Bolani ona suti bilan oziqlantirish

Bolaning sog‘lom o‘sishi va rivojlanishidagi muhim omillardan biri bu uning sifat va miqdor jihatdan to‘laqonli ovqatlanishidir. Bolaga beriladigan ovqat tarkibi o‘zining sifati va miqdoriga nisbatan go‘dak oshqozon-ichak tizimining o‘ziga xos xususiyatlariga hamda moddalar almashinuvi jarayoniga mos bo‘lishi kerak. Ilk yoshdagi bolalar organizmining fiziologik, morfologik, biokimyoviy xususiyatlariga to‘la mos keladigan ozuqa – ona sutidir. Isbotlanishicha, faqat ona suti bilan boqilayotgan ko‘krak yoshidagi bolalar sun’iy va aralash ovqatlanayotgan bolalarga nisbatan 2,5 marta kam kasallanishar ekan. Bu ona suti tarkibidagi immunoglobulin A ga bog‘liq. Immunoglobulin A bola organizmining infeksiyalarga nisbatan qarshiligini oshiradi. Bundan tashqari, ona bilan bolaning ruhan yaqin bo‘lishi, yangi tug‘ilgan chaqaloqda doimiy himoya, iliqlik tuyg‘usini, onada esa onalik mehri uyg‘onishiga, bu esa kelgusida go‘dakning ijtimoiy muhitga va uning tug‘ilgandan keyingi davrga moslashishini yengillashtiradi, onani esa kutilmagan homiladorlikdan saqlanishini ta’minlaydi.

Amerikalik olim Odri Dj. Neylorning ta’kidlashicha: “Yer yuzida har kuni 40000 ga yaqin bola kasallik tufayli nobud bo‘ladi, bu ovqatning va ona suti yetishmovchiligining natijasidir”. Chaqaloq tug‘ilgandan keyin dastlabki 3-4 kun ichida ona ko‘kragidan og‘iz suti, 6-7 kundan boshlab esa to‘liq shakllangan sut ajraladi. Og‘iz suti o‘z tarkibida yangi tug‘ilgan chaqaloq qon plazmasi tarkibidagi oqsilga yaqin ko‘p miqdordagi oqsilni, ko‘plab vitaminlar va limfotsitlarni, makrofaglarni tutadi. Bundan tashqari, uning tarkibidagi yog‘ ham bola tanasidagi yog‘ to‘qimasiga mos keladi. Ona sutidagi to‘yinmagan yog‘ kislotalari bola bosh miyasi rivojlanishiga, undagi asab tolalarining shakllanishiga yordam beradi. Ayrim hollarda onada sutning yetishmovchiligi kuzatiladi. Bu esa ona va bolani tashvishga qo‘yadi. Chunki sun’iy ovqatlantirish bolani ko‘plab oshqozon-ichak kasalliklariga duchor qilsa, oilada iqtisodga ham ta’sir ko‘rsatadi. Ona suti yetishmovchiligining oldini olish uchun emizikli onaning kun tartibini to‘g‘ri tashkil qilish kerak. Kunning ma’lum vaqtlarida hosil bo‘ladigan sut miqdori bir xil bo‘lmay, uning miqdori bola talabiga qarab o‘zgarib borishi, ya’ni bola qancha sut emsa, kelgusi emishda shuncha miqdorda sut hosil bo‘lishi aniqlangan. Ona ratsioni tarkibidagi oqsilning yetarliligi sutkalik sut miqdoriga ta’sir qiladi. Keragidan ortiq iste’mol qilinadigan suyuqlik esa sut miqdoriga ta’sir qilmaydi. Emizikli davrda onaning energiyaga bo‘lgan talabi, uning jismoniy harakat qilish darajasiga bog‘liq. Ba’zan yosh onalar o‘z qaddi-qomatlarini saqlash uchun kam ovqatlanishadi, buning natijasida ona suti kamayib, bola sun’iy ovqatlanishiga olib keladi.

Emizikli onalarning bir kunda iste’mol qilishi kerak bo‘lgan ozuqa mahsulotlarini quyida keltiramiz:

1. Allergenlik xususiyatini kamaytirish maqsadida baliq va parranda go‘shti boshqa go‘shtlardan afzal va ularni iste’mol qilmasdan avval albatta terisini olib tashlang.
2. Barcha qovurilgan ovqatlardan voz kechish.
3. Faqat yog‘siz go‘shtlar iste’mol qilish.
4. Ozuqa mahsulotlarini faqat qaynatib yoki dimlab pishirish lozim.
5. Ko‘p miqdorda yog‘ tutuvchi mahsulotlarni iste’mol qilmaslik.
6. Kundalik ratsiondan yeryong‘oq, yong‘oq va pistalar miqdorini cheklash.
7. Shirinliklarni meyorida iste’mol qilish. Chanqovbosdi ichimliklardan (koka kola, fanta) ko‘ra tabiiy meva va sharbatlarni iste’mol qilish.

Onaning nafaqat sifatsiz, bir tomonlama ovqatlanishi, bundan tashqari, kundalik ratsionning energetik qiymati ortiqcha bo‘lishi ham laktatsiya jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Emizikli onaning sutkalik ovqat ratsionida albatta sut mahsulotlari, meva va sabzavotlar asosiy o‘rinni egallashi kerak (sutkalik ratsionning 60 foizini). Ona sabzavot va mevalardan o‘zini tiymasligi lozim. To‘g‘ri va sifatli tayyorlangan ovqat tarkibidagi sabzavot va mevalar bolalar oshqozon-ichak faoliyatiga salbiy ta’sir qilmaydi. Shunday qilib, to‘g‘ri ovqatlanish go‘dakning har tomonlama yaxshi o‘sishiga, emizikli onalarning suti ko‘payishiga va bolaning to‘yimli ozuqalanishiga yordam beradi. Bu esa bolada uchrashi mumkin bo‘lgan kasalliklarning oldini oladi.

© S. Xudaynazarova, shifokor.
"O‘zbekistonda sog‘likni saqlash" gazetasi.

Avitsenna.uz sayti orqali mavzuga aloqador quyidagi maqolalarni ham o‘qishingiz mumkin:

• Ona sutining kamayishi - gipogalaktiya
• Echki suti tarkibi ona sutiga yaqin(mi)
• Bolangizni raxitdan asrang