. Favqulodda holatlarda yashab qolish bo‘yicha ko‘plab qo‘llanmalar, jumladan, AQSH armiyasining dala qo‘mondonligi ko‘rsatmalarida peshobdan ichimlik suvi sifatida foydalanish qat’iy tavsiya qilinmaydi.
Endi uning kimyoviy tarkibiga e’tibor qaratsak. Peshobning tarkibi turli omillarga bog‘liq. Masalan, inson yoshi, turmush tarzi, faoliyat turi, jinsi, tana vazni va hokazo. Uning 97 foizi suvdan iborat. Qolgani esa mochevina (karbomad — peshob tarkibida uchraydigan kristall modda), siydik kislotasi, gippur kislotasi (N-benzoilglitsin), kreatinin, ksantin, urobilin, indikan, aminokislotalar, oqsil, glyukoza, atseton, kationlar (K+, Na+, Ca2+, Mg2+, NH4+), anionlar (Cl−, SO42−, NRO42−), ammoniy ionlari, shuningdek, xlorid, sulfat, fosfat va boshqa og‘ir metallarning tuzlari, ammiak va hokazolardan iborat. Peshobda kasallik qo‘zg‘atuvchi xlamidiya va gonokokk viruslari ham uchraydi.
Bu gaplarga ishonmaydigan kishilar uchun esa ayrim tavsiyalarni berib o‘tish joiz. Urinoterapiyani boshlashdan oldin albatta shifokor bilan maslahatlashing. Bu bilan o‘z-o‘zini zaharlar (atravleniya), qonning zaharlanishi, ichki a’zolarning shikastlanishi, oshqozonning o‘tkir yallig‘lanishi, kolit va enterokolit, homiladorlik davrida homilaning nobud bo‘lishi kabi kasalliklarga oldindan ruhiy tayyorgarlik ko‘rgan bo‘lasiz. Shifokor esa bu paytda nimalar qilishingiz lozimligini eslatib qo‘yadi. Shuningdek, iste’mol qilinidagin peshobni «oqim»ning o‘rta qismidan oling. Chunki dastlabkisi chiqish yo‘llaridagi zaharli moddalarni yuvadi.
Ma’lumot uchun: sutka davomida 1500 litr miqdoridagi qon tomirlar bo‘ylab aylanib, hujayralardagi ortiqcha moddalarni ortga olib qaytadi. Natijada 180 litr miqdorida birlamchi peshob hosil bo‘ladi. U o‘z tarkibi bilan qon plazmasini eslatadi. Buyrak kanalchalari bo‘ylab harakatlangan peshobdan organizm uchun zarur bo‘lgan moddalar va suv o‘zlashtirilib, yana qonga qaytadi. Suvda erigan zaharli va keraksiz moddalar esa tashqariga chiqarib yuboriladi. Ulardan mochevina, kreatinin, siydik kislotasi, ammiak inson organizmi uchun juda xavfli.
Sanjar Said.
Bloger. Sanjarsaid.uz
Har birimiz qon bosimi ko‘tarilishi (xafaqon) xastaligining qanday oqibatlarga olib kelishini bilamiz. Ammo shunday insonlar borki, ularda bu holatning butunlay aksi, ya’ni qon bosimini pasayishi kuzatiladi. Bunday bemorlar holsizlanib, tez toliqadilar atrofdagilarga loqayd parishonxotir bo‘ladilar.
Ularning ertalab uyg‘onishlari qiyin, ish qobiliyati 2-3 soatdan keyingina ortadi, kunduzi yana xolsizlanish, charchash seziladi. Umuman faollikning cho‘qqisi kechga tamon ortadi. Gipatoniklarning yana bir o‘ziga xos belgisi esnashdir. Bu ularning uyqusi kelganidan emas, balki havo yetishmganidan ro‘y beradi. Shunga ko‘ra, ular odamlar gavjum joylardan, tiqilinch avtobuslarda o‘zlarini noxush sezishlari mumkin. Aksincha piyoda yurganlarida ahvollari yaxshilanadilar. Negaki kasallikning asl sababi tadanada qon aylanishining buzilishi hisoblanadi. Kasallikni davolash choralari haqida maqolamizning bugungi sonida ma’lumot beramiz.
Gipotoniya so‘zi yunoncha “hypo”-pasayish, lotincha “tensio”-bosim so‘zlaridan olingan.
Q
on bosimi tonometr yordamida o‘lchanganida yuqori (sistolik) raqam 100 mm. Simob ustuni, pastki (ya’ni diastolik) raqam esa 60 mm. (simob ustuni) dan past bo‘lgan taqdirda insonga gipotoniya tashxisi qo‘yiladi.
Kichik va o‘smir yoshdagi bolalarda bu ko‘rsatkich 85-60 simob ustuni, 30 yoshdan katta kishilarda esa 105-65 sumob ustuni tashkil qiladi. Bu ko‘rsatkichlar muxlislarimiz uchun yanada tushunarli bo‘lishi uchun avvalo, qon bosimi o‘zi nima?, degan savolga javob izlashga qaror qildik inson organizmini ulka bir zavodga qiyoslasak, yurak uning nasozi, qon tomirlar esa quvurlar ro‘lini bajaradi.
Har daqiqada yurak 5 litrgacha bo‘lgan qonni tomirlar orqali azolarga haydaydi. Yurak ichida 4 bo‘shliq (kamera) mavjud. Sodda til bilan aytganda, yurakning ishi qisqarish va bo‘shashishdan iborat. Anashu qisqarish holati ilmiy tilda sistola, keyingisi esa diastola deb nomlanadi. Yurak qisqargan paytda undagi bo‘shliqlar xajmi kamayib, qon tomirlar tomon harakatlanadi. Bo‘shashgan paytda esa yurak kameralari kengayib, qonga to‘ladi va yurakni qon tomirlardan ajratib turuvchi aorta klapani yoyilib, qonning yurakka qaytmasdan tomirlar bo‘ylab harakatlanishiga yordam beradi. Qon tomirlarning ham ahamiyati katta.
Tanamizda 1) arteriya, 2) vena, 3) kapiliyar deb nomlanuvchi tomirlar mavjud. Arteriyalar eng yirik qon tomirlar hisoblanib, ulardan oqayotgan qon kislarodga boy bo‘ladi. Bu tomirlar orqali qon 1 soniyada 10 lab metr masoqani bosib o‘tishi mumkin! Venalar ham yirik tomirlar bo‘lib, qonni azolardan yurakka eltadi. Kapiliyarlar eng kichik tomirlar sanaladi. Ular devori orqali qon tanadagi to‘qimalarni oziqlantiradi. Qon yurakdan otilib aorta (eng yirik arteriya)ga urilganda boshqa arteriyalar devoriga ham bosimini o‘tkazadi. Buni sezish uchun barmog‘imizni kaftning pastki qismiga tekkizsak bo‘lgani. Bu borada sizda qon bomining pasayishi nimaga bog‘liq, degan savol tug‘ilishi tabiiy. Qon bosimining ko‘tarilishi yoki pasayishi 3 omilga bog‘liq bo‘ladi.
1. Katta yoshli odam organizmida 5 litrgacha qon aylanadi. Qon hajmining u yoki bu sabablarga ko‘ra kamayishi qon bosimini pasaytiradi.
2. Tomirlarning katta-kichikligi, tomir diametri qanchalik tor bo‘lsa, qonning bemalol o‘tishi uchun to‘siq yuzaga keladi. Bu masalani tezroq “yechish” uchun organizm bosimni kuchaytiradi. Natijada qon bosimi ko‘tariladi.
3. Qon bosimining ko‘tarilishi yoki pasayishi yurakning qay tarzida ishlashiga ham bog‘liq. Agar yurak tez ishlasa (odatda bu holat jismoniy mehnat paytida sodir bo‘ladi), qon bosimi ham yuqori bo‘ladi. Gipotoniyaning eng ko‘p tarqalgan sababi esa (irsiy moyillik va yuqumli kasalliklar asoratidan tashqari) kam harakatlilik yoki kun davomida o‘tirib ishlash oqibatida yuz beradi.
Qon bosimi qanday nazorat qilinadi?
Qon bosimini darajasi butun organizmning ozuqa moddalari va kislarod bilan to‘yinishiga, uning biroz pasayishi yoki ko‘tarilishi har bir a’zo (ayniqsa, yurak, ko‘zlar, buyrak) ishiga ta’sir qiladi. Aynan shuning uchun organizmda qon bosimini nazorat etuvchi asab va gumoral tizimlar mavjud. Asab tizimi bosh miya po‘stlog‘i, orva miya markazlari orqali nazorat qilinadi. Ular tinimsiz ravishda arteriyalarga impuls jo‘natib, tomirlar mushaklarining qisqarishi bo‘shashini ta’minlaydi. Gumoral tizim esa gormonlar orqali yurak ishi, qon xajmi, tomirlarning bosimiga ta’sir qiladi.
Organizmda ro‘y beradigan xar qanday o‘zgarish (yuqumli kasalliklar, imunitetni pasayishi, gormonal xastaliklar, stress, obi-xavo radiatsiya ta’siri va x.k) mazkur tizimlar ishiga to‘sqinlik qilib, qon tomirlarning kengayib, bosimning pasayishiga olib keladi. Natijada qon kislarodni barcha a’zolar (eng avvalo bosh miya)ga sekinlik bilan olib boradi. Bu esa insonda behollik, uyquchanllik, tez toliqish, behuzurlik, ba’zan xushdan ketish kabi holatlar bilan namoyon bo‘ladi. Bunday paytda, albatta shifokor-kardiolog ko‘rigidan o‘tish lozim.
Tabobat usulida davolash usullari
O‘lmaso‘t (bo‘znoch)dan 10 gr olib, ustiga 1 stakan qaynoq suv quyiladi va 30-40 daqiqa o‘rab damlab qo‘yiladi. Suzib olgach, kuniga 2-3 mahal ovqatdan 30 daqiqa oldin yarim stakandan sovuq holda ichiladi.
Jenshennning spirtli damlamasidan kuniga 2 mahal-ertalab va tushlikda 5 tadan 20 tomchigacha ovqatdan oldin 2-3 hafta ichiladi (dori xonalarda sotiladi)
Rodiolaning maydalangan ildizidan 1 choy qoshig‘i ustiga 1 litr suv quyib, 10 daqiqa qaynatiladi, va yana 10 daqiqa damlab qo‘yiladi. Kuniga 2-3 stakandan ichiladi. Agar gipotoniya toliqish oqibatida paydo bo‘lsa, qaynatma yaxshi foyda qiladi.
Levziya damlamasidan kuniga 2 mahal ertalab va tushlikda 30-40 tomchidan ovqatdan 30 daqiqa oldin ichiladi.
Ajriq o‘tining quritilganini tolqon qilib kuninga 3 mahal 1 choy qoshiqdan 5 kun davomida kapotsa va orqasidan issiqroq suv ichilsa qon bosimini oshiradi.
Shirin bodomdan 2 kg olib, teng miqdorda shakar qo‘shiladi va tuyib qorong‘u joydan saqlanadi. Kuniga 3 mahal 2 osh qoshiqdan 15 kun davomida yegan bemor bugumon tuzaladi.
Yomg‘ir suvidan 3 litr olib, unga 1 kg novvot qo‘shib qaynatiladi kechasi ochiq joyda kunduzi qorong‘uda saqlanadi. Kuniga 3 mahal 15 kun davomida 100 gr dan ichiladi.
O‘lmaso‘t (bo‘znoch) dan 10 gr olib, ustiga 1 stakan qaynoq suv quyiladi va damlab qo‘yiladi. Ovqatlanishdan yarim soat oldin ertalab va tushlikda 2 mahal 20-30 tomchidan och xolda ichiladi.
Semizo‘tning ho‘l o‘tidan 25 gr olib, ustiga 200 ml suv quyiladi va 10 daqiqa qaynatib, 2 soat damlab qo‘yiladi. Suzib olgach kuniga 3-4 mahal ichilsa arterial qon bosiminin ko‘taradi.
Shizandra (xitoy limonnigi)ning urug‘i va mevasidan spirtli damlama tayyorlab iste’mol qilinadi. Uning uchun 100 gr urug‘ va meva ustiga yarim letr aroq quyiladi 10 kun qorong‘u va iliq joyda saqlanadi. Vaqti-vaqti bilan aralashtirib turiladi. Suzib olgach kuniga 3 mahal 10 tomchidan ichiladi.
Foydali maqola: Qon bosimi oshganda birinchi yordam ko‘rsatish
© Bilal Arroziy.
Bronxial astma bilan og‘rigan bemorlar kuniga ikki piyoladan ortiq choy yoki kofe ichmasligi zarur. Yoga bilan shug‘ullanish xastalikka chalonmaslikni oldini oladi.
Bronxial astma bilan qiynalayotgan bemorlar uchun xalq tabobatida turli damlama va qaynatmalar mavjud.
Ularga bu tavsiyalar juda katta foyda berishi aniq:
- 2 osh qoshiq maydalangan sholg‘omni 1 stakan qaynagan suvda 15 daqiqa qaynatib sovutib, 1 stakandan kechasi ichiladi.
- 1 choy qoshiq shuvoq giyohini 1 stakan qaynagan suvga solib, yarim soatga damlab qo‘yiladi. Va kuniga 3 mahal 1 osh qoshiqdan ovqatdan 30 daqida oldin ichladi.
- 3 dona evkalipt bargini 200 gr qaynagan suvga solib 2 soatga damlab qo‘ying. Keyin uni ovqatdan oldin kuniga 1 mahal yarim piyola miqdorida 20 kun iching. Va 20 kun tanaffus qiling va jarayonni takrorlang.
Shamollash va grippda balg’am ko’chirish uchun eng ko’p ishlatiladigan dori vositalardan biri Pulmoksoldir.
Pulmoksol bu – 30 mg/5 ml 150 ml sirop va bolalar uchun 15 mg/5 ml 150 ml sirop (o'lchov stakani bilan birgalikda)
Har 5 ml sirop tarkibi:
Faol modda: ambroksol gidroxloridi 15 mg; Yordamchi moddalar: benzoy kislotasi, sorbitol (70%), qulupnay essensiyasi, deionizatsiya qilingan suv.
Preparatning narxini ushbu bo’limda ko’rsa bo’ladi - https://apteka.uz/product/pulmoksol
Shamollash va grippda balg’am ko’chirish uchun qo'llaniladigan boshqa preparatlar: Tonzilgon N, Rinoksil, Suprima bronxo, Ambroksol, Linkas va hk.
*Qo'llash mumkin bo'lmagan holatlar mavjud. Ishlatishdan oldin shifokor bilan maslahatlashing.
Tirnoqlardagi zamburug‘ni davolashning ba’zi usullari haqida aytmoqchimiz:
Iste’mol sodasi va natriy borat
Iste’mol sodasi zamburug‘ni davolashning eng arzon va samarali vositasi hisoblanadi. Shuningdek u oyoqlardagi yoqimsiz hidlarni ham yo‘qotadi. Natriy borat – kasallikni davolashga yordam beruvchi tabiiy ishqorli vosita. Agar siz soda va natriy boratni aralashtirib, uni hafta davomida bir kunda ikki mahal zararlangan tirnoqlarga sursangiz tez kunlarda zamburug‘dan qutulasiz.Apelsin yog‘i
Zamburug‘ga qarshi tabiiy vosita. Har kuni tirnoqlarga bu yog‘ning bir tomchisini suring. Agar teringiz ta’sirchan bo‘lsa, unda allergik ta’sirlar kuzatilishi mumkin. Unga biroz zaytun yog‘i qo‘shish mumkin. Boshida sizda apelsin yog‘iga allergiya yo‘qligini tekshirib ko‘ring.Choy daraxti yog‘i
Antiseptik va zamburug‘ga qarshi kurashuvchi samarali vosita hisoblanadi. Bu yog‘ni tirnoqlaringizga suring, singishini kuting va 10 daqiqadan keyin quruq tish cho‘tkasi bilan ishqalang. Choy daraxti yog‘ini ham bodom yoki zaytun yog‘lari bilan aralashtirish mumkin. Zamburug‘ infeksiyasining oldini olish uning kuchayishiga qarshi kurashishning eng yaxshi vositasidir. Agar siz tirnoqlaringizdagi zamburug‘ni o‘z vaqtida davolash bilan shug‘ullansangiz, unda o‘zingizni bu kasallikning noxush oqibatlaridan himoya qilishingiz mumkin.O‘xshash maqola: Trixofitiya yoxud temiratki qanday kasallik?
© Nebolet.com / Daryo.uz
Kattalarda stomatit sabablari
Stomatologlar ta’kidlashicha, og‘iz bo‘shlig‘I shilliq qavati yallig‘lanishiga olib keluvchi faktorlar quyidagilar bo‘lishi mumkin:- Turli xil patogen qo‘zg‘atuvchilar – bakteriyalar va viruslar. Albatta, og‘iz bo‘shlig‘I bakteriyalar mikroflorasi har bir insonda bo‘ladi, ammo ularning rivojlanib ketishi uchun qulay sharoit yaratib berilsa, og‘iz bo‘shlig‘I shilliq qavatini yallig‘lab qo‘yishi mumkin.
- Ovqatlanish tarkibining buzilishi - Ko‘pincha stomatit ba’zi moddalar organizmga yetishmaganda ham kelib chiqishi mumkin, vitamin B, kaliy, fosfor, temir va rux kabi.
- Shilliq qavat mexanik jarohatlanishi - Bemorlar ko‘pincha stomatit kelib chiqishida turli xil mexanik ta’sirlar bo‘lganini aytishadi, masalan kuyishlarda yoki jarohatlarda, juda achchiq va o‘tkir mahsulotlar iste’mol qilganda, qaynoq suv ichib yuborganda, tishlarning o‘tkir qismlari ta’sirida.
Stomatit kelib chiqish xavfini oshiruvchi omillar
- Oziq ovqat mahsulotlarini iste’mol qilayotganda gigiyenaga rioya qilmaslik – meva sabzavotlarni, qo‘llarni yuvmay iste’mol qilish, tishlarni muntazam yuvmaslik;
- Doimiy tishlarni yuvishda natriy sulfat moddasini o‘zida ko‘p saqlovchi tish pastalaridan foydalanganda. Bu modda so‘lak ajralishini kamaytirib yuboradi va shilliq qavat quruq, shikastlanishga moyil bo‘lib qoladi;
- Siydik haydovchi preparatlarni qabul qilganda ham so‘lak ajralishi kamayadi;
- Sun’iy tishlar qo‘yilganda – ularning sifatsiz materialdan ishlangani yoki o‘lchamlarining noto‘g‘ri tanlanganligida;
- Spirtli ichimliklar ichish va tamaki mahsulotlarini chekish – bu moddalar og‘iz shilliq qavatida yaralar paydo qiladi, u yerda bakteriyalar ko‘payishi uchun qulay sharoit kelib chiqadi;
Stomatit turlari va ularning o‘ziga xos klinik ko‘rinishlari
Stomatitning bir necha xil turlari bor va ular turli xildagi klinik ko‘rinishda namoyon bo‘ladi.Gerpetik stomatit
Katta yoshdagi insonlarda aynan shu turdagi stomatit ko‘proq uchraydi. Bunga sabab aholining 90 %ga yaqini o‘z organizmida gerpes virusini tashib yuradi, gerpes virusi odatiy sharoitda kasallik chaqirmaydi. Ammo, uning uchun qulay sharoit kelib chiqsa – gerpes stomatit keltirib chiqaradi, masalan, sovuq qotish, surunkali infeksion - yallig‘lanishli kasalliklarning avj olish davrida, stress holatlarida va hu kabilarda.gerpetik stomatitda tana harorati ko‘tarilmaydi va umumiy intoksikatsiya belgilari kuzatilmaydi, shunchaki og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatida qisqa muddat ichida ko‘plab pufakchalar paydo bo‘lishi, ularning tabiiy ravishda yorilishi va juda og‘riqli yarachalar hosil bo‘lishi bilan kechadi.Gerpetik stomatitning davosi
Gerpetik stomatitning davosi quyidagi chora tadbirlarni o‘z ichiga oladi:- Og‘riqsizlantiruvchi preprarat – Lidokain, Lido xlor va shu kabilar;
- Mahalliy qo‘llaniladigan yallig‘lanishga qarshi vositalar – Solkoseril, na’matak moyi, Xolisal, Kamistad;
- Virusga qarshi preparatlar – Asiklovir, Zoviraks, Bonafton, Alpizarin, Lizotsim va boshqalar.
- Immunitetni mustahkamlovchi preparatlar – Immunal, Sikloferon.
Aftoz stomatit
Bunday turdagi og‘iz shilliq qavati yallig‘lanish kasalligi har doim surunkali ko‘rinishda bo‘ladi. Uning klinik ko‘rinishida og‘iz boshlig‘i shilliq qavatida ko‘plab yaralar, pufaklar va aft – sarg‘ish oqrangli, chetlari qizargan toshma shaklida namoyon bo‘ladi. Aftoz stomatit oylab, yillab goh paydo bo‘lib, goh yo‘qolib turadi.Aftoz stomatit davosi
- Aftoz stomatit davosi: aft – bor kislotasi va moychechak eritmasi bilan qayta ishlanadi (chayiladi). Buning uchun 300 ml suvga 1 choy qoshiq moychechak kukunidan va 4 gr bor kislotasi solinadi va aralashtiriladi va og‘iz chayqaladi;
- Furatsilin tabletkasini suvda eritib, antiseptika vositasida og‘izni muntazam ravishda chayib turish tavsiya etiladi;
- Og‘iz shilliq qavatining zararlangan sohalariga oblipixa moyini paxtaga shimdirilgan holda artish;
- Dezintoksikatsiya maqsadida – vena ichiga natriy sulfat eritmasidan quyish;
- Bemorga vitaminoterapiya buyuriladi, ya’ni polivitamin komplekslar qabul qilish.
Kandidoz stomatit
Bunday ko‘rinishdagi stomatit faqatgina immun tizimi tomonidan yetishmovchiliklar natijasida kelib chiqadi. Gap shundaki, hamma insonlar og‘iz mikroflorasida bo‘ladigan Kandida guruhiga mansub zamburug‘lar bo‘ladi, ular ko‘payishi uchun qulay sharoit hosil bo‘lganda og‘iz shilliq qavatini zararlab stomati keltirib chiqaradi. Masalan, qandli diabet, immun defitsit holatlar, gormonal preparatlar bilan uzoq muddat davolanish kabi. Kandidoz stomatitning o‘zga xos klinik ko‘rinishida: og‘izda yaralardan tashqari, ko‘chishi qiyin bo‘lgan oq karashlar ham hosil bo‘ladi. Bu karashni qo‘l bilan oson ko‘chirish mumkin, ammo ko‘chgan joyida qizargan, shishli yallig‘lanish o‘chog‘I qolib ketadi va u ham bakteriyalar ko‘payishi uchun qulay joy hisoblanadi. Bemorlar kuchli og‘riqqa, hatto suv ichganda ham kelib chiqadigan achishishlarga shikoyat qilishadi. Bundan tashqari og‘iz burchagida va lablarda ham og‘riqlar kuzatiladi.Kandidoz stomatitning davosi
- Umumiy ta’sir etuvchi zamburug‘ga qarshi preparatlar – Pimafutsin, Irunin, Klotrimazol, Nistatin, Flukanozol va boshqalar;
- Mahalliy ta’sir etuvchi preparatlar – Levorinov mazi, Mikonzol gel, Nisitatin maz;
- Har ovqatlangandan keyin og‘izni 1 % li ichimlik sodasi bilan chayish.
Kattalarda stomatitning davosi
Kataral stomatit (oddiy yallig‘lanish, hech qanday o‘ziga xosligi yo‘q)ni uy sharoitida oson davolasa bo‘ladi. Buning uchun og‘iz bo‘shlig‘ini antiseptik vositalar bilan chayish kifoya, masalan 1 % li ichimlik sodasi, yallig‘langan joyni asal bilan artish, oblipixa moyini paxtaga shimdirib yarani artish va achchiq, issiq yoki sovuq mahsulotlardan cheklanish kerak. Umuman olganda stomatitni davolash uchun stomatologlar quyidagilarni tavsiya etishadi:- Og‘riqsizlantiruvchi preparatlardan foydalanish – ba’zida og‘riq shunchalik kuchli bo‘ladiki, inson hatto ovqat ham iste’mol qila olmaydi. Bunday holatda: Geksoral tabletkasini so‘rish, og‘riqni qoldiradi va tarkibidagi xlorgeksidin borligi uchun antibakterial ta’sir ham ko‘rsatadi;
- Lidokain Acept – aftoz stomatit holatlarida ham kuchli og‘riqni bartaraf etadi;
- Yallig‘lanishga qarshi vositalar stomtitni davolash asosiy o‘rinda turadi.
- Xolisal – yallig‘lanishga qarshi mahalliy qo‘llaniladigan gel;
- Ingafitol – og‘izni chayish uchun, eritma ko‘rinishida bo‘ladi;
- Kameton – sprey ko‘rinishidagi yallig‘lanishga qarshi vosita, aftoz stomatitlarda yaxshi natija beradi;
- Achchiq tosh kukuni – yallig‘lanish jarayonini bartaraf etadi, ya’ni yarani o‘rab olib quritadi va rivojlanishini to‘xtatadi.
- Zamburug‘ga qarshi, virusga qarshi va antigistamin preparatlar faqatgina shifokor tominidan buyuriladi. Ular aynan shu turdagi stomatitlarni davolsh maqsadida foydalaniladi. Masalan: Mikonazol (gel), Naistatin maz – faqatgina kandidoz stomatitlarda qo‘llaniladi;
- Asiklovir, oksolin, interferon mazlari – gerpetik stomatitlarda, virusga qarshi ta’sir ko‘rsatadi;
- Tavegil, Klartin, Loratodin – allergiyaga qarshi ta’sir etadi.
- Karotolin – tashqi qo‘llash uchun, tarkibida A vitamin ko‘p, regeneratsiyani tezlashtiradi;
- Propolis spreyi – epiteliyning tiklanishini tezlashtiradi, yumshatuvchi, og‘riq qoldiruvchi ta’sir ko‘rsatadi;
- Solkoseril – to‘qimalar regeneratsiyasini kuchaytiradi.
Kattalarda stomatitni xalq tabobati bilan davolash
Xalq tabobatida har qanday yallig‘lanish jarayonini va og‘riqni bartaraf etuvchi dorivor malhamlar bor. Stomatitni ham shunday vositalar bilan davolasa bo‘ladi. Hatto tibbiyot ham tan olgan ba’zi bir tabiiy vositalar stomatitni davolashda zamonaviy preparatlarga qaraganda xavfsizroq va zararliligi kamroq. Masalan: xom kartoshkani qirg‘ichdan o‘tkazib, unga biroz tuz sepisha kerak. Uni yallig‘langan og‘iz shilliq qavatiga qo‘yilsa, yallig‘lanish va achishish hissini kamaytiradi. Sabzi soki va suvni 1:1 nisbatda aralashtirib, og‘izni har kuni 3 marta chayish tavsiya etiladi. Sabzi A vitaminiga boy bo‘lganligi sababli zararlangan to‘qimalarning bitishini tezlashtiradi. Kalendula guli ham yallig‘lanishga qarshi ta’sir ko‘rsatadi va regeneratsiya jarayonini tezlashtiradi. Undan dorivor eritma tayyorlash uchun 1 qoshiq qurutilgan o‘simlikni 1 stakan qaynagan suvga soling. Sovushini kutib og‘iz bo‘shlig‘ini har kuni chayib turing. E’tibor bering: Agar stomatit belgilari, xalq tabobatidan foydalangan holda 2 hafta ichida o‘tib ketmasa, muolajalarni to‘xtatib shifokor xuzuriga borish zarur, aks holda yallig‘lanish jarayoni chuqurlashib, yiringli nekrotik bosqichlariga o‘tib ketishi mumkin. Kattalarda stomatit kasalligi bir qaraganda aytarli darajada xavfli ko‘rinmasligi mumkin. Ammo, u insonning normal hayot kechirishiga salbiy ta’sir etadi. Ular oddiy suv va yumshoq ovqatlarni ham iste’mol qila olmaydilar, bundan tashqari og‘riq hissi va og‘izdan keladigan badbo‘y hid ham ularga halaqit beradi. Shuni inobatga olib stomatit kasalligini e’tibordan qoldirmay kerakli chora tadbirlarni o‘z vaqtida qo‘llash kerak. [box type="info" align="" class="" width=""]Diqqat! Yuqorida keltirilgan dori preparatlari faqatgina tanishish maqsadida keltirib o‘tilgan. Sizda kasallik belgilari kuzatilayotgan bo‘lsa, shifokorga murojaat qilishingiz zarur![/box]
Tovuq go‘shti va sabzavotli salat
Qaynatib pishirilgan tovuq go‘shtining yumshoq, terisiz joylari olinadi. Bodring somoncha qilib to‘g‘raladi, pomidor halqa shaklda, ko‘kpiyoz va oshko‘klar mayda qirqiladi. Tayyor mahsulotlar yaxshilab aralashtirilgach, ustidan biroz qaymoq quyiladi. Bu salat oqsil, yog‘, uglevodlarga boy hisoblanadi.Suzmali salat
Tozalab yuvilgan oshko‘k, shivit, kinza, rayhon, ko‘kpiyoz va rediskani mayda to‘g‘rang, bodringni parraklang. Hamma masalliqni suzmaga aralashtiring. Ustidan tuz, murch sepib, dasturxonga torting.Qand lavlagi salati
Qand lavlagini suvda qaynatib tozalagach, kub shaklida to‘g‘rang va idishga soling. Biroz miqdorda qaymoq aralashtirib iste’mol qiling. [caption id="attachment_5838" align="aligncenter" width="438"] Kamqonlik profilaktikasi uchun[/caption]
Qaynatilgan oshqovoq
To‘q sariq rangli, ta’mi shirin bo‘lgan oshqovoq suvda qaynatiladi. Pishgach, olib sovitiladi. So‘ng mayda kub shakoila to‘g‘raladi. Ustidan shakar sepib, biroz qaymoq quyiladi va taomdan oldin iste’mol qilinadi. Abu Ali ibn Sino kamqonlikni davolashda ismaloqdan qaynatma tayyorlagan va uni qoni kamayib ketgan bemorga ichirgan. Bir oshqoshiq miqdoridagi ismaloq o‘ti bir stakan suvda o‘n daqiqa qaynatiladi. Bir soatcha damlanadi. Keyin dokadan suzib, kuniga yarim piyola miqdorida 3 mahal ichiladi.Olmada temir moddasi serob
Shuning uchun tabiblar kamqon bemorga olma yeyishni va uning sharbatini ichishni maslahat berganlar.Behi mevasi ham temirga boy
Uning bargi va po‘stlog‘idan teng miqdorda olib, biroz suvda qaynating, so‘ng tindirib suzgichdan o‘tkazing.Damlamadan ichib turish kamqonlikka davo bo‘ladi.O‘rik mevasi yoki quritilgani (turshagi)
Kamqonlikni davolashda bu mahsulot muhim o‘rin tutadi. Qadimgi tabiblar anemiyasi bor bemorlarga ko‘proq o‘rik yeb turishni va turshakni suvda ivitib ichishni maslahat berganlar.Qizil sabzi
Qizil sabzini xomligicha qirg‘ichdan o‘tkazib, so‘ng biroz qaymoq qo‘shib iste’mol qilish kamqon bemorlar uchun juda foydali.Na’matak damlamasi
Na’matak mevasidan tayyorlangan damlama xalq tabobatida kamqonlikni davolashda keng qo‘llanilgan. Ushbu damlama tarkibida vitamin C miqdori juda ko‘p bo‘lib, oziq-ovqatlardagi temirning o‘zlashtirilishiga ko‘maklashadi. Na’matakdan damlama tayyorlash uchun uning quritilgan mevalari ishlatiladi. Bir osh qoshiq meva bir stakan suvga solinadi va past olovda 10 daqiqa qaynatiladi. So‘ng yarim soat damlab qo‘yiladi, ovqatdan oldin ichiladi.Turp
Turpni yaxshilab artganingizdan so‘ng qirg‘ichdan o‘tkazing va dokada siqib sharbatini oling. Shu sharbatdan kuniga 3-4 marta ovqatlanishdan avval ikki-uch osh oqshiqdan ichib turasiz. Kamqon bemorlar dori-darmonlar bilan davolanish va parhez ovqatlar iste’mol qilish borasida shifokor bilan tez-tez maslahatlashib turishlari zarur.© Nigora TURSUNOVA, umumamaliyot shifokori.
"Sihat-salomatlik" jurnali.