Deyarli har bir inson gepatit nima ekanligi va uni qanday yuqtirib olmaslik kerakligini biladi. Ammo surunkali gepatit nima, uning paydo boʻlishiga nima sabab boʻladi va u qanday davolanadi?
Surunkali gepatit nima
Tibbiy adabiyotlarda va internetda ushbu kasallikning turli xil taʼriflari mavjud. Oddiy soʻzlar bilan aytganda, surunkali gepatit — bu jigarning yalligʻlanish kasalligi boʻlib, u organ toʻqimalari va hujayralarining asta-sekin nobud boʻlishi bilan tavsiflanadi.
Ammo surunkali gepatit maʼlum bir kasallik emasligini tushunish kerak. Uning bir nechta turlari bor. Koʻpincha surunkali gepatit haqida gapirganda, biz gepatit B va Cni nazarda tutamiz, chunki norasmiy ravishda “iflos qoʻl kasalligi” deb ataladigan gepatit A deyarli hech qachon surunkali bosqichga oʻtmaydi. Shuning uchun ushbu maqolada biz surunkali gepatit B va Cga koʻproq eʼtibor qaratamiz.
Surunkali gepatitning sabablari
Surunkali gepatit kasallikning oʻtkir shaklining uzoq davom etishi (6 oydan ortiq) fonida yuzaga keladi. Uni odatda viruslar qoʻzgʻatadi: HCV-gepatit C, HBV-gepatit B. virus tanaga kirib, avval koʻpayadi, soʻngra integratsiya bosqichi boshlanadi. Boshqacha qilib aytganda, virusning DNKsi tana hujayralariga singib ketadi va immunitet uchun koʻrinmaydigan boʻlib oladi. Bu kasallikning xavfli jihati ham shundadir.
Surunkali gepatit belgilari
Surunkali gepatit B belgilari oʻtkir shakldagi gepatit belgilari kabidir. Ammo kasallikning davomiyligini hisobga olgan holda ular yanada aniqroq namoyon boʻlishi mumkin. Bir vaqtning oʻzida barcha belgilar paydo boʻlishi shart emas:
- teri va koʻz sklerasining sargʻayishi;
- oʻng qovurgʻa ostidagi ogʻirlik hissi;
- qoraygan siydik;
- zaiflik;
- ishtaha yetishmasligi.
Surunkali gepatit C holatida hamma narsa murakkabroq boʻladi. Uni bejizga “yashirin qotil” deb atashmaydi. Bu kasallik hatto OIVga qaraganda xavfliroqdir. Gepatit C tanada uzoq vaqt davomida qolib, jigarni asta-sekin yoʻq qiladi, alomatlar esa deyarli namoyon boʻlmaydi.
Biroq, baʼzida quyidagi alomatlar kuzatiladi:
- doimiy charchoq, uyquchanlik;
- vaqti-vaqti bilan isitma, mushak ogʻrigʻi, tomoq ogʻrigʻi, “grippga oʻxshash” alomatlar;
- asabiylashish.
Ammo koʻpincha odamlar bu alomatlarni Gepatit Cdan ekanligini bilishmaydi.
Diqqat! Agar siz zaiflik hissi doimiy boʻlib qolganini sezsangiz, bundan tashqari, siz tez – tez ORVI bilan ogʻriyotgan boʻlsangiz bu tekshiruvdan oʻtish uchun jiddiy sababdir.
Surunkali gepatitni davolash
Statistik maʼlumotlarga koʻra, gepatit Bning oʻtkir shakli faqat 5-8% hollarda surunkaliga oʻtadi. Biroq, jiddiy va uzoq muddatli davolanishdan qochib boʻlmaydi. Virus, agar choralar koʻrilmasa, tanada tobora kuchayib boradi va jigar hujayralarini yoʻq qiladi. Agar davolanmasa, surunkali gepatit jigar sirroziga olib kelishi yoki saraton kasalligini keltirib chiqarishi mumkin. Va oxir-oqibat bu oʻlimga olib keladi.
Shuni esda tutish kerakki, gepatit C virusi inson tanasida 10-20 yil yoki undan koʻproq yashashi mumkin. Jarayonni yomonlashtirmaslik va sogʻayish ehtimolini kamaytirmaslik uchun tananing signallariga oʻz vaqtida javob berish kerak va vaqti-vaqti bilan tekshiruvlardan oʻtib turish kerak.
Diagnostika
Avvalo, surunkali gepatit tashxisi anamnezni yigʻish bilan boshlanadi. Shifokorga maʼlum shikoyatlar kelib tushganda, u avval bemorni tekshiradi, aniq savollar va diagnostikaga yoʻllanma beradi.
Gepatitga shubha qilingan odamlar venoz qon topshiradi. Qon biokimyoga tekshiriladi, bilirubin, alanin aminotransferaza (Alt) va aspartat aminotransferaza darajasi aniqlanadi. Qonni serologik tekshirish ham amalga oshiriladi va polimeraza zanjiri reaksiyasi usuli qoʻllaniladi (virusning DNK izlari aniqlanadi).
Laboratoriya usullaridan tashqari, surunkali gepatitni tashxislashda ultratovush tekshiruvi va jigar biopsiyasi (gistologik tekshiruv uchun hujayralarni yigʻish) qoʻllaniladi.
Koʻpincha gepatit C kasalligi bola tugʻilishiga tayyorgarlik koʻrayotgan odam oldindan testlarni topshirganda yoki rejalashtirilgan operatsiyaga yotishdan oldin, shuningdek kasbiy tekshiruv doirasida testlarni topshirganda tasodifan aniqlanib qolinadi. Bundan tashqari, qiziloʻngachdan qon ketganda gepatit Cdan shubha qilish mumkin.
Zamonaviy davolash usullari
Besh yil oldin surunkali gepatit C oʻlimni anglatardi. Ammo yaqinda 95% hollarda oʻlimga olib keladigan virusdan xalos boʻlish orqali odamning hayotini saqlab qolishga imkon beradigan dori topildi. Va bu hozircha gepatit C bilan kasallangan odamni davolashning yagona usuli. Ilgari jigar transplantatsiyasi amalga oshirilgan, ammo vaqt shuni koʻrsatdiki, bu usul samarasiz, chunki virus hali ham tanada qolgan boʻladi va keyinchalik transplantatsiya qilingan jigarga ham taʼsir qiladi.
Surunkali gepatit Bni davolash koʻpincha umrbod virusga qarshi terapiya olishdan, shuningdek oʻziga xos parhezga rioya qilishdan iborat. Mutaxassislarning taʼkidlashicha, baʼzida kasallikni toʻliq davolash mumkin boʻlsa-da, aksariyat hollarda surunkali gepatit B faqat vaqtincha toʻxtatib turilishi mumkin.
Surunkali gepatitning oldini olish
Gepatit B va C virusi qondan, jinsiy aloqada va vertikal yoʻl bilan (onadan bolaga) yuqadi.
Hozirgi kunda odam stomatologiyada asboblar yetarli darajada ishlov berilmaganda gepatit yuqtirib olishi koʻp kuzatiladi. Bundan tashqari, virus koʻpincha jinsiy yoʻl bilan yuqadi. Shuning uchun intim hayot madaniyatini bilish va unga rioya qilish, faqat yaxshi nomga ega boʻlgan ishonchli klinikalarda tibbiy yordamga murojaat qilish kerak.
Hozirda gepatit Bga qarshi vaksinalar mavjud. Bu vaksina bolalarning emlash taqvimiga kiritilgan, ammo bolaligida uni olmagan kattalar emlash uchun tibbiy muassasalarga murojaat qilishlari mumkin.
