Bitlar odam qonini so‘rish bilan yashaydigan parazitlardir. Ularning oshqozoni faqatgina qonni hazm qilishga moslashgan. Bitlash tibbiyotda pedikulyoz deb ataladi. Bitlarning uch turi mavjud: bosh, kiyim-kechak va qov. Ma’lumki, ushbu parazitlar boshning soch bilan qoplangan qismini o‘zlariga makon qilib oladi. Ayniqsa, boshning chakka qismi va quloq orqasi ular uchun qulay muhit sanaladi. Ba’zida esa qosh, kiprik va hatto soch-soqolda ham ko‘payishi mumkin. Bitlar soni haddan ziyod ko‘payganda ular butun tana bo‘ylab tarqalib ketadi.
Bit qanday yuqadi?
Pedikulyoz epidemiyasi har qanday ijtimoiy halokat, urushlar, ommaviy ko‘chishlar paytida, ayniqsa, kuchli bo‘ladi. Bitlar iflos muhitni yaxshi ko‘radi. Tozalikka rioya qiladigan orasta kishilarda bit bo‘lmaydi, deb o‘ylasangiz, xato qilasiz. Bitlar toza bosh sohibini yengilgina topadi. Aytaylik, tiqilinch jamoat transportida ketayapsiz. Yoningizda boshida bitlar uya qo‘ygan odam turibdi. U bir martagina boshini silkitsa bo‘lgani, bir-ikki juft parazitlarini sizga tashlab yuborishi mumkin. Bundan tashqari, bitlar hammom, sartaroshxona, do‘kon, bozorda, xullas, odamlar bir-biri bilan yaqin muloqotda bo‘ladigan joylarda ham kishidan kishiga yuqishi mumkin. Taroq, mochalkava bosh kiyimlari orqali yuqishi ehtimoli juda katta. Ayniqsa, bolalar bog‘chalarida pedikulyoz tarqalishining olidini olish mushkul. Bitlarni boshdan qoqib tushirish oson emas. Urg‘ochi bit xalq tilida sirka deb ataladigan yopishqoqsimon tuxumlarni qo‘yadi. Bu tuxumlar soch tolalariga mahkam o‘rnashib oladi. Atigi 1-1,5 oy yashaydigan bit bu vaqt davomida 150 tagacha tuxum qo‘yish xususiyatiga ega. Bitlar havo qarorati 38-39 darajadan oshgan muhitda o‘zlarini noqulay his etadi. Bunday sharoitda ular nobud bo‘ladi. Bosh bitlari ochlikka chiday olmaydi: bir marta so‘rib olingan qon unga 24 soatga yetadi, xolos.Kiyim-kechak va qov bitlari
Kiyim-kechak bitlari juda «ayyor» bo‘ladi. Ularni osongina payqashning iloji yo‘q. Tanadan yetarlicha qonni so‘rib olgan bit kiyim-kechaklar choklarida (ayniqsa, ichki kiyimlarda) qo‘nim topadi.Tozalikka rioya qilmaydigan odamlar bunday bitlarga yo‘liqishadi. Ko‘rpa-to‘shak jildlari va ichki kiyimlarni kir yuvish kukuni va kalsiylangan sodali suvda qaynating. Taroqlarga ishlov berib, bosh kiyimlarini qaynating. Yodingizda bo‘lsin: kasallik o‘chog‘i bartaraf qilinmas ekan (pedikulyozga uchragan odam), pedikulyozni butkul yo‘qotib bo‘lmaydi. Qov bitlari asosan kattalarda uchraydi va ko‘pincha jinsiy aloqa paytida yuqadi. Ular qov sohasida, chot orasida, anal teshik atrofida parazitlik qiladi.Dorixonaga yuguring!
Bitlarni shunchaki oddiygina parazit deb o‘ylasangiz, xato qilasiz. Pedikulyoz juda xavfli kasallik. Boshingiz yoki tanangizni qashib, tirnab oldingiz. Bunda parazit hasharotlarning chiqindilari qon orqali odam organizmiga tushadi. Bu esa vaqti kelib kishi salomatligiga jiddiy putur yetkazishi tayin. Bunda limfa tizimi jarohatlanib, immunitet pasayishi kuzatiladi. Bundan tashqari, bitlar terlama, turli isitmalar, teri infeksiyalari kabi xavfli kasalliklar o‘chog‘i sanaladi. Shuning uchun pedikulyoz alomatlari paydo bo‘lgani zahoti uni davolashga kirishing. Dorixonalarda bunday vositalar anchagina. Dori vositalarini tanlashda ularning ovitsidligiga (kimyoviy vositalarga o‘ta chidamli bo‘lgan sirkalarni ham yo‘q qiladi) e’tibor bering. Masalan, «Nittifor» vositasi shunday xususiyatga ega.Pedikulyozni uy sharoitida davolash
- Qirg‘ichdan o‘tkazilgan 50 g xo‘jalik sovunini chorak stakan kerosin bilan aralashtirib, ustidan 900 ml suv quying. Tampon yordamida aralashmani boshingizga surtib, paxtali ro‘mol bilan sochlaringizni tang‘ib oling. 1-1,5 soatdan so‘ng boshingizni yuvib, besh foizli sirka bilan chayib tashlang. Muolajani 7-10 kundan keyin yana takrorlang. Soch tolalarining jarohat olmasligi va kuymasligi, ayniqsa, bir umr kal bo‘lib qolmasalik uchun toza kerosin yoki benzindan foydalanmang!
- Sarimsoq va piyozni bo‘tqasimon holatga kelguncha ezib, bosh terisiga surtib chiqing. 15-20 daqiqadan so‘ng boshingizni yuvib tashlang. Suv iliqqina bo‘lsin, issiq suv sabzavotlarning hidini yanada o‘tkirlashtiradi. Bunday muolajani kunora bajaring.
- Bir hafta davomida har kuni achchiq shuvoq suvi yoki quyuq qaynatmasini (3 osh qoshig‘iga bir stakan qaynoq suv) sochga surtib turing.
- Oddiy dastorbosh (pijma obiknovennaya) qaynatmasi: 3 osh qoshiq quruq giyohga bir stakan qaynoq suv quyib, past olovga 5 daqiqaga qo‘ying. So‘ng bir soat dam yegach, suzib, giyohini siqib oling. 5-7 kun davomida soch ildiziga surtasiz.
Foydali maslahatlar
- O‘g‘il bolalarning sochini iloji boricha kaltaroq kestiring (yaxshisi, taqir qilib oldiring). Qiz bolalarda bu masala biroz mushkulroq.
- Pedikulyozga qarshi preparat sotib oling yoki uni o‘zingiz tayyorlab, muolaja kursini to‘liq oling. Faqat esingizda bo‘lsin: aksariyat preparatlar asosan katta urg‘ochi bit (sirka)larni o‘ldiradi. Shuning uchun sirka (soch ildiziga yopishib olgan lichinka)larni, yaxshisi, mayda taroq bilan tozalab tushiring.
- Bolalarning bosh kiyimlarini tez-tez qaynatib, issiq dazmol bilan dazmollab turing.
- Bolaga gigiyenaning eng oddiy qoidalari haqida gapirib bering. Masalan, begona buyumlar (bosh kiyim, libos, sochiq, mochalka, soch to‘g‘nog‘ichi, taroq, yostiq, choyshab, adyol)dan foydalanish yoki o‘zining shaxsiy buyumlarini do‘stlariga berish mumkin emasligini tushuntiring.
- Haftada bir marta farzandingizning boshi, ensasi, quloqlarining orqasini ko‘zdan kechiring. Chunki parazitlar bu joylarni xush ko‘radi. Bolaning boshini tinimsiz qashlay boshlashi bitlashning birinchi alomati bo‘lishi mumkin.
- Mabodo maktab yoki bog‘chadagi birorta bolada pedikulyoz holati aniqlansa, diqqat-e’tiboringizni ikki baravar kuchaytiring.
© Tib.uz nashri.
Ushbu maqolani ham o'qing:
Mavsumiy allergik rinit - alomatlar, kelib chiqish sabablari va tashxislash ( 1-qism )
