Bolalarda kindik churrasi

Organizmning turli anatomik bo‘shliqlarini hosil qiluvchi devorlaridagi mavjud bo‘lgan tabiiy tirqishlar yoki yumshoq to‘qimalarning nimjonligi tufayli ular tonusini keskin pasaygan joylari orqali ayrim a’zolarning tashqariga, ya’ni teri ostiga yoki yondosh anatomik bo‘shliqqa bo‘rtib chiqishi churra hisoblanadi.

Insonlarda ichki va tashqi churralar tafovut qilinadi. Chaqaloqlarda kindik, chov, chov-yorg‘oq churralari ko‘p kuzatiladi, ayni paytda, bosh va orqa miya, diafragma churralari hamda kindik tizimi churrasi ham uchrab turadi.

Barcha tug‘ma nuqsonlar singari churralar turli salbiy omillar (onaning homiladorlik davrida  turli o‘tkir va surunkali kasalliklar yoki infeksiyaga chalinishi, stress holatlari, asabiy va ruhiy toliqishlar, shuningdek homilaning ona qornida mo‘’tadil rivojlanishidagi buzilishlari) natijasida paydo bo‘ladi.

 Churra o‘lchamlariga ko‘ra farqlanadi

Kindik sohasidagi churralarning ikki turi tafovut qilinadi.

Kindik tizimi churrasi (embrional churra ham deb yuritiladi) kelib chiqish sabablariga ko‘ra oddiy kindik churrasidan farqlanib, qorin old devori mushaklarining qisman yoki to‘liq bo‘lmasligi hisobiga, aksariyat ko‘p hollarda churra hosilasi o‘lchamlarining kattaligi (3-15 sm) bilan farq qiladi. Kindik tizimi churrasi mavjudligi chaqaloq tug‘ilishi bilanoq aniqlanadi va tegishli davo belgilanadi.

Kindik churrasi – qorin old devori mushaklari paylarining rivojlanishi va o‘zaro bitishidagi buzilishlari tufayli bitmay qolgan kindik halqasidan charvi yoki ichakning teri ostiga chiqishidir. Kindik halqasi, ya’ni churra darvozasi turli o‘lchamlarda bo‘ladi. Ayrim bolalarda u jimjiloq yoki ko‘rsatkich barmoqlarning diametriga teng kelsa, boshqalarda esa 3-4 sm tashkil qiladi va tegishli tarzda turli o‘lchamdagi churra hosilasi ko‘rinishida bo‘ladi. Odatda bu hosilani bola tinchlanganida osonlik bilan barmoqlarimiz orqali qorin bo‘shlig‘iga tushirish imkoniyati mavjud.

Tug‘ilish jarayonida kuzatilgan jarohatlanishlar yoki boshqa kasalliklar, ich kelishi va siydik ajratishdagi qiyinchiliklar, shuningdek yo‘tal tufayli bola bezovtaligining kuchayishi hisobiga churra o‘lchami kattalashib boradi. Bu esa mavjud klinik belgilar yanada chuqurlashuviga va yo‘ldosh kasalliklar qo‘shilishiga ham sabab bo‘lishi mumkin.

Kindik churrasini kompleks davolash zarur

Kindik churrasining mavjudligi bolaning yoshidan qat’iy nazar, shifokorga ko‘rsatishni va ota-onalar tomonidan tegishli tavsiyalarni olish va ularni muntazam ravishda bajarishni taqozo etadi. Bolasida kindik churrasi mavjud bo‘lgan ko‘pgina onalarning bizga murojaat qilganlarida ular tomonidan bolaning kindigi ustiga tanga qo‘yib leykoplastir bilan tortib qo‘yish, yoki churrani doka bilan bog‘lash kabi o‘tkazilgan tadbirlar foyda qilmaganligi to‘g‘risida gapirishadi.

Davo taktikasi kompleks yondoshuvni talab etadi. Bu borada onaning ishtiroki nihoyatda yuqori bo‘lishi zarur. Bola tinchligini, ich kelishi va siydik ajratish ravonligini ta’minlash qorin bo‘shlig‘i bosimi oshishi va churra kattalashishining oldini olishda asosiy ahamiyatga ega. Bolani ratsional ovqatlantirishni yo‘lga qo‘yish hamda emizuvchi onaning ham parxez saqlashi bola me’da-ichak yo‘llarida mo‘’tadil muhitni yuzaga keltiradi.

Kindik halqasining bitishi va qorin devori mushaklarini rivojlantirishga qaratilgan tadbirlarning ham ahamiyati yuqori. Buning uchun churra hosilasini qorin bo‘shlig‘iga to‘g‘rilab atrofidagi terini bo‘yiga bir-biriga yaqinlashtirgan holda halqa ustidan, eni 1,5-2 sm leykoplastir bilan tortib qo‘yiladi. Bu tadbirni bola to‘la tinchlangan paytda yoki uxlayotganida amalga oshirish osonroq.

Ijobiy natija 15-20 kundan keyin kuzatilib kindik halqasining nisbatan kichraya borishi bilan kechadi. Odatda chaqaloq va go‘dak yoshdagi bolalar terisining nozikligi va ta’sirchanligi tufayli plastir o‘rnida qizarishlar paydo bo‘ladi. Buning oldini olish uchun har 4 kunda plastir 3-4 soatga olinadi va vitaminli krem bilan ishlov berilgach qayta yopishtiriladi. Bu muolajadan to‘liq samaraga erishilmaganda bu tadbir 10-15 kunlik tanaffusdan keyin yana bir necha bor qayta o‘tkazilishi mumkin.

Ta’kidlash joizki, kindik qoldig‘i tushib ulgurmagan chaqaloqlarda, shuningdek kindik kosachasining yallig‘lanish alomatlari kuzatilganda, leykoplastirli tortma qo‘yishdan oldin vrach maslahatini olish va asseptika va antiseptika qoidalariga amal qilingan holda tegishli ishlov berib turish zarur bo‘ladi.

Churra qisilishi xatarlimi?

Muntazam ravishda kuniga 3-4 marta go‘dakni qorniga yotqizish churra tirqishi bitishida samara beradi. Chaqaloqlar (leykoplastirni olmasdan turib) 5-10 daqiqaga qorniga yotqizilganda ularning ko‘krak qafasi va boshini ona yordamida balandroq ko‘tarib turish bola dimiqib qolishining oldini oladi. Bo‘yin va boshini erkin tuta oladigan go‘daklarda esa bu tadbir 10-15 daqiqagacha uzaytirilishi mumkin, bunda ko‘krak qafasini ko‘tarib turishga ehtiyoj bo‘lmasada, albatta onaning nazorati ostida amalga oshirilishi zarur. Ushbu muolaja nafaqat qorin mushaklarining faollashuvini ta’minlab, shuningdek peristaltikaning oshishi hisobiga ichaklarda to‘plangan gazlar ajralishi va bolani o‘zini yengil his etishiga ko‘maklashadi.

Qorin devorlarini uqalash bolaning tetiklashuvi va churrani bartaraf etilishida ahamiyati yuqori hisoblanadi. Uqalashni bolani ovqatlantirishdan oldin va uqalovchi tibbiyot xodimlarining maslahatlariga amal qilgan holda o‘tkazilishi maqsadga muvofiqdir.

Kindik churrasini davolash

Ayrim kichik o‘lchamli churralarda uning maxsus davolarsiz ham o‘z-o‘zidan tuzalishi, shuningdek katta hajmli churralarda ham shifokorlarning to‘g‘ri tashkil etilgan konservativ davo tadbirlari  yordamida ham 70-80 foiz holatlargacha operatsiya usulisiz ijobiy natijaga erishish mumkin. Qayta o‘tkazilgan konservativ davo muolajalarining samarasizligi rejali ravishda operatsiya usulini qo‘llashni taqozo etadi va uning optimal davri bolaning 3-5 yoshiga to‘g‘ri keladi.

Kindik churrasining siqilishi bolalarda kam uchrasada, xavfli asorat hisoblanadi. Qorin dam bo‘lishining ortib borishi, qusish va paypaslaganda churrani qorin bo‘shlig‘iga to‘g‘irlanmasligi va bunda bola bezovtaligini yanada kuchayishi churraning siqilganligidan dalolat beradi va bola yoshidan qat’iy nazar, zudlik bilan shifokorga murojaat etish zarurligini  ko‘rsatadi.

Nasriddin ERGASHЕV,
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti
“Gospital bolalar xirurgiyasi” kafedrasi professori,
"Sihat-salomatlik" gazetasidan.