Psixologiya (yunoncha - jon; yunoncha - bilim) - bu odamlar va hayvonlarning xulq-atvori va aqliy jarayonlarini psixologiya metodlari orqali o'rganadigan fan. Psixika - tirik mavjudotlarning obyektiv olam bilan o'zaro aloqalarining eng yuqori shakli bo'lib, ularning istaklarini ro'yobga chiqarish va u haqidagi ma'lumotlar asosida harakat qilish qobiliyatlarida namoyon bo'ladi. Psixika orqali inson atrofdagi olam qonunlarini aks ettiradi.
Fikrlash, xotira, idrok, tasavvur, hissiyotlar, hislar, moyillik, temperament - shu barchasi psixologiya tomonidan o'rganiladi. Ammo asosiy savol - insonni nima boshqaradi, uning o'ziga xos xatti-harakati, uning ichki dunyosi qanday jarayonlar bilan kechadi?
Psixologiya tomonidan hal qilinadigan masalalar doirasi juda keng
Psixologiya bo’limlari
Shunday qilib, zamonaviy psixologiyada ko'plab bo'limlar ajratilgan:
- umumiy psixologiya,
- yoshga bog'liq psixologiya,
- ijtimoiy psixologiya,
- din psixologiyasi,
- patopsixologiya,
- neyropsixologiya,
- oilaviy psixologiya,
- sport psixologiyasi
- va hokazo.
Boshqa fanlar va ilmiy bilim sohalari (genetika, logopediya, huquqshunoslik, antropologiya, psixiatriya va boshqalar) ham psixologiyaga kirib boradi. Klassik psixologiyani sharqona amaliyotlar bilan integratsiyasi ham amalga oshirilmoqda. O'ziga va atrofdagi dunyoga mos ravishda yashash uchun zamonaviy inson psixologiya asoslarini puxta egallashi kerak.
"Psixologiya - bu so'zlar bilan ifoda etilmaydigan hislarni so'zlarda ifoda qilishdir", deb yozgan Jon Golsuorti
Psixologiya metodlari:
- Introspektoriya - bu o'z aqliy jarayonlarini kuzatish, hech qanday vositalarni ishlatmasdan o'z ruhiy hayotini bilish.
- Kuzatish - jarayonning o'ziga xos xususiyatlarini jarayonning o'zida faol ishtirokisiz o'rganish.
- Eksperiment - bu ma'lum bir jarayonni tajribalar orqali o'rganish. Tajriba maxsus belgilangan sharoitlarda faoliyatni simulyatsiya qilish asosida qurilishi yoki odatdagi faoliyatga yaqin sharoitlarda o'tkazilishi mumkin.
- Rivojlanish tadqiqotlari - bir necha yillar davomida kuzatilgan bir xil bolalarning o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish.
Psixologiya metodlari - kelib chiqishi
Zamonaviy psixologiyaning kelib chiqishida Aristotel, Ibn Sino, Rudolf Goklenius birinchi bo'lib "psixologiya" tushunchasini ishlatgan. Zigmund Freydni esa hatto psixologiyaga aloqasi bo'lmagan odam ham eshitgan. Fan sifatida psixologiya 19-asrning ikkinchi yarmida falsafa va fiziologiyadan ajralib chiqqan holda paydo bo'ldi. Psixologiya psixikaning mexanizmlarini, ongsiz ravishda va shaxs tomonidan amalga oshirilishini o'rganadi.
Psixologiya nima uchun kerak
Inson o'zini bilish va yaqinlarini yaxshiroq tushunish uchun psixologiyaga murojaat qiladi. Ushbu bilim ularning harakatlarining haqiqiy motivlarini ko'rish va anglashga yordam beradi. Psixologiya ruh haqidagi fan deb ham ataladi, inson hayotning ma'lum bir lahzalarida o’ziga savollar berishni boshlaydi - "men kimman?", "Men qayerdaman?", "Nega men bu yerdaman?" Nima uchun odamga bu bilim va ong kerak? Psixologiya hayot yo'lida qolib ketmaslik, bir ariqqa keyinchalik qayta tushmaslik va yiqilgadan so’ng ko'tarilishga kuch topish va davom etishga yordam beradi.
Ushbu bilim sohasiga qiziqish hozirda tobora ortib bormoqda. Tanani mashq qilishda sportchilar psixologik bilimlarga ega bo'lishlari va uni kengaytirishlari shart. Maqsadlarimizga qarab harakat qilish, odamlar bilan munosabatlarni o'rnatish, qiyin vaziyatlarni yengish, biz ham psixologiyaga murojaat qilamiz. Psixologiya ta'lim va tarbiya, biznes va san'at sohalariga ham faol qo'shiladi.
Inson nafaqat ma'lum bilim, ko'nikma va malakalarning ombori, balki bu dunyo haqida o'z hislari, hissiyotlari, g'oyalariga ega bo'lgan shaxsdir.
Bugungi kunda psixologiyani bilish ishda ham, uyda ham ajralmas ko’nikma hisoblanadi. O'zini yoki ishlab chiqarilgan mahsulotni sotish uchun ma'lum psixologik bilim talab etiladi. Oilada farovonlikka ega bo'lish va nizolarni hal qilish uchun psixologiya haqida bilim ham zarur. Odamlarning xulq-atvorining motivlarini tushunish uchun ularning his-tuyg'ularini o'rganing, munosabatlarni o'rnatishni o'rganing, suhbatdoshga o'z fikrlaringizni yetkazing - bu yerda ham psixologik bilim yordamga keladi. Psixologiya inson paydo bo'lgan joydan boshlanadi va psixologiya asoslarini bilib, hayotdagi ko'plab xatolardan qochishingiz mumkin. Psixologiya bu yashash qobiliyati.
manba: samopoznanie.ru
