Amneziya - bu ilgari olingan ma'lumotlarni, o'tgan voqealarni ko'paytirish yoki yangi bilimlarni to'plash qobiliyatining to'liq yoki qisman yo'qolishi bilan tavsiflangan xotira funksiyasining buzilishi.
Amneziya turlari
Kasallikning ikki shakli mavjud:
- retrograd, bemor kasallikdan oldin sodir bo'lgan voqealarni eslamaydi.
- anterograd, bemor kasallik boshlanganidan keyin sodir bo'lgan voqealarni eslamaydi.
Retrograd amneziya
Odatda, u ilgari o'tmishda sodir bo'lgan voqealarga ta'sir qilmaydi. Ya'ni, so'nggi soatlarda yoki haftalarda, ko'pincha oylar davomida xotirani yo'qotish holatlari. Qayta tiklanish belgisi odatda yo'qolgan xotiraning pasayishidir. Ammo kasallik boshlanishidan oldingi vaqtni eslash juda kam uchraydi.
Anterograd amneziya
Bu yo'qolgan xotiraning cheksiz davri bilan tavsiflanadi. Uning davomiyligi ongli faoliyatning shikastlanishdan keyingi buzilishining davomiyligi bilan chambarchas bog'liq. Agar anterograd xotiraning yo'qolishi miya shikastlanishi natijasida rivojlansa, unda yo'qolgan xotiraning davri uning og'irligiga bog'liq bo'ladi.
- Rivojlanish sabablari bo'yicha tasniflangan amneziyaning boshqa shakllari mavjud. Masalan, travmatik hodisalarni xotiradan siqib chiqaradigan kasallikning mudofaa shakli yoki gipnozdan keyin - gipnotik trans holatida sodir bo'lgan voqealarni eslash qobiliyatini yo'qotish.
- Tadqiqotchilar shuningdek, o'z-o'zidan paydo bo'ladigan xotirani yo'qotish (uning sabablari aniqlanmagan) va B1 vitaminining yetishmasligi tufayli paydo bo'ladigan Korsakov sindromini (mavjud voqealarni qayd eta olmaslik) aniqlaydilar.
- Kasallikning shakli qanday bo'lishidan qat'i nazar, xotira tiklangandan so'ng, yangi ko'nikmalarni va yangi ma'lumotlarni o'zlashtirish qobiliyati oxirgi o’rinda qaytadi. Xotira xronologik holatda qaytadi (eng uzoq xotiralardan boshlab). Kasallik rivojlanishi boshlanishidan oldingi voqealar ko'pincha hech qachon tiklanmaydi.
Amneziya sabablari
- Amneziya rivojlanishining eng keng tarqalgan sabablari orasida, birinchi navbatda: bosh travmasi, hissiy shok, o'smalar va qon tomirlari shikastlanishini ajratish mumkin. Shu bilan birga, kasallikni boshqa bir qator kasalliklar qo'zg'atishi mumkin. Masalan, epilepsiya, ruhiy kasalliklar, miyaning degenerativ kasalliklari, metabolik ensefalopatit, intoksikatsiya va gerpetik ensefalit.
- Masalan, psixogen amneziya misollaridan biri bu yangi yashash joyiga ko'chish yoki atrof-muhitning to'liq o'zgarishi natijasida paydo bo'ladigan dissotsiativ fuga. Bemor bir necha oy yoki hatto yillar davomida o'tmishini to'liq eslay olmasligi mumkin. Shu bilan birga u birdan individual voqealarni eslab, yana unutishi mumkin.
- Kasallikning yana bir turi - shikastlaydigan voqealarni xotiradan vaqtincha yo'qotish (yaqinlaringizni yo'qotish, og'ir stress, shok), ammo boshqa voqealar va ko'nikmalar xotirasi mukammal tartibda qoladi. Qizig'i shundaki, bunday amneziyada xotira funksiyasi faqat uyg'oq holatida buziladi, ong o'zgargan holatida (uyqu, trans, gipnoz) bemor barcha hodisalarni tiklay oladi.
- Korsakov sindromini rivojlanishiga sabab bo'lgan sabablar orasida alkogolizm va zararli ovqatlanish ustunlik qiladi. Miya anatomiyasi nuqtai nazaridan, uning asosiy qismlarining har qanday disfunksiyasi, shikastlanishning og'irligiga qarab, amneziya rivojlanishiga sabab bo'lishi mumkin.
Amneziya alomatlari
Ko'pincha, amneziya asab tizimining boshqa buzilishlari va miyaning kognitiv funksiyalari bilan birga keladi. Masalan, aniq fikrlash buzilishi, nomuvofiq nutq, diqqatni, tashvish yoki tushkunlikni nazorat qila olmaslik.
Anterograd amneziyasi alomatlari
Anterogradli amneziya bilan og'rigan bemorlar birinchi marta ko’rishganda odatiy ko’rinadilar. Ammo suhbatda so'nggi voqealarni eslay olmasligi sababli, xotira muammolarini osongina aniqlash mumkin.
Retrograd amneziya alomatlari
Retrograd amneziya bilan og'riganlar so'nggi voqealarni yaxshi eslashadi. Ammo bir yoki bir oy oldingi voqealarni eslashda qiynaladilar. Kasallikning ushbu shakli uzoq o'tmishdagi voqealarga ta'sir qilmasligi mumkin. Shuning uchun ularning xotiralarini bosqichma-bosqich tahlil qilish kerak. Retrograd amneziyani aniqlashning asosiy qiyinchiliklari ko'plab bemorlarda xotira bo'shliqlarini yolg'on xotiralar bilan to'ldirish tendentsiyasidir.
Korsakov sindromi
Korsakov sindromi alomatlari borligi, bemorning vaqt-makonida yo'naltirilganligi, e'tibor va yolg'on xotiraning buzilishi (bemor xayoliy voqealar haqida xabar beradi). O'zingizni identifikatsiya qilish xotirasi (ism, familiya, tug'ilgan sana) tez unutiladi.
Bemor o'zining o'tmishdagi uzoq voqealarini va shaxsiy identifikatsiya ma'lumotlarini eslamaydigan amneziya, ehtimol psixogen xususiyatga ega. Ya'ni, jiddiy ruhiy kasallik tufayli kelib chiqqan bo’lishi mumkin.
Amneziya diagnostikasi
Amneziyani davolash uchun kasallik rivojlanishining sabablarini va barcha mumkin bo'lgan parallel provokatsiyalarni aniqlash kerak. Buning uchun alomatlar aniqlanganda, psixiatr, narkolog va nevropatologning majburiy maslahati bilan kompleks tekshiruv zarur.
Chuqur diagnostika qilish uchun va xotira funksiyalarini batafsil tekshirish uchun travmatolog, yuqumli kasalliklar bo'yicha mutaxassis, neyroxirurg va boshqa tor profilli mutaxassislar ko'rigidan foydalaniladi. Agar kerak bo'lsa, qon tahlili, EKG, MRT, kompyuter tomografiyasi va toksikologik tahlil buyuriladi.
Amneziyani davolash
Inson xotirasining tuzilishi va funksiyasi hali to'liq o'rganilmagan. Bu boradagi tadqiqotlar butun dunyoda faol olib borilmoqda. Ba'zi hayvonlarda bo'lgani kabi odamlarda ham yodlash jarayonida nafaqat miya, balki butun asab tizimi ishtirok etadi.
Xotira yo'qolishini davolash ehtiyotkorlik bilan va bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak. Ayniqsa haqiqiy xotiralarni yolg'on bilan almashtirishni oldini olish uchun. Amneziyani davolash asosiy kasallik yoki shikastlanadigan hodisani, shuningdek, xotirani yo'qotishiga olib keladigan omillarni zararsizlantirish bilan boshlanadi.
Dori terapiyasi uchun antioksidantlar va neyroprotektorlarning keng assortimenti faol qo'llaniladi. Masalan serebrolizin, memantin, korteksin, sitoflavin, semaks, sitikolin, ginkgo biloba ekstrakti, glitsin va vitaminlar. Neyropsixologik reabilitatsiyaning turli xil usullari tiklanishni rag'batlantirishda juda samarali.
Agar asosiy kasallik va amneziyaning boshqa provokatorlari ta'siri bartaraf etilsa, dori terapiyasi miyaning xolinergik uzatilishini kuchaytirishga qaratiladi. Buning uchun piratsetam, gliatilin, piritinol yoki ensefabol, serebrolizin va semaks kabi dorilar buyuriladi.
Maqoladagi maʼlumotlar tanishish maqsadida berilgan. Ushbu maqolada berilgan dori preparatlarini qoʻllashga qarshi koʻrsatmalar mavjud. Qoʻllashdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashishingiz zarur.
manba: doc.ua
