Asal eng foydali mahsulotlardan biri hisoblanadi. Uning foydasi haqida koʻp gapiriladi, ammo, afsuski, hamma ham uni yeyishi mumkin emas. Baʼzi odamlarda asalga kuchli allergiya boʻlishi mumkin.
Asalga allergiya kamdan-kam uchraydigan hodisa. Statistikaga koʻra, dunyoda aholining 1% dan kamrogʻi bundan aziyat chekadi. Biroq, soʻnggi yillarda kasallar soni ortib bormoqda. Koʻpincha bu turdagi allergiya bolalarda uchraydi, ammo ularda yengil kechadi. Kattalardagi alomatlar ogʻirroq boʻlishi mumkin.
Asalga allergiyaning sabablari
Asal allergiyasining asosiy sabablaridan biri irsiy moyillikdir. Agar ota-onada asalga allergiya boʻlsa, bolalarda allergiya paydo boʻlishi ehtimoli ancha yuqori. Masalan, agar ota-onadan biri allergiyaga duch kelsa, bolada kasallik ehtimoli 30% ni tashkil qiladi. Va agar dada ham, onada ham kasallik boʻlsa, bolada allergiya boʻlish ehtimoli 60-70% gacha koʻtariladi.
Allergiyaning yana bir sababi asalning oʻzi emas, balki undagi oz miqdordagi gul changi boʻlishi mumkin. Gul changiga allergiya esa juda keng tarqalgan holat.
Yana bir qiziq fakt: koʻpincha allergiya yozgi va kech yozgi asal navlaridan kelib chiqadi. Ammo may asaliga allergiya juda kam uchraydi.
Aytgancha, yirik korxonalar tomonidan sanoat usulida ishlab chiqarilgan asal odatda allergiyani qoʻzgʻatmaydi, chunki u gul changidan tozalanadi. Ammo eng yaxshi, tabiiy va shifobaxsh deb hisoblangan qishloq xoʻjaligi asali allergiyaga olib kelishi mumkin, chunki ularda gul changlari bor.
Asalga allergiya qanday namoyon boʻladi
Asal allergiyasining belgilari turli boʻlishi mumkin:
- nafas olish tizimida: yoʻtal, burun oqishi, bronxlardagi spazmlar, nafas olish qiyinlashuvi;
- ovqat hazm qilish tizimida: qorin dam boʻlishi va ogʻriq, koʻngil aynishi, qusish, diareya, tomoq ogʻrigʻi;
- yurak-qon tomir tizimida: past bosim va aritmiya;
- asab tizimida: bosh ogʻrigʻi, bosh aylanishi, hushidan ketish;
- terida: qichishish, dermatit, ekzema.
Asal allergik reaksiyalarning jiddiy namoyon boʻlishiga olib kelishi mumkin, baʼzan Kvinke shishi va anafilaktik shok kabi halokatli holatlar kelib chiqadi.
Asalga allergiyani qanday davolash kerak
Agar asalga allergiya juda kuchli namoyon boʻlsa, unda eng yaxshi yechim butunlay asal yemaslik, chunki allergenning hatto oz miqdori ham anafilaksiyaga olib kelishi mumkin.
Diagnostika
Odatda, shifokor bemorga qaysi mahsulot shubha ostida ekanligini aniqlash uchun savollar beradi. Bu allergenni aniqlash uchun yetarli boʻladi.
Shuningdek, shifokor teri testini buyurishi mumkin. Tadqiqot davomida tana qaysi stimulga javob berishini tushunish uchun teriga turli xil allergenlar qoʻllaniladi. Bunday test allergiya avji va gullash mavsumida oʻtkazilmaydi. Yana bir keng tarqalgan tadqiqot — shubhali allergenga antitanalarni aniqlash.
Zamonaviy davolash usullari
Agar asalga allergiya kuchli namoyon boʻlsa, antigistaminlar, ogʻir holatlarda esa glyukokortikosteroidlar yordam beradi. Ammo ularni qoʻllash mumkin boʻlmagan holatlar mavjud, shuning uchun ularni faqat shifokor tavsiyasiga binoan qoʻllash kerak.
Allergiyani davolash uchun allergenga mos immunoterapiya (ASIT) ham qoʻllaniladi. Uning mohiyati quyidagicha: allergen teri ostiga yuboriladi yoki til ostiga tomiziladi. Boshlanishiga allergik reaksiyaga olib kelmaydigan oz dozada. Keyin immunitet hujayralari allergenga “koʻnikishi” va notoʻgʻri reaksiya bildirmasligi uchun doza asta-sekin oshiriladi. Bu juda uzoq muddatli davolash: 3-5 yil davom etadi, ammo natijada allergiya namoyon boʻlishi sezilarli darajada kamayadi.
Asalga allergiyaning oldini olish
Asalga allergiyadan saqlanishning eng oson usuli — uni isteʼmol qilmaslik. Bundan tashqari, mahsulotlarning tarkibini, ayniqsa qandolat mahsulotlarini diqqat bilan oʻrganishingiz kerak – ularda asal boʻlishi mumkin.
Agar siz asalni yoki pishirilgan mahsulotni tarkibini bilmasdan isteʼmol qilsangiz va allergik reaksiya boshlanishini tushunsangiz, ichakdagi allergen qoldiqlarini bogʻlaydigan va uning qonga kirishiga toʻsqinlik qiladigan biror sorbent iching. Yoki soli yormasidan tayyorlangan boʻtqa yeb oling. Kuchli allergik reaksiya boshlansa, darhol tez yordam chaqiring!
