Tana harakatini bosh miyadagi harakat-mator doiralari, orqa miya o‘tkazish yo‘llari, periferik asab tizimi, muskullar, suyaklar hamda bo‘g‘imlar amalga oshiradi. Bu a’zolar kasalligini va ularning asoratlarini nevrolog-neyroxirurg ortoped davolaydi. Yuqoridagi a’zolar funksiyasi yaxlitligi - tana harakatining maqsadga muvofiq tarzda ishlashini ta’minlaydi Yaqin-yaqingacha asab tizimi xastaliklari asoratlarining ayrim turlari asosan bolalardagi spastik paralichlar, skaliozlar va katta yoshdagi bemorlardagi umurtqa va orqa miya shikasti asoratlari nevrolog-neyroxirurg va ortoped tomonidan yaxshi o‘rganilgan.
Neyroortopedik kasalliklarga bolalardagi tug‘ma skalioz, oyoq va qo‘llardagi parez va paralichlar, qanotsimon kurak, paralich Dyushenn-Erb va Dejerina-Klyumpke kiradi va yana hayot davrida bosh miya va orqa miya kasaliklari qon aylanishining buzilishi, bosh miya va orqa miya va periferik asab shikastlari, bosh miya va orqa miya o‘smalari, yuqumli kasalliklarda bosh miyaning mator doiralarining zararlanishi tufayli kelib chiqadigan asoratlari natijasi o‘laroq yuzaga keladigan parez va paralichlarga bemorning tayanch va harakat funksiyasi buzilishi kiradi. Hozirda neyroortopediya tushunchasi neyroxirurgiya va nevrologiyaning, shuningdek, ortopedik protezlash va reabilitatsiyaning rivojlanishi natijasida yuqoridagi kasallik va uning asoratlarini davolashda dastlabki etaplarni birlashtirishni taqozo etadi. Misol uchun orqa miya asoratli shikastlarida protez va korset taqishda yoki spastik paralichlarda tortilib qolgan paylarni va muskullarni tenoliz qilishda yoki tayanch a’zolari paralichida, protezlashda shu organlarni nerv tolalari bilan ta’minlanishini va muskullarning atrofiyaga uchraganini, suyaklarni esa osteoparozga aylanganini hisobga olish kerak bo‘lib, shu kasalliklarni birgalikda davolashni taqozo qilyapti.
Bemorda yuqoridagi kasalliklar uchraganda u ijtimoiy jihatdan va individual tomondan o‘ziga o‘zi xizmat qila olishdan mahrum bo‘ladi va ruhiy shikastga uchraydi Shu sabab yuqoridagi kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarga neyroortopedik nuqtai nazardan qarab davolaganda muolaja natijasi va reabilitatsiyasi to‘laroq namoyon bo‘ladi. Bemor uzoq vaqt protez bilan yurganda shu protezlangan a’zoda trofikaning buzilishi, fantom og‘riqlar bo‘lishi, to‘qimalarning atrofiyaga uchrashi, shu sohalarda yotoq yaralari paydo bo‘lishi kuzatilgan. Shu sababli protezni taqish imkoni cheklanadi yoki yanada kattarok protez taqishi kerak bo‘ladi
Misol uchun, ko‘krak va bel umurtqalari skaliozi yoki shu soha asoratli orqa miya shikastlarida korreksiyalovchi protez korset uzoq muddat taqilganda ko‘krak va bel sohasi muskullari atrofiyaga uchrashi va nerv bilan ta’minlanishi buzilishi kuchaygan bo‘ladi. Korset taqib yurishi vaqtida bemorni nevrolog va ortoped tomonidan tavsiya qilingan korreksiyalovchi muolajalarini va dorilarilarini qabul qilishi va yo‘naltiruvchi massaj qabul qilishi va dovolash jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishi kasallik rivojlanishining oldini oladi. Misol uchun, Bexterov kasalligini nevrolog bilan ortoped birga davolashi kerak bo‘ladi. Bosh miya o‘smalarining oldini olishda yoki og‘ir kalla, miya shikasti asoratlaridan keyingi gemiparez va gemipligini davolashda va xarakatni tiklashda protez va hassaga tayanishda neyroxirurg nevrolog va ortoped bilan birga ishlashi lozim.
Umurtqalar osteoxondrozi, disk churrasi kasalligida yoki uni operativ davolagandan so‘ng bemor ortopedik korreksiyalovchi protez taqishga majbur bo‘ladi. Bunda bemorga protez yoki korsetni to‘g‘ri tanlash umurtqaning fiziologik holatini saqlash va umurtqa pog‘onasiga tushadigan tana yukini kamaytrish uchun qo‘shimcha qo‘ltiq tayoqdan foydaliniladi. Shu bilan birga nevrolog tomonidan dorilar buyuriladi, davolash jismoniy tarbiyasi qo‘llaniladi.
Paylarning tenolizi, suyaklarni osteotomiya bilan korreksiyalash yoki bo‘g‘imlarni ankilozlash operatsiyasidan so‘ng bemor reabilitatsiya davrida nevrolog va neyroxirurg tomonidan davolanilishi, massaj va doimiy shifobaxshash jismoniy mashg‘ulotlar qilishi zarur.
Yuqoridagi holatdan kelib chiqib, bosh miya koma holatlarida va komadan chiqish davrlarida bosh miya shikasti va orqa miya shikasti bosh miya o‘smalari operatsiyasi bosh miya shamollashi, orqa miya o‘smasi va orqa miya shamollashidan keyin kuzatiladigan uzoq muddatli harakatsiz yotishda bemorning oyoq va qo‘llarining sust harakatlantirishi va uqalash, shuningdek umurtqa pog‘onasi va oyoq-qo‘llarini tananing fiziologik holatida ushlab turish kerak. Bu esa bemorning kelgusida harakat-tayanch tizimini qo‘shimcha reabilitatsiya davo choralari ko‘rish zaruriyatidan saqlaydi va protezlashga halaqit bermaydi.
Umuman olganda asab tizimi xastaliklarining asoratlarini neyroortopedik, profilaktik nuqtai nazardan davolash qayta korreksiyalovchi operatsiyalardan hamda nogironlikning qaytalanmasligi, bemor ahvolining chuqurlashmasligiga imkon beradi. Shuningdek, ijtimoiy sharoitda o‘ziga o‘zi xizmat qilishga va mexnat faoliyatini tiklashga imkon beradi. Hozirda harakat va tayanch a’zolariga aloqador yuqoridagi xastaliklarni davolashda neyroortopedik yo‘nalishni tanlash lozim.
© "Tibbiyot va zamon" jurnali.
[divider]
[highlight]Avitsenna.uz sayti orqali mavzuga aloqador quyidagi maqolalarni ham o‘qishingiz mumkin:[/highlight]
